Hemoroidy w ciąży - co należy wiedzieć o tej przypadłości?
15.04.2022Okres ciąży nie zawsze przebiega lekko i przyjemnie. Jedną z częstszych i w dodatku najbardziej uciążliwych dolegliwości są hemoroidy w ciąży. I choć szczęśliwie większość kobiet żegna się z tym problemem po porodzie, przez kilka miesięcy muszą się one namęczyć, by łagodzić dyskomfort okolicy odbytu. Jakie leki na hemoroidy są skuteczne, a przede wszystkim bezpieczne do stosowania w okresie ciąży?
Przyczyny powstawania hemoroidów w ciąży
Mówiąc o hemoroidach, wszyscy myślą o chorobie hemoroidalnej, prawda jest jednak taka, że wszyscy mają hemoroidy, czyli guzki krwawnicze. Tak bowiem nazywają się poduszkowate naczynia żylne wypełnione krwią znajdujące się w odbycie. Uszczelniają one odbyt, tym samym pomagają kontrolować gazy i stolec. W trakcie defekacji zostają dociśnięte do ściany jelita, zaś znajdująca się w nich krew odpływa do naczyń krwionośnych, umożliwiając wypróżnianie. Dopiero, gdy guzki krwawnicze są patologicznie powiększone, a krew odpływa z nich w sposób nieprawidłowy, można mówić o chorobie hemoroidalnej.
Z jakich powodów powstają hemoroidy w ciąży? Czynników prowadzących do tego stanu jest kilka. Podczas ciąży w obrębie jamy brzusznej dochodzi do fizjologicznych zmian. Rosnąca macica przyczynia się do wzrostu ciśnienia żylnego – uciska bowiem żyły jamy brzusznej (przede wszystkim żyłę główną dolną) i miednicy, przez co upośledza przepływ krwi. Rozwojowi hemoroidów sprzyjają także powszechne w okresie ciąży przewlekłe zaparcia, jak również większa masa ciała oraz ograniczona aktywność fizyczna. Żylaki odbytu w ciąży mogą się pojawiać ze względu na podwyższone stężenie progesteronu, który zwiększa podatność ścian żył na rozciąganie.
Największe nasilenie dolegliwości następuje w trzecim trymestrze ciąży, przy czym hemoroidy po porodzie u wielu kobiet zanikają stosunkowo szybko. Trzeba mieć jednak świadomość, że przy kolejnej ciąży problem może wrócić, w dodatku objawy mogą być dużo bardziej nasilone. Warto też wspomnieć, że zdarzają się sytuacje, gdy kłopoty z żylakami odbytu pojawiają się dopiero po rozwiązaniu. Dzieje się tak, gdyż parcie podczas porodu naturalnego powoduje gwałtowny skok ciśnienia w okolicach odbytu i zwiększa ryzyko hemoroidów.
Hemoroidy w ciąży – objawy
W jaki sposób objawiają się hemoroidy w ciąży? Niestety guzki są przyczyną dużego dyskomfortu w okolicy odbytu – odczuwany jest ból, świąd i pieczenie. Ból odbytu w ciąży przede wszystkim towarzyszy wypróżnieniu, może także doskwierać w trakcie siedzenia. Do tego dochodzi uczucie niecałkowitego wypróżnienia, a także śluz w odbycie oraz krwawienia z odbytu – zaobserwować można świeżą, żywo czerwoną krew na powierzchni stolca lub na papierze toaletowym.
Jak wyglądają hemoroidy w ciąży?
