Badanie kału na krew utajoną - wskazania, przygotowanie, wyniki

Badanie kału na krew utajoną jest prostym, a równocześnie niezwykle pomocnym badaniem w diagnostyce wielu chorób przewodu pokarmowego. Test na krew utajoną w kale wskazany jest także jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego u osób powyżej 50. roku życia. Jak wygląda badanie na krew utajoną w kale? Czy wymaga specjalnych przygotowań?

Z naszego artykułu dowiesz się m.in.:

• Na jakie schorzenia może wskazywać obecność krwi utajonej w kale?
• Jak interpretować wyniki badania na krew utajoną w kale?
• Jaką dietę należy zastosować przed badaniem na krew utajoną w kale?

Spis treści:

• Kiedy warto zbadać kał na krew utajoną?
• Jak należy się przygotować do badania na krew utajoną w kale?
• Jak pobrać kał do badania krwi utajonej?
• Krew utajona w kale - co oznacza?
• Krew utajona w kale - przyczyny
• Krew utajona w kale - wynik dodatni
• Krew utajona w kale - wynik ujemny

Kiedy warto zbadać kał na krew utajoną?

Badanie na krew utajoną w kale to proste, nieinwazyjne badanie wykonywane z wcześniej zgromadzonej próbki kału. Jest ono wykorzystywane w diagnostyce różnych chorób przewodu pokarmowego, m.in. w podejrzeniu raka żołądka, raka przełyku, gruczolaka, polipów, krwawiących wrzodów, refluksowego zapalenia przełyku, uszkodzeń śluzówki przewodu pokarmowego spowodowanych stosowaniem leków (m.in. niesteroidowych leków przeciwzapalnych), chorób zapalnych jelit i hemoroidów. Zlecane jest także w przypadku anemii jako pomoc w odnalezieniu przyczyny tej dolegliwości. Należy jednak podkreślić, że badanie na krew utajoną jest tylko jednym z elementów w procesie diagnozowania chorób przewodu pokarmowego, ponadto nie wskazuje dokładnego miejsca krwawienia.

Krew utajona w kale to częsty objaw nowotworu jelita grubego, dlatego badanie na krew utajoną stosowane jest jako badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego u osób po 50. roku życia (zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn). Badanie zaleca się powtarzać raz na dwa lata (lub częściej, jeśli tak zadecyduje lekarz), a w przypadku, gdy w rodzinie ktoś chorował na raka jelita grubego, badanie należy wykonywać obowiązkowo raz do roku! Regularne testowanie pozwala wykryć chorobę we wczesnym stadium.

Wskazaniem do jak najszybszego wykonania badania na utajoną krew w kale jest zaobserwowanie takich objawów jak m.in. krwawe, ciemne, smoliste stolce, zmiana rytmu wypróżnień, dokuczliwe zaparcia, biegunki, wzdęcia, gazy, bóle żołądka, nudności i wymioty, problemy z przełykaniem, nagła utrata masy ciała lub ogólne osłabienie. W takim przypadku należy udać się do lekarza po skierowanie na test, zgłosić się do laboratorium prywatnie (cena około 15-35zł) lub samodzielnie wykonać test w domu – w aptekach dostępne są proste w wykonaniu zestawy (np. FOB Test krew utajona w kale 1 szt.), ciekawą alternatywą jest również test w postaci bibułek, które wrzuca się do toalety tuż po wypróżnieniu (np. HemoActive Test krew utajona w kale 5szt.).

Jak należy się przygotować do badania na krew utajoną w kale?

Sposób, w jaki należy przygotować się do badania na utajoną krew w kale, zależy od metody, jaką będzie ono wykonywane. Są dwie główne metody – metoda gwajakolowa i metoda immunochemiczna (FIT). Test gwajakolowy polega na wykrywaniu w próbce kału hemu z hemoglobiny, jest odpowiedni do namierzania krwawienia z dowolnego odcinka przewodu pokarmowego. Test immunochemiczny wykrywa natomiast tylko ludzkie białka krwi w kale (np. globinę). Od razu warto podkreślić, że metoda immunochemiczna uważana jest za skuteczniejszą niż metoda gwajakolowa, jest bardziej czuła, umożliwia wykrycie niższego poziomu krwi w kale. Jej ograniczeniem jest to, że jest przeznaczona wyłącznie do wykrywania krwawienia z dolnego przewodu pokarmowego (w przypadku krwawień z górnego odcinka wynik będzie negatywny). Wadą metody gwajakolowej jest to, że może dać fałszywie dodatni wynik, jeśli przed badaniem zostanie zjedzone np. czerwone mięso.

