Bezsenność, czyli dlaczego człowiek potrzebuje snu?

Sen to naturalny stan, w którym organizm człowieka regeneruje się po całym dniu pracy na najwyższych obrotach. Bez snu osłabia się koncentracja, w widoczny sposób pogarsza się jakość życia. Każda nieprzespana noc odciska również piętno na wyglądzie zewnętrznym – osoba tryskająca energią zamienia się w snującego się po ulicach zombie. Na szczęście istnieją skuteczne sposoby na to, by znów przesypiać noce i budzić się pełnym energii o poranku! 

Bezsenność 

Jako bezsenność rozumie się problemy z zaśnięciem, budzenie się w nocy, zbyt wczesne przebudzanie, a także niezadowalającą jakość snu. Aby zdefiniować zaburzenia snu jako bezsenność, należy wziąć pod uwagę także częstotliwość występowania objawów – nieprawidłowości snu pojawiają się przynajmniej trzy razy w tygodniu i utrzymują się przez okres miesiąca. Niewystarczająca ilość snu lub jego zła jakość przyczyniają się do pogorszenia samopoczucia, jak również zaburzają normalne funkcjonowanie w ciągu dnia. Bezsenność to powszechny problem szacuje się, że może on dotykać nawet połowę populacji! Statystycznie częściej z zaburzeniami snu zmagają się osoby starsze oraz kobiety (szczególnie kobiety po menopauzie). 

Rodzaje bezsenności 

Bezsenność to bardzo szeroka kategoria, która może być definiowana jako samodzielna jednostka chorobowa (bezsenność pierwotna) albo jako objaw innego schorzenia lub konsekwencja stosowania niektórych leków bądź substancji psychoaktywnych (bezsenność wtórna). Ponadto wyróżnia się bezsenność przygodną (objawy występują przez zaledwie kilka dni), bezsenność krótkotrwałą (zaburzenia utrzymują się maksymalnie do czterech tygodni), bezsenność przewlekłą (problemy ze snem utrzymują się dłużej niż miesiąc), bezsenność zewnątrzpochodną (przyczyną zaburzeń są czynniki zewnętrzne), bezsenność wewnątrzpochodną (przyczyny problemów należy szukać w pacjencie). 

Jakie są przyczyny bezsenności? 

Określenie przyczyn zaburzeń snu jest konieczne do tego, aby móc podjąć właściwą terapię. Zasadniczo czynniki prowadzące do bezsenności można podzielić na kilka grup. W przypadku bezsenności wtórnej mogą to być choroby somatyczne, do których zalicza się m.in. choroby układu krążeniowo-oddechowego lub przerost prostaty; choroby psychiczne takie jak np. psychozy, depresje, schizofrenia, epizody manii; stosowanie używek (np. kofeina, alkohol, amfetamina) i niektórych leków (m.in. leki psychotropowe o działaniu stymulującym, leki nootropowe). Co się tyczy bezsenności pierwotnej, to największą rolę odgrywają przyczyny o charakterze psychofizycznym, czyli nieprzestrzeganie higieny snu. Co to oznacza? W tym pojęciu mieszą się różnego rodzaju nawyki, które negatywnie odbijają się na jakości snu. Mowa tu o siedzącym trybie życia i braku aktywności fizycznej, zbyt późnym jedzeniu kolacji lub spożywaniu ciężkostrawnych potraw przed snem, drzemkach w ciągu dnia, zmiennych porach zasypiania i pobudki, korzystaniu z łóżka w innych celach niż sen i seks (czytanie książek, oglądanie filmów), próbach zaśnięcia „na siłę” i wyobrażaniu sobie scenariuszy, jak będą wyglądały kolejne noce, co wywołuje lęk i napięcie. Ponadto za problemami ze snem często stoją czynniki psychologiczne, przede wszystkim sytuacje stresowe lub osobiste konflikty. Przyczyn zaburzeń snu należy szukać również poza człowiekiem. Wystarczy wspomnieć o niekomfortowych warunkach panujących w sypialni (lub w całym mieszkaniu) np. niewygodny materac, hałas, irytujące dźwięki (np. cieknący kran lub chrapanie partnera), nieodpowiednia temperatura oraz duszne, zastane powietrze w pokoju. 

