Rak krtani - objawy, czynniki ryzyka, leczenie, profilaktyka

Jeśli chodzi o nowotwory złośliwe w obrębie głowy i szyi, to najczęściej diagnozowanym rodzajem jest rak krtani. Wykrywany jest zwykle u osób powyżej 45. roku życia, zdecydowanie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Wśród czynników, które w ogromnym stopniu wpływają na rozwój nowotworu krtani wymienia się palenie papierosów i picie alkoholu. Jak objawia się rak krtani? Jak wygląda leczenie? Jakie są rokowania?

Spis treści:

• Lokalizacja raka krtani
• Przyczyny raka krtani – czynniki ryzyka
• Objawy raka krtani
• Diagnostyka raka krtani
• Leczenie raka krtani

Lokalizacja raka krtani

Krtań to część układu oddechowego, umiejscowiona w przedniej części szyi, łączy gardło z tchawicą. Jest to niewielka struktura chrzęstna wyglądem przypominająca sztywną rurę o długości około 4-6cm, w jej wnętrzu znajduje się narząd mowy. Wyróżnia się trzy części krtani – nagłośnię (część górna), głośnię (część środkowa) i podgłośnię (część dolna).

Rak krtani jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym umiejscowionym w obrębie głowy i szyi. Aż 95% wszystkich diagnozowanych przypadków to rak płaskonabłonkowy (inne to m.in. rak brodawkowaty i gruczolakorak). Zwykle guzki zlokalizowane są w okolicy głośni (ponad 65% przypadków), rzadziej w okolicy nagłośni (około 30% przypadków), a najrzadziej w okolicy podgłośni (mniej niż 5% przypadków). Nawet dziesięciokrotnie częściej rak krtani występuje u mężczyzn, wykrywany jest po 45. roku życia (najczęściej po 60. roku życia). Zachorowania u młodzieży i dzieci są sporadyczne.

Przyczyny raka krtani – czynniki ryzyka

Zasadniczo jako główne przyczyny raka krtani wymienia się palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu. Na zachorowanie narażeni są czynni palacze oraz bierni palacze, którzy przebywają przez długi czas w zadymionych pomieszczeniach. Dym papierosowy stanowi „esencję” silnie toksycznych substancji, z czego ponad 60 jest rakotwórczych (m.in. benzopiren, węglowodory aromatyczne, nitrozoaminy). O tym, jak duże znaczenie w rozwoju raka krtani ma palenie, świadczy fakt, że najczęściej jest on diagnozowany właśnie u palaczy! Jeśli chodzi o alkohol, to uważa się, że jego nadmierne spożycie przyczynia się nawet do dziesięciokrotnego wzrostu ryzyka zachorowania. Natomiast jednoczesne palenie i nadmierne spożywanie alkoholu zwiększa je ponad trzystukrotnie!

Niehigieniczny tryb życia to nie jedyna przyczyna raka krtani. Coraz większe znaczenie przypisuje się zakażeniom wirusem HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego), który jest także czynnikiem ryzyka rozwoju m.in. raka szyjki macicy i raka odbytu. Duży wpływ na rozwój raka krtani ma też długotrwała ekspozycja na działanie takich toksycznych substancji jak np. azbest, chrom, iperyt, nikiel, produkty spalania drewna i węgla, kwas siarkowy oraz przypadki raka okolic głowy i szyi w rodzinie.

Dodatkowo czynnikiem ryzyka może być obniżenie odporności (m.in. wskutek zarażenia wirusem HIV lub stosowania leków immunosupresyjnych), przewlekłe zapalenie krtani, dieta uboga w antyoksydanty, niedobór witaminy A i C, refluks żołądkowo-przełykowy, nadmierne obciążenie głosu, urazy i oparzenia krtani. Do czynników ryzyka zalicza się zmiany przedrakowe, m.in. leukoplakię (rogowacenie białe) oraz brodawczaka płaskonabłonkowego dorosłych.

Objawy raka krtani

Początkowo choroba może przebiegać bezobjawowo. Mało tego, pierwsze dolegliwości są niespecyficzne i często bywają bagatelizowane. Jednym z głównych objawów zmian nowotworowych w obrębie krtani jest chroniczna chrypka. Gdy utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie i nie da się jej złagodzić żadnymi lekami, należy skonsultować się z lekarzem. Inne objawy raka krtani to kaszel, zmiana głosu, załamywanie głosu, męczliwość głosu, uczucie ciała obcego w gardle, drapanie, swędzenie i pieczenie w gardle, ból gardła (promieniujący do ucha), problemy z połykaniem, a w bardziej zaawansowanym stadium także krwioplucie, duszność i trudności z oddychaniem, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, nieprzyjemny zapach z ust i szczękościsk, bladość skóry, zmęczenie, osłabienie i chudnięcie. W niektórych przypadkach pojawia się tzw. krtań beczkowata.

