Choroba Gravesa-Basedowa – czym charakteryzuje się ta przypadłość i jak ją leczyć?

Choroba Gravesa-Basedowa zaliczana jest do chorób autoimmunologicznych. Dotyka tarczycy, a w jej przebiegu układ odpornościowy produkuje przeciwciała przeciwko receptorowi TSH, który jest zlokalizowany w komórkach tarczycy, co skutkuje rozwojem objawów nadczynności tego gruczołu. Jak wygląda leczenie choroby Gravesa-Basedowa? 

Spis treści:

• Choroba Gravesa-Basedowa – charakterystyka
• Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny
• Choroba Gravesa-Basedowa – objawy
• Choroba Gravesa-Basedowa – diagnostyka i leczenie
• Czy choroba Gravesa-Basedowa jest uleczalna?
• Czym różni się choroba Hashimoto od choroby Gravesa-Basedowa?

Choroba Gravesa-Basedowa – charakterystyka 

Choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Jest to schorzenie, które aż 10 razy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. W przypadku chorób autoimmunologicznych układ odpornościowy produkuje przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom. W chorobie Gravesa-Basedowa są one skierowane przeciwko receptorowi TSH (TSHR) znajdującemu się w komórkach tarczycy. Wzrost poziomu przeciwciał anty-TSHR stymuluje czynność wydzielniczą tarczycy, zwiększając produkcję jej hormonów.

W konsekwencji pojawiają się objawy nadczynności tarczycy. Dodatkowo u osób z chorobą Gravesa-Basedowa dochodzi do rozrostu tarczycy i zwiększenia jej unaczynienia. Charakterystyczne są także objawy dotyczące oczu, czyli tzw. orbitopatia tarczycowa. Dochodzi w niej do zapalenia tkanek miękkich oczodołu, co skutkuje przejściowym lub trwałym uszkodzeniem narządu wzroku. U niektórych chorych objawy choroby Gravesa-Basedowa obejmują również wytrzeszcz złośliwy.

Choroba Gravesa-Basedowa – przyczyny

Nie wiadomo, dlaczego u niektórych osób dochodzi do rozwoju zaburzeń autoimmunologicznych. Zasadniczo jako przyczyny choroby Gravesa-Basedowa wymienia się predyspozycje genetyczne, w połowie przypadków obserwuje się rodzinne występowanie tego schorzenia. Znaczenie przypisuje się także czynnikom środowiskowym takim jak silny stres oraz czynne i bierne palenie papierosów. Wpływ może mieć też nadmierne spożycie jodu. Fakt, że częściej choroba Gravesa-Basedowa występuje u kobiet, każe przypuszczać, że istotnym czynnikiem ryzyka są estrogeny, a ponadto także ciąża (choroba może się ujawnić po porodzie).

Choroba Gravesa-Basedowa – objawy

Objawy choroby Gravesa-Basedowa obejmują dolegliwości typowe dla nadczynności tarczycy. Zalicza się do nich utratę masy ciała (niezwiązaną z dietą), zmniejszenie masy i siły mięśniowej, nietolerancję ciepła, przekrwienie skóry i nadmierną potliwość, duszności, ogólne osłabienie, niepokój, drażliwość, pobudzenie, trudności z koncentracją i skupieniem uwagi, bezsenność, zaburzenia rytmu serca, uczucie kołatania serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia erekcji, spadek libido, ginekomastia, biegunki, osłabienie paznokci, słabą kondycję włosów i ich nadmierne przetłuszczanie się. Pojawiają się też objawy oczne – ból gałek ocznych, swędzenie, łzawienie i pieczenie oczu, uczucie piasku pod powiekami, światłowstręt, pogorszenie ostrości, podwójne widzenie, obrzęk powiek, zaczerwienienie spojówek i ograniczenie ruchomości gałek ocznych.

Choroba Gravesa-Basedowa jest jednym z tych schorzeń, które nierzadko można rozpoznać gołym okiem. U około 20-30% chorych obserwuje się charakterystyczny wytrzeszcz gałek ocznych. Widoczne jest też wole tarczycowe (powiększenie obwodu szyi). Rzadziej, bo u około 1-3% chorych pojawia się obrzęk przedgoleniowy, czyli dermatopatia tarczycowa – ze względu na stan zapalny w obrębie skóry dochodzi do opuchlizny goleni, której nie towarzyszy obrzęk stóp. Charakterystycznym, choć bardzo rzadkim objawem jest też akropachia tarczycowa, czyli pogrubienie i zaokrąglenie końcówek palców u dłoni.

Objawy choroby Gravesa-Basedowa mogą być mniej lub bardziej nasilone, w przebiegu schorzenia obserwuje się okresy zaostrzenia i remisji. Znaczące jest to, że choroba nie uderza od razu z pełną mocą, początkowo nie muszą nawet pojawiać się żadne objawy, z czasem natomiast rozwija się jawna nadczynność tarczycy.