Zarówno żylaki odbytu w ciąży, jak i te spowodowane innymi czynnikami, mają podobny przebieg. Zasadniczo wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania objawów. Pierwszy stopień choroby charakteryzuje się tym, że naczynia krwionośne są poszerzone, odczuwany jest lekki dyskomfort, sporadycznie pojawia się niewielkie krwawienie. Guzki nie są widoczne i wyczuwalne (tzw. hemoroidy wewnętrzne). O drugim stopniu mówi się, gdy podczas parcia na stolec guzki wysuwają się poza kanał odbytu. Hemoroidy w ciąży na zewnątrz nie pozostają jednak poza kanałem, cofają się samoistnie. Bardziej nasilone objawy oznaczają pieczenie i świąd, częstsze krwawienia, a także uczucie niepełnego wypróżnienia. Dolegliwości trzeciego stopnia to przede wszystkim ostry ból i śluz w stolcu. Guzki krwawnicze częściej wysuwają się z kanału odbytu – już nie tylko podczas parcia, ale także podczas kaszlu i podnoszenia ciężkich przedmiotów, poza tym nie wracają samoistnie na miejsce, należy odprowadzić je do wewnątrz palcami. Stopień czwarty to najbardziej zaawansowany stopień choroby, gdy guzki krwawnicze cały czas znajdują się poza odbytnicą, do tego dochodzą problemy z nietrzymaniem stolca i powikłania zakrzepowe.
Jak leczyć hemoroidy w ciąży?
Wprawdzie w większości przypadków hemoroidy ustępują po porodzie, jednakże dyskomfort, jaki wywołują, zmusza ciężarne do szukania skutecznych metod leczenia. Gdy hemoroidy w ciąży się pojawią, należy skonsultować się z lekarzem, gdyż ich leczenie wcale nie jest takie proste. Prawie wszystkie powszechnie dostępne leki na hemoroidy są przeciwwskazane do stosowania w okresie ciąży! W pierwszej kolejności lekarz zaleca więc tzw. metody zachowawcze. Polegają one na przestrzeganiu zaleceń dietetycznych i higienicznych oraz na uprawianiu aktywności fizycznej.
Jednym z najważniejszych składników, który musi znaleźć się w codziennej diecie, jest błonnik (pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa i owoce). Błonnik wpływa na lepszą perystaltykę jelit i zapobiega pojawianiu się zaparć. Ponadto zaleca się ograniczyć lub całkowicie zrezygnować ze słodyczy, wysoko przetworzonej żywności, produktów z białej mąki, pikantnych i tłustych potraw. Kluczowe jest też właściwe nawodnienie organizmu – trzeba pić minimum 2,5l płynów dziennie (głównie wody). Jeśli chodzi o aktywność fizyczną, to musi być dostosowana do możliwości ciężarnej – dobrze sprawdzą się spacery lub specjalne zajęcia dla ciężarnych, np. fitness, joga, pilates lub pływanie.
Istotna jest również prawidłowa higiena okolic odbytu. Od razu trzeba podkreślić, że należy używać wyłącznie delikatnego, bezzapachowego papieru toaletowego. Ten w aromatyzowanej wersji może podrażniać! Nie należy też zbyt intensywnie podcierać się po wypróżnieniu, a jeśli ból odbytu w ciąży jest dotkliwy, po każdym wypróżnieniu zamiast podcierania się papierem toaletowym zaleca się podmywać ciepłą wodą, ewentualnie łagodnymi preparatami myjącymi. Mają one delikatne formuły wzbogacone o składniki o działaniu łagodzącym, ściągającym, przeciwświądowym, antybakteryjnym i odświeżającym (np. Procto-Hemolan Comfort żel do mycia, Żel do higieny intymnej Procto-Glyvenol Soft).
Doraźną pomocą są dziesięciominutowe nasiadówki w ciepłej lub gorącej wodzie oraz ziołowe nasiadówki, które zaleca się robić kilka razy dziennie, a także kompresy nakładane na okolicę odbytu. Jakie zioła na hemoroidy stosować? Zalecane są surowce o działaniu przeciwzapalnym, ściągającym i łagodzącym – oczar wirginijski, kora dębu, rumianek, nagietek, kasztanowiec. Czy w okresie ciąży można stosować zioła na hemoroidy doustnie? Najlepiej porozmawiać o tym z lekarzem, nie zaleca się stosować ich na własną rękę. Ze specjalistą należy skonsultować też chęć zastosowania maści na hemoroidy, np. z nagietkiem i arniką lub innych preparatów, np. Prorectal żel i Proctomina żel chłodzący na hemoroidy.