Objawy raka krtani nie są jednorodne, różnią się w zależności od tego, gdzie zlokalizowane są guzki. Umiejscowienie zmian ma również wpływ na pojawianie się przerzutów. Nowotwór głośni, czyli środkowej części krtani to najczęstsza lokalizacja zmian nowotworowych, rozwija się powoli i rzadko (przede wszystkim późno) daje przerzuty do węzłów chłonnych. Objawia się głównie zaburzeniami głosu, chrypką, załamywaniem głosu. Rak górnej części, czyli nagłośni charakteryzuje się szybkim przyrostem i wczesnymi przerzutami. Często pierwszym objawem jest uczucie blokady w gardle i przewlekłe podrażnienie gardła. Rak podgłośni, czyli dolnej części cechuje się umiarkowanym tempem wzrostu i wysokim ryzykiem przerzutów, ponadto bardzo długo nie daje objawów.

Diagnostyka raka krtani

Leczenie raka krtani ma większe szanse powodzenia w przypadku wczesnego rozpoznania. Zaobserwowanie dolegliwości uznawanych za pierwsze objawy raka krtani powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem. Podczas wizyty powinien on wykonać badanie palpacyjne, co pozwoli wyczuć ewentualne powiększone węzły chłonne oraz guzki. W przypadku podejrzenia rozwoju nowotworu lekarz zleci dodatkowe testy oraz skieruje na konsultację laryngologiczną i onkologiczną. Diagnostyka raka krtani wymaga wykonania laryngoskopii, badania histopatologicznego, USG szyi, rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej.

Leczenie raka krtani

Podstawową metodą terapii jest leczenie operacyjne. Rodzaj zabiegu zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i jego lokalizacji, ponadto od ogólnego stanu zdrowia chorego. Przy wczesnej diagnozie zwykle leczenie raka krtani obejmuje zabieg chirurgiczny (operacyjny lub laserowy; jest to m.in. chordektomia lub mikrochirurgiczna dekortykacja strun głosowych) oszczędzający krtań i pozwalający zachować jej funkcje, czasem też jako samodzielną metodę leczenia wykorzystuje się radioterapię.

Leczenie raka krtani, gdy nowotwór był rozpoznany późno w mocno zaawansowanym stadium, polega na częściowym lub radykalnym usunięciu krtani (laryngektomia), leczenie operacyjne wspomagane jest wtedy radioterapią, w rzadkich przypadkach także chemioterapią. Całkowite usunięcie krtani skutkuje utratą głosu i niemożnością oddychania w sposób fizjologiczny. Konieczne jest wykonanie przetoki tchawiczej, w której umieszcza się rurkę tracheotomijną. Po operacji chory musi poddać się rehabilitacji, która polega na nauce głosu gardłowego lub przełykowego. Czasem stosuje się także elektroniczną protezę krtani, czyli generator dźwięków, który przykłada się do szyi lub pod brodą.

Rokowania przy raku krtani są różne, zależą od wielu czynników – rodzaju nowotworu i jego lokalizacji, stopnia zaawansowania i obecności przerzutów, a także od tego, jak wcześnie choroba została wykryta i kiedy rozpoczęto leczenie. Niestety zdecydowana większość przypadków diagnozowana jest, gdy zmiany są zaawansowane, tym samym rokowania dla pacjentów są niekorzystne (5 lat od momentu postawienia diagnozy przeżywa około 15-45%). Jednakże wczesne wykrycie, brak przerzutów do węzłów chłonnych i podjęcie skutecznego leczenia daje ogromne szanse wyleczenia, szacuje się je na poziomie 95%. Nieleczony rak krtani nie rokuje, guz się powiększa, pojawiają się przerzuty nie tylko w węzłach chłonnych, ale i w innych obszarach. Ponadto rak krtani zwiększa ryzyko zachorowania na inny nowotwór, zwykle na raka płuc lub raka gardła.

Czy możliwe jest zapobieganie rakowi krtani? Główne przyczyny raka krtani to palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Oznacza to, że profilaktykę należy zacząć od rzucenia palenia i picia. Zerwanie z uzależnieniem od nikotyny nie jest łatwe, dlatego warto korzystać ze wszystkich dostępnych środków wspomagających walkę z nałogiem. Bardzo dobre efekty daje leczenie farmakologiczne. W aptekach jest szeroki wybór leków dla osób, które chcą skończyć z paleniem, np. Recigar, Tabex. Należy też unikać innych czynników ryzyka rozwoju raka krtani, trzeba usunąć istniejące zmiany przedrakowe, leczyć wszystkie stany mogące zwiększać prawdopodobieństwo choroby i dbać o zdrową, zbilansowaną dietę. Dodatkowo zalecane są szczepienia przeciwko HPV.

Ze względu na to, że objawy raka krtani nie są zbyt specyficzne, wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że choruje. Jeśli dolegliwości ze strony gardła, kaszel lub chrypka długo się utrzymują, warto zgłosić się do lekarza. Wczesne wykrycie i rozpoczęcie leczenia pozwala uniknąć całkowitego usunięcia krtani, a co za tym idzie utraty zdolności normalnego oddychania i mówienia.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.