Dieta w chorobie Parkinsona. Co powinno się w niej znaleźć?
20.02.2023W leczeniu wielu chorób dieta jest kluczowym elementem terapii. Nie inaczej jest w przypadku choroby Parkinsona, czyli poważnego schorzenia neurologicznego polegającego na postępującym zwyrodnieniu struktur mózgu. Jak powinno wyglądać żywienie chorych na Parkinsona? Na które składniki trzeba uważać w codziennej diecie?
Spis treści:
- Jakie są najważniejsze zasady odżywiania w chorobie Parkinsona?
- Jakie składniki powinny znaleźć się w diecie osób cierpiących na chorobę Parkinsona?
- Jakich produktów powinny unikać osoby z chorobą Parkinsona?
Jakie są najważniejsze zasady odżywiania w chorobie Parkinsona?
Choroba Parkinsona jest zwyrodnieniowym schorzeniem mózgu, którego przyczyny nie zostały w pełni poznane. Jej objawy są dość charakterystyczne i obejmują m.in. pogorszenie sprawności, sztywność mięśni, drżenie, zaburzenie postawy ciała. Dieta w chorobie Parkinsona pełni bardzo ważną funkcję. Stosowanie się do zasad zdrowego żywienia umożliwia przede wszystkim utrzymanie prawidłowej masy ciała i ogólnego dobrego stanu zdrowia. Wytyczne dietetyczne zmieniają się wraz z postępem choroby, szczególne znaczenie żywienie ma u osób w zaawansowanym stadium schorzenia, gdyż wiele czynników przyczynia się u nich do utraty wagi i rozwoju niedożywienia, które jest jednym z częstszych problemów, z jakimi zmagają się chorzy na Parkinsona.
Początkowo utrzymanie prawidłowej wagi i dostarczanie odpowiedniej ilości składników odżywczych nie jest wyzwaniem, jednak wraz z postępem choroby zmienia się to diametralnie. Nasilenie drżenia utrudnia korzystanie ze sztućców i uniemożliwia samodzielne spożywanie posiłków, dodatkowo natężeniu ulegają takie dolegliwości jak dysfagia (zaburzenia połykania), nadmierny ślinotok, uporczywe wzdęcia i zaparcia. Co więcej, czynnikiem zwiększającym ryzyko niedożywienia jest to, że ruchy mimowolne i drżenia są odpowiedzialne za nadmierne wydatkowanie energii. Parkinson dotyka zwykle osób w starszym wieku, ponadto z czasem u wielu chorych pojawiają się zaburzenia lękowe i depresja, wszystko to – wiek i kondycja psychofizyczna – skutkują niechęcią lub niemożnością jedzenia, dlatego ważne jest, aby stale modyfikować dietę. Biorąc pod uwagę aktualny stan chorego, należy np. zwiększać liczbę kalorii, zmieniać konsystencję spożywanych posiłków lub wprowadzać do diety tzw. nutridrinki.
Jaką jeszcze rolę odgrywa dieta w chorobie Parkinsona? Przy utrzymywaniu rekomendowanych zaleceń można dzięki niej łagodzić nasilenie niektórych objawów i dolegliwości występujących w przebiegu schorzenia. W przypadku choroby Parkinsona dieta ma ogromne znaczenie także dla skuteczności działania leków, a także dla ograniczenia potencjalnych działań niepożądanych farmakoterapii! Większość chorych przyjmuje lewodopę, której skuteczność jest bardzo dobra, o ile lek jest właściwie przyjmowany. Niestety jej skuteczność zależna jest od szybkości wchłaniania, a składnikiem, który utrudnia ten proces, jest białko! Pod względem chemicznym lewodopa jest aminokwasem, a to oznacza, że podczas wchłaniania i przechodzenia przez barierę krew-mózg musi konkurować z aminokwasami, które pochodzą z białka dostarczanego wraz z pokarmem.
Aby utrzymać dobre wchłanianie lewodopy, przy jednoczesnym uniknięciu niedoboru białka, trzeba przestrzegać kilku zasad. Przede wszystkim lek należy przyjmować na 30 minut przed posiłkiem lub dwie godziny po jego spożyciu, popijając odpowiednią ilością wody. Poza tym konieczna jest tzw. redystrybucja spożycia białka w ciągu dnia, czyli ograniczenie spożycia białka aż do godzin popołudniowych, a zrealizowanie większości zapotrzebowania dobowego na ten składnik podczas posiłku wieczornego.