Jakie leki na hemoroidy są bezpieczne dla kobiet ciężarnych?
Gdy metody zachowawcze zawodzą, należy sięgnąć po rozwiązania farmakologiczne, pamiętając, że nie wszystkie leki na hemoroidy można stosować w okresie ciąży! Prawdę mówiąc, wybór jest nieduży i ogranicza się do preparatów do użytku miejscowego. Jakie czopki na hemoroidy w ciąży można stosować? Bez ograniczeń w okresie ciąży (a także w okresie karmienia) można stosować maść i czopki na hemoroidy Posterisan. Zawierają one inaktywowaną zawiesinę kultury bakterii E. coli, dzięki czemu stymulują układ odpornościowy i wspomagają gojenie się hemoroidów. Często stosowane u ciężarnych są czopki na hemoroidy Unigel Procto z kopolimerami, które zmniejszają ból i krwawienie oraz przyspieszają procesy gojenia i regeneracji. Dolegliwości związane z hemoroidami można leczyć przy pomocy krioterapii. W aptece dostępne są czopki oraz sztyft Criorectum. Zimno powoduje obkurczenie naczyń, zmniejsza obrzęk, ból, uczucie pieczenia i krwawienie.
Dodatkowo u kobiet od 4. miesiąca ciąży (od drugiego trymestru) można aplikować preparaty z lidokainą i tribenozydem, np. Procto-Glyvenol, Procto-Hemolan. Tribenozyd działa wzmacniająco na naczynia krwionośne, działa przeciwbólowo, przeciwobrzękowo i przeciwzapalnie, zaś lidokaina wykazuje działanie przeciwbólowe i miejscowo znieczulające. Hemoroidy pod koniec ciąży mogą być bardzo bolesne, dlatego zaleca się łączyć metody zachowawcze ze stosowaniem leków i maści na hemoroidy. Przy czym trzeba pamiętać, że wprowadzenia jakiegokolwiek preparatu należy skonsultować z lekarzem. Dotyczy to zwłaszcza środków doustnych – tabletki na hemoroidy z diosminą lub dobezylanem wapnia można stosować tylko ze wskazania lekarza!
Jak zapobiegać powstawaniu hemoroidów podczas ciąży?
Z wielu czynników, które prowadzą do powstawania hemoroidów w ciąży, tylko na przewlekłe zaparcia można coś zaradzić. Dlatego tak ważne jest, aby kobieta od początku ciąży stosowała zrównoważoną, zbilansowaną dietę o wysokiej zawartości błonnika, a ponadto dbała o podaż płynów (warto także stosować dodatkowe witaminy dla kobiet w ciąży). Ekstra uwagę trzeba przykładać do prawidłowej higieny odbytu oraz do prawidłowej pozycji defekacji – wskazana jest tzw. pozycja kuczna. Ważne jest utrzymywanie regularnych wypróżnień, pod żadnym pozorem nie można wstrzymywać wizyt w toalecie, należy również unikać silnego parcia na stolec.
W przypadku pojawiających się problemów z zaparciami jak najszybciej należy zastosować środki zapobiegające zaleganiu mas kałowych w odbytnicy – bezpieczne będą środki osmotycznie czynne, np. laktuloza i makrogole. Dla zdrowia w okresie ciąży należy unikać długotrwałego stania i siedzenia, a także podnoszenia ciężkich przedmiotów. Zaleca się także nosić bawełnianą, przewiewną bieliznę.
Metody zachowawcze stosuje się zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu. O dietę i higienę zaleca się dbać już od początku ciąży! Może to uchronić przed rozwojem choroby hemoroidalnej, a w przypadku pojawienia się jej objawów łagodzić jej nasilenie. Jeśli objawy hemoroidów zaczną utrudniać normalne funkcjonowanie, należy skonsultować się z lekarzem, aby dobrał odpowiednie leki!
Autor: Ewa Krulicka