Leczenie bezsenności: metody niefarmakologiczne 

Sporadyczne epizody bezsenności nie stanowią jeszcze powodu do paniki. Jednak powtarzające się coraz częściej bezsenne noce powinny zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza. Niewykluczone, że do wyeliminowania przyczyn zaburzeń snu nie będą potrzebne leki, a wystarczą metody niefarmakologiczne. Właściwie metody behawioralne stanowią podstawę leczenia bezsenności. Wśród nich wyróżnia się metodę ograniczania snu (redukcji czasu snu) oraz metodę kontroli bodźców. Za środek niefarmakologiczny uznaje się również dbanie o higienę snu, czyli eliminację złych nawyków i wypracowanie prawidłowych. Oznacza to zwiększenie poziomu aktywności fizycznej w godzinach późnopopołudniowych, czy też regularne wietrzenie sypialni.
 

Leczenie bezsenności: metody farmakologiczne 

Uzupełnieniem działań niefarmakologicznych jest stosowanie leków na bezsenność, które nie zapewniają wprawdzie naturalnego snu, ale przyczyniają się do wydłużenia fazy snu płytkiego. Preparaty tego typu to z reguły substancje czynne o bardzo silnym działaniu, w dodatku w wielu przypadkach powodujące uzależnienie. Leki stosowane w terapii bezsenności to najczęściej: pochodne benzodiazepiny, niebenzodiazepinowe leki nasenne, sedatywne leki przeciwdepresyjne, a także inne używane w leczeniu zaburzeń psychicznych leki sedatywne. Jednak oprócz leków przepisywanych przez specjalistę w aptekach dostępne są preparaty bazujące na wyciągach roślinnych (takie składniki jak melisa, szyszki chmielu, kozłek lekarski, czyli waleriana posiadają np. leki na uspokojenie), a także zawierające melatoninę. Zioła pomagają wyciszyć organizm, zredukować poziom napięcia i ułatwiają przywrócenie stanu odprężenia i relaksacji. Melatonina to substancja, która pozwala skrócić czas potrzebny do zaśnięcia. Jej unikalne właściwości doceniają osoby podróżujące, które źle znoszą zmiany stref czasowych, melatonina bowiem przyczynia się do regulacji rytmu dobowego. Jednym z najpopularniejszych na rynku preparatów wyciszających i poprawiających jakość snu jest Olimp Forsen Forte z melatoniną. Oprócz wspomnianej wcześniej melisy, chmielu i melatoniny zawiera również ekstrakt z Ashwagandhy, magnez oraz witaminy B1 i B6. Dzięki takiej kompleksowej formule sprzyja rozładowaniu napięcia, wspiera układ nerwowy, a przede wszystkim ułatwia zaśnięcie i pomaga zapewnić dobry sen. Innymi suplementami diety zawierającymi melatoninę w połączeniu z naturalnymi wyciągami są np. NervoCalm Sen, Modus Spokojny sen Melatonina. U osób, u których bezsenność związana jest z zaburzeniami rytmu dobowego (np. praca na zmiany), najskuteczniejszym rozwiązaniem będzie przyjmowanie leku z melatoniną. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych preparatów tego typu jest Melatonina Lek-am. W ofercie tej marki znajdziemy produkty lecznicze zawierające melatoninę w różnych dawkach: Melatonina 1mg, Melatonina 3mg oraz Melatonina 5mg. 

Czasem bezsenne noce związane są z tak błahymi czynnikami jak niewygodne łóżko lub za wysoka temperatura w sypialni. Aż trudno uwierzyć, że wystarczy wymienić materac lub przykręcić kaloryfer, aby znów budzić się wypoczętym i szczęśliwym. Jednak w obecnych czasach większość przypadków zaburzeń snu wiąże się z intensywnym rytmem życia, nadmiernym stresem, zaniedbywaniem higieny snu. U niektórych osób natomiast bezsenność może być objawem poważnych chorób takich jak nadczynność tarczycy, lewokomorowa niewydolność serca lub nadciśnienie tętnicze. Wprawdzie dostępne w aptekach suplementy diety i leki OTC z melatoniną pomagają wielu osobom, warto jednak skonsultować się z lekarzem lub udać do kliniki leczenia zaburzeń snu, aby zasięgnąć profesjonalnej porady.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl