Bakterie probiotyczne. Wszystko, co warto o nich wiedzieć!
15.12.2023Od wielu lat probiotyki robią zawrotną karierę! Lekarze zalecają, aby stosować je przede wszystkim podczas antybiotykoterapii. Jednakże coraz chętniej sięgamy po nie sami z siebie, aby wzmocnić mikroflorę jelitową zaburzoną niezdrowym trybem życia. Czym właściwie są bakterie probiotyczne, dlaczego warto je przyjmować i kiedy sprawdzą się najlepiej?
Spis treści:
- Czym są bakterie probiotyczne?
- Jakie są rodzaje bakterii probiotycznych?
- Za co odpowiadają bakterie probiotyczne?
- Kiedy i dlaczego warto suplementować bakterie probiotyczne?
Czym są bakterie probiotyczne?
Bakterie probiotyczne to żywe drobnoustroje. Zgodnie z definicją probiotykami są tylko określone szczepy bakterii, które przyjmowane w odpowiednich dawkach wywierają pozytywny wpływ na organizm. Do tej grupy należą bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Warto dodać, że oprócz bakterii do grupy probiotyków zaliczamy także drożdże Saccharomyces boulardii.
Aby bakterie zostały uznane za probiotyki, muszą spełniać pewne kryteria. Muszą być bezpieczne dla zdrowia – szczepy powinny być szczegółowo przebadane, a bezpieczeństwo ich stosowania oraz prozdrowotne właściwości potwierdzone. Bakterie probiotyczne muszą pochodzić z organizmu ludzkiego, czyli muszą być pozyskiwane z przewodu pokarmowego zdrowego dawcy. Ludzkie pochodzenie bakterii sprawia, że są one przystosowane do funkcjonowania w specyficznym środowisku, jakie panuje w jelitach. Dodatkowo probiotyki muszą wykazywać zdolność do przetrwania warunków panujących w górnym odcinku przewodu pokarmowego – kluczowa jest odporność na drażniące działanie soku żołądkowego i kwasów żółciowych. Tylko w ten sposób mogą one dotrzeć do celu, czyli do jelita grubego, gdzie muszą się wykazać zdolnością do zasiedlania jelita i przylegania do jego nabłonka, dzięki czemu mogą korzystnie wpływać na naturalny mikrobiom i pozytywnie oddziaływać na funkcjonowanie całego organizmu.
Probiotyki często występują wraz z prebiotykami. Mianem prebiotyku określa się substancje, które stanowią pożywkę dla dobroczynnych bakterii i stymulują ich wzrost. Wśród składników prebiotycznych wymienia się m.in. inulinę, laktulozę, fruktooligosacharydy, pochodne galaktozy. W codziennej diecie można znaleźć wiele naturalnych prebiotyków, są to m.in. banany, cebula, czosnek, cykoria, karczoch i szparagi. Ponadto warto jeszcze wytłumaczyć pojęcie synbiotyku. Synbiotyk to preparat dostępny w aptekach, który zawiera w składzie zarówno probiotyk, jak i prebiotyk, dzięki czemu zapewnia synergistyczne działanie na organizm!
Jakie są rodzaje bakterii probiotycznych?
Nie wszystkie bakterie kwasu mlekowego można określić jako probiotyki. Są to tylko konkretne szczepy bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Najpopularniejszymi probiotykami z rodzaju Lactobacillus są m.in. szczepy Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus plantarum, a z rodzaju Bifidobacterium – m.in. Bifidobacterium animalis, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium longum.
Za co odpowiadają bakterie probiotyczne?
Probiotyki wykazują szereg dobroczynnych właściwości. Pomagają utrzymać równowagę mikroflory jelitowej poprzez hamowanie nadmiernego rozrostu chorobotwórczych drobnoustrojów (m.in. produkują substancje, które zapobiegają rozwojowi patogenów). Utrzymanie równowagi mikrobiomu jest kluczowe dla zdrowia organizmu i jego prawidłowego funkcjonowania. Niezwykle istotną rolą probiotyków jest wsparcie dla procesu modulowania odpowiedzi immunologicznej, zwiększają one m.in. aktywność komórek układu odpornościowego – makrofagów i limfocytów.
Ponadto bakterie probiotyczne stabilizują barierę jelitową, regulują pracę jelit, poprawiają trawienie, równocześnie zwiększają wchłanianie składników odżywczych z pożywienia. Mało tego, uczestniczą w procesie wytwarzania niektórych witamin, w tym witaminy K, B1, B12, B6, biotyny, i kwasu foliowego. Badania dowodzą, że określone bakterie probiotyczne pomagają także neutralizować czynniki rakotwórcze, zmniejszają reakcje alergiczne, wspomagają syntezę np. serotoniny i noradrenaliny oraz pomagają obniża
stężenie kortyzolu.
