Męczą Cię zawroty głowy? Sprawdź, co może być ich przyczyną!
14.11.2023Zawroty głowy to nieswoisty objaw, który może być związany z różnymi chorobami, infekcjami, zaburzeniami lub urazami, z tego względu jest bardzo często występującą dolegliwością. Są one zwykle definiowane jako subiektywne odczucie wirowania i braku równowagi, nierzadko mogą upośledzać normalne funkcjonowanie. Co zrobić, gdy pojawią się zawroty głowy?
Spis treści:
- Czym są zawroty głowy?
- Jakie objawy towarzyszą zawrotom głowy?
- Co może być przyczyną zawrotów głowy?
- Kiedy udać się z zawrotami głowy do lekarza?
Czym są zawroty głowy?
Szacuje się, że około 20% populacji ogólnej może cierpieć na zawroty głowy. Warto też zauważyć, że częstotliwość ich występowania rośnie z wiekiem, zmaga się z nimi ponad 30-35% osób po 65. roku życia. Częściej dolegliwości te występują u kobiet. Czym właściwie są zawroty głowy? Zwykle opisywane są jako subiektywne odczucie kołysania, wirowania, braku stabilności i braku równowagi, połączone z uczuciem niepokoju, nudnościami i wymiotami. Uczucie „kręcenia się w głowie” może trwać kilka sekund, kilka minut lub kilka godzin, zdarza się też, że objawy utrzymują się kilka dni lub tygodni, a nawet dłużej. Pojedyncze epizody raczej nie powodują dużego dyskomfortu, natomiast przewlekłe zawroty głowy utrudniają normalne funkcjonowanie.
Najczęściej zawroty głowy są wywołane zaburzeniami czynności układu przedsionkowego (układu równowagi). W jego skład wchodzi błędnik i nerw przedsionkowy, elementy te stanowią część obwodową narządu równowagi, część ośrodkową narządu równowagi tworzą zaś jądra przedsionkowe pnia mózgu, móżdżek, jądra podkorowe i ośrodki korowe. W zależności od tego, która część jest uszkodzona, zawroty głowy dzieli się na układowe (obwodowe, vertigo