O ile badanie metodą immunochemiczną nie wymaga zmian w diecie, tak do badania na krew utajoną metodą gwajakolową należy się odpowiednio przygotować. Już 5 dni przed pobraniem próbki należy wprowadzić dietę bezmięsną i bogatą w błonnik. Nie jest też zalecane jedzenie zielonych warzyw, rzodkiewki i chrzanu. Trzeba ponadto odstawić preparaty z żelazem i witaminę C, jeśli takie są stosowane. Niezależnie od metody badania na 3 dni przed pobraniem próbki nie można pić alkoholu i stosować aspiryny oraz innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych, mogą bowiem podrażniać przewód pokarmowy, leki z grupy NLPZ i aspiryna mogą też zwiększać ryzyko krwawienia. Niewskazane są również środki o działaniu przeczyszczającym – czopki, wlewki doodbytnicze, mające ułatwić wypróżnienie. Mogą one prowadzić do niewielkich urazów śluzówki, a tym samym do delikatnego krwawienia. Zwiększenie ilości przyjmowanych płynów powinno wystarczająco wspomóc wypróżnienie.

Co charakterystyczne, są jasno określone przeciwwskazania do wykonania badania na krew w kale – miesiączka u kobiet (pobranie próbki może się odbyć nie wcześniej niż po 3 dniach od zakończenia okresu), krwawienie z nosa, krwawiące dziąsła i leczenie stomatologiczne, krwawiące hemoroidy.

Jak pobrać kał do badania krwi utajonej?

Zbieranie próbki do badania nie jest specjalnie trudne, zwłaszcza, że w aptekach kupić można produkty, które to ułatwią, a także pozwolą na higieniczne przechowywanie próbek (np. Kałszyk Zestaw do pobierania próbek kału x 1 sztuka, Pojemnik na kał sterylny jednorazowy x 1 sztuka). W wielu przypadkach zestawy do pobrania kału wraz ze szczegółowym opisem, jak to zrobić, wydaje laboratorium. Zwykle próbki zbiera się przez trzy kolejne dni, krwawienia nie są stałe, często mają charakter okresowy, dlatego trzydniowe gromadzenie próbek daje większą szansę na uzyskanie jak najbardziej wiarygodnego wyniku. Kał do pobrania próbek należy oddać do czystego, suchego pojemnika, na plastikowy lub papierowy talerzyk lub do jednorazowego koszyka przyklejanego na toaletę (zestaw Kałszyk), a następnie specjalnym aplikatorem (szpatułką) umieścić niewielką ilość na papierku testowym lub w jałowym pojemniczku. Już zebrane próbki należy odpowiednio zabezpieczyć i przechowywać w lodówce maksymalnie do 72 godzin.

Krew utajona w kale – co oznacza?

Krew utajona w kale to krew, która nie jest widoczna gołym okiem, nie wpływa na konsystencję czy też kolor kału. Jednak jej zwiększona obecność świadczy o tym, że gdzieś w przewodzie pokarmowym doszło do krwawienia – w przełyku, żołądku, jelicie cienkim, okrężnicy lub odbytnicy. Badanie na krew utajoną daje wynik dodatni w sytuacji, gdy jej ilość przekracza pewną normę, ustaloną na poziomie 0,5-1,5ml na dobę. Mikroskopijna ilość krwi w kale jest normalnym zjawiskiem i nie stanowi zagrożenia, jeśli jednak podczas badania jej obecność zostanie stwierdzona, będzie to oznaczało, że jest jej więcej, niż powinno.

Krew utajona w kale – przyczyny

Może być wiele przyczyn, dla których pojawia się utajona krew w kale. Niestety w większości przypadków winne temu są poważne dolegliwości na czele z chorobami nowotworowymi przełyku, żołądka i jelita grubego. Ponadto wśród przyczyn krwawienia wymienia się polipy jelita grubego, uszkodzenia śluzówki przewodu pokarmowego, wrzody, refluks i guzki krwawnicze.

Krew utajona w kale – wynik dodatni

Jeśli badanie na krew utajoną w kale da wynik dodatni, wizyta u lekarza jest nieunikniona, nie należy jednak od razu panikować. Trzeba zawsze brać poprawkę na to, że wynik jest fałszywie dodatni, na co wpływ może mieć, np. zjedzenie dużej ilości czerwonego mięsa i niektórych warzyw przed zebraniem próbki. Gdy wynik wyjdzie dodatni, lekarz nie stawia żadnej diagnozy, zleca natomiast dodatkowe testy. Badanie na krew utajoną w kale nie daje odpowiedzi, gdzie znajduje się źródło krwawienia, aby je znaleźć, konieczne są bardziej inwazyjne metody jak badania RTG z kontrastem, sigmoidoskopia i kolonoskopia.

Krew utajona w kale – wynik ujemny

Czy wynik ujemny badania na krew utajoną w kale oznacza, że wszystko jest w porządku? Taki wynik wskazuje, że w przewodzie pokarmowym nie ma żadnego krwawienia. Niemniej jednak, jeśli występują dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, należy się skonsultować z lekarzem w celu ustalenia ich przyczyny. W badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego wynik ujemny nie świadczy o tym, że nowotwór nie rozwinie się w przyszłości, dlatego ważne jest regularne powtarzanie badania, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka.

Krew utajona w kale może być objawem wielu schorzeń przewodu pokarmowego, w tym raka jelita grubego. Osoby z grup ryzyka oraz osoby powyżej 50. roku życia powinny regularnie wykonywać badanie na krew utajoną – w laboratorium lub samodzielnie w domu. Dostępne w aptekach testy do samokontroli są proste do wykonania i wykazują wysoką skuteczność.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.