Probiotyki warto stosować przede wszystkim w trakcie leczenia antybiotykami, aby ograniczyć ich destrukcyjny wpływ na mikroflorę jelitową, a także zmniejszyć ryzyko pojawienia się biegunki poantybiotykowej. Probiotyki pomagają również odbudować równowagę bakteryjną naruszoną w wyniku antybiotykoterapii. Bakterie probiotyczne zaleca się stosować podczas ostrych biegunek infekcyjnych, biegunek podróżnych i biegunek poantybiotykowych, pomagają one łagodzić ich przebieg oraz skracają czas ich trwania. Innymi wskazaniami do probiotykoterapii są m.in. alergie, w tym alergie pokarmowe, przewlekłe zaparcia, objawy zaburzeń trawiennych, przewlekłe stany zapalne jelit, zespół jelita drażliwego, zaburzenia psychiczne i neurologiczne.
Kiedy i dlaczego warto suplementować bakterie probiotyczne?
Co to znaczy dobry probiotyk? Jakie preparaty warto wybierać w aptece? Najważniejszym kryterium jest jakość zawartego w produkcie szczepu. Trzeba przypomnieć, że probiotyki są szczepozależne. O tym, czy dany szczep jest probiotykiem o udokumentowanych właściwościach, świadczy jego oznaczenie. Nazwa powinna mieć trzy człony – nazwę rodzajową, gatunkową oraz oznaczenie literowe lub numeryczne określające konkretny szczep. Jako przykład może posłużyć szczep Lactobacillus rhamnosus GG, który znajdziemy w suplemencie diety Dicoflor krople.
Należy również zwracać uwagę na ilość zawartych w preparacie bakterii. Uznaje się, że prozdrowotne działanie występuje, gdy w ciągu doby przyjmuje się 5-10 miliardów jednostek tworzących kolonię (CFU). Co jest lepsze: lek czy suplement diety? W aptekach zdecydowanie więcej jest probiotyków w postaci suplementów diety, wybór leków z bakteriami probiotycznymi jest ograniczony głównie do preparatów wskazanych do stosowania podczas antybiotykoterapii. Osoby, które chcą stosować probiotyki w innych celach, powinny szukać odpowiedniego produktu wśród suplementów diety (np. Sanprobi IBS).
Wszystkie probiotyki mają prozdrowotne właściwości, ale każdy szczep ma inne wskazania. Podczas antybiotykoterapii profilaktycznie w celu zapobiegania biegunce najlepiej sprawdza się szczep Lactobacillus rhamnosus GG (np. Dicoflor krople), jak również drożdże probiotyczne Saccharomyces boulardii. Te probiotyki oraz szczep Bifidobacterium lactis Bb 12 polecane są także w leczeniu wspomagającym biegunek rotawirusowych. Dla osób zmagających się z objawami zespołu jelita drażliwego zalecane są szczepy Bifidobacterium infantis 35624, Lactobacillus reuteri DSM, Bifidobacterium bifidum MIMBb75 oraz szczep Lactobacillus plantarum 299v, który znajdziemy np. w suplemencie diety Sanprobi IBS. Dla alergików i chorych na atopowe zapalenie skóry pomocne mogą być szczepy Lactobacillus plantarum CJLP133, Lactobacillus paracasei GMNL133 i Lactobacillus fermentum GM090.
Ponadto codzienną dietę można wzbogacić o naturalne probiotyki. To przede wszystkim fermentowane produkty mleczne: kefir, maślanka, jogurt naturalny, ponadto kiszona kapusta, kiszone ogórki, kimchi, zakwas buraczany, kwas chlebowy oraz fermentowana herbata – kombucha. Jednakże naturalne probiotyki nie wykazują takiego samego działania jak preparaty apteczne, główną różnicą jest to, że w jogurtach i kiszonkach bakterie probiotyczne nie mają ludzkiego pochodzenia. Mimo to produkty spożywcze z bakteriami probiotycznymi powinny stanowić element codziennej diety – choć nie mają takich samych właściwości jak probiotyki z apteki, nadal wykazują dobroczynne działanie na organizm.
Utrzymanie równowagi mikrobiomu jest trudne, niestety wiele czynników zaburza delikatną strukturę mikroflory jelitowej, m.in. antybiotyki, alkohol, niezdrowa dieta, stres. Na co dzień jako wsparcie dla organizmu zaleca się spożywać naturalne probiotyki, czyli kiszonki i fermentowane produkty mleczne, równocześnie należy minimalizować ekspozycję na czynniki zaburzające skład mikroflory jelitowej. Podczas antybiotykoterapii lub biegunki konieczne są natomiast probiotyki w kroplach lub kapsułkach.