Zanim dojdzie do zaostrzenia objawów, choroba Parkinsona w początkowym stadium nie wymaga rygorystycznych zaleceń dietetycznych, ważne jest po prostu stosowanie się do zasad zdrowego odżywiania, regularne spożywanie posiłków i dbanie o urozmaicone menu. Codzienny jadłospis należy rozpisać na 4-5 posiłków – 3 główne (śniadanie, obiad, kolacja) oraz 1-2 przekąski. Zaleca się, aby pierwszy posiłek był jedzony maksymalnie godzinę po przebudzeniu, a ostatni – nie później niż 2-3 godziny przed pójściem spać. Posiłki muszą dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych – węglowodanów, tłuszczów, białek, błonnika, witamin, składników mineralnych. Bardzo ważne jest, aby zawsze wybierać produkty wysokiej jakości, a nie wysoko przetworzone. Większość posiłków powinna bazować na pełnoziarnistych produktach zbożowych jak np. kasze, brązowy ryż, płatki i otręby zbożowe, makarony z mąki razowej, chleb graham oraz na różnokolorowych warzywach i owocach. Ze względu na ryzyko obniżenia skuteczności lewodopy dużą uwagę trzeba zwracać na ilość spożywanego białka (dieta powinna być niskobiałkowa) oraz na jego źródła, zaleca się wybierać białko roślinne, czyli np. rośliny strączkowe, choć nie powinno się całkowicie rezygnować z białka pochodzenia zwierzęcego, którego źródłem powinny być w diecie takie produkty jak chude mięso, mleko i nabiał, jaja.
Jakie składniki powinny znaleźć się w diecie osób cierpiących na chorobę Parkinsona?
Lekarze zalecają, aby dieta w chorobie Parkinsona obfitowała w źródła składników o właściwościach neuroprotekcyjnych i antyoksydacyjnych. Takimi składnikami są przede wszystkim witaminy A, C i E oraz naturalne antyoksydanty jak m.in. likopen, beta-karoten, sulfoforan, a także koenzym Q10 oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe Omega-3 – zwłaszcza istotny jest kwas DHA.
W przebiegu choroby Parkinsona często pojawiają się zaparcia i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, dlatego ważne jest odpowiednie spożycie błonnika. Jest to składnik, który wspiera perystaltykę jelit i pomaga regulować rytm wypróżnień. Należy równocześnie zwrócić uwagę, że niezbędne dla właściwej pracy jelit jest właściwe nawodnienie organizmu! Dobrymi źródłami błonnika są warzywa, produkty zbożowe i owoce. W przypadku zaparć pomocne będą też kefiry, maślanki i jogurty (naturalne), kompoty z suszonych owoców z dodatkiem ksylitolu, kisiel z siemienia lnianego, woda mineralna z dużą zawartością magnezu.
Parkinson to choroba, której skutkiem jest zwiększone ryzyko upadków i złamań. Dodatkowo chorzy są bardziej narażeni na rozwój osteoporozy. Konieczne jest więc dbanie o podaż składników, które pomagają utrzymać układ ruchu w dobrej kondycji. W codziennej diecie powinny zagościć takie składniki jak: wapń (np. suszone morele i figi, brokuły, płatki owsiane, migdały, produkty mleczne), witamina D (np. tłuste ryby morskie, masło, oleje rybie), magnez (np. pełnoziarniste pieczywo, gorzka czekolada, kakao, orzechy), witamina K (np. brokuły, kalafior, brukselka, sery, kefir). Stosowanie lewodopy zwiększa również zapotrzebowanie na witaminę B6 i B12 oraz na kwas foliowy. Jeśli mimo starań dieta nie dostarcza odpowiednich dawek takich składników jak witamina D, witamina K, kwas foliowy, magnez, wapń, należy skonsultować się z lekarzem w celu dobrania odpowiedniej suplementacji.
Jakich produktów powinny unikać osoby z chorobą Parkinsona?
Przede wszystkim leczenie lewodopą wymaga ograniczenia spożycia białka, więc niedozwolone są wszystkie produkty wysokobiałkowe. Przy dolegliwościach trawiennych objawiających się nudnościami, zgagą, uczuciem pełności, utratą apetytu zalecane jest unikanie dań ciężkostrawnych, tłustych, smażonych i wysoko przetworzonych oraz słodyczy i fast foodów. Należy też zrezygnować z alkoholu. Ponadto z postępem choroby i nasileniem poszczególnych dolegliwości takich jak np. drżenie utrudniające korzystanie ze sztućców, zaburzenia połykania i krztuszenie się, należy wyeliminować produkty, których chory nie jest w stanie jeść.
Niezmiernie ważne jest to, aby dieta w chorobie Parkinsona była modyfikowana i aktualizowana zgodnie ze zmieniającym się zapotrzebowaniem chorego na poszczególne składniki oraz jego możliwościami względem spożywania posiłków. W tym wszystkim nie można też zapominać o jego preferencjach smakowych! W przypadku jakichkolwiek trudności z dostosowaniem diety należy skonsultować się z dietetykiem! Na koniec warto też zwrócić uwagę, że dieta w chorobie Parkinsona wymaga uzupełnienia w postaci aktywności fizycznej. Oczywiście wysiłek powinien być dostosowany do możliwości chorego. Aktywność fizyczna dobrze wpływa na kości, stawy i mięśnie, a także na ogólną kondycję organizmu, wspomaga perystaltykę jelit oraz wspiera utrzymanie pozytywnego nastroju.