Choroba Gravesa-Basedowa – diagnostyka i leczenie

Mimo że niektóre objawy choroby Gravesa-Basedowa są bardzo charakterystyczne, to nie występują u każdego, dlatego rozpoznanie schorzenia nie zawsze jest łatwe. Jak wygląda diagnostyka choroby Gravesa-Basedowa? Jeśli występuje podejrzenie choroby tarczycy, należy się zgłosić do endokrynologa. To on na podstawie wywiadu, pojawiających się objawów oraz wyników badań dokona rozpoznania. Przy chorobie Gravesa-Basedowa USG tarczycy wykazuje hipoechogeniczność miąższu, a także większe unaczynienie i powiększenie gruczołu, czasem guzki. W badaniach krwi wychodzi niższe stężenie TSH, zwykle podwyższone stężenia FT3 i FT4 (rzadko są w normie) oraz zwiększona ilość przeciwciał TRAb. Dodatkowo lekarz może zlecić tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny oczodołów.

Leczenie choroby Gravesa-Basedowa polega wyłącznie na leczeniu objawowym. Podstawowym założeniem terapii jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonów tarczycowych, czyli stanu eutyreozy. To jak przebiega proces leczenia, jest uzależnione od wielu czynników, m.in. rodzaju i nasilenia objawów oraz ogólnego stanu pacjenta. Standardowo w leczeniu nadczynności tarczycy wykorzystuje się leki przeciwtarczycowe jak tiamazol lub propylotiouracyl. Zwykle leczenie kontynuuje się przez 18 miesięcy. W przypadku braku efektów terapii lub nawrotu choroby podaje się jod promieniotwórczy – najczęściej wystarczająca jest jednorazowa dawka. Czasem konieczne jest leczenie operacyjne, jest to jednak radykalna metoda – usuwa się część lub całość tarczycy. Dodatkowo orbitopatia tarczycowa wymaga stosowania leków przeciwzapalnych (zwykle glikokortykosteroidów) i leków immunosupresyjnych, czasem napromieniowania oczodołów lub leczenia operacyjnego.

Niestety leczenie choroby Gravesa-Basedowa jest długotrwałe i trudne, wymaga stałej opieki endokrynologa i częstych konsultacji nawet po osiągnięciu eutyreozy. Podjęcie odpowiedniego leczenia pozwala uniknąć bardzo poważnych powikłań. Oprócz stosowania leków kluczowe jest zaprowadzenie zmian w codziennym życiu. Palacze powinni koniecznie zerwać z nałogiem (palenie może powodować cięższy przebieg orbitopatii). Ważna jest też dieta. Nadczynność tarczycy prowadzi do spadku masy ciała, dlatego zalecane są posiłki wysokokaloryczne i wysokobiałkowe (po uzyskaniu eutyreozy można wrócić do diety o normalnej kaloryczności). Dieta powinna być lekkostrawna, zaleca się unikać produktów wzdymających i dań smażonych, żywności wysokoprzetworzonej, nadmiernej ilości nasyconych tłuszczów, cukrów prostych i alkoholu.

Lekarze zalecają w codziennym menu uwzględnić oleje roślinne, orzechy, nasiona i awokado, czyli źródła nienasyconych kwasów tłuszczowych. W przypadku osób z chorobą Gravesa-Basedowa ważna jest również zwiększona podaż wapnia. Następstwem nadczynności tarczycy są zaburzenia gospodarki wapniowej, przez co u chorych wzrasta ryzyko rozwoju osteoporozy. W diecie powinny się także znaleźć produkty obfitujące w takie składniki jak witamina A, witamina C i witamina E, czyli witaminy o właściwościach antyoksydacyjnych oraz witaminy z grupy B. Dodatkowo lekarz może zalecić stosowanie suplementów diety z tymi składnikami.

Czy choroba Gravesa-Basedowa jest uleczalna?

Nie, nie jest dostępne leczenie przyczynowe choroby Gravesa-Basedowa. Można jedynie leczyć objawy jak nadczynność tarczycy oraz objawy oczne. Choć jest to choroba nieuleczalna, zdarza się, że dochodzi do samoistnej remisji. Jeśli chory dba o siebie i stosuje się do zaleceń lekarza, jest w stanie kontrolować przebieg schorzenia i łagodzić nasilenie objawów. Podjęcie leczenia jest niezwykle ważne, gdyż choroba ta związana jest z ryzykiem poważnych powikłań jak przełom tarczycowy oraz ślepota, ponadto ze zwiększonym ryzykiem zawału serca lub udaru mózgu.

Czym różni się choroba Hashimoto od choroby Gravesa-Basedowa?

Choroba Gravesa-Basedowa, jak i choroba Hashimoto to choroby tarczycy o podłożu autoimmunologicznym w przeważającej większości występujące u kobiet. Główną różnicą jest to, że w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko receptorom TSH, co zwiększa produkcję hormonów tarczycy i powoduje jej nadczynność. Natomiast w chorobie Hashimoto wskutek autoagresji na komórki tarczycy dochodzi do jej niedoczynności. W odróżnieniu od choroby Gravesa-Basedowa przy Hashimoto poziom TSH jest podwyższony, a poziom hormonów tarczycy obniżony. Co ciekawe, oba te schorzenia mogą ze sobą współwystępować.

Choroba Gravesa-Basedowa jest chorobą autoimmunologiczną tarczycy, w jej przebiegu dochodzi do nadczynności tarczycy i występowania objawów tego stanu. Charakterystyczna dla tego schorzenia jest także orbitopatia tarczycowa, której ciężka postać przejawia się jako wytrzeszcz oczu. Niestety jest to choroba nieuleczalna, nie zostały opracowane skuteczne leki na to schorzenie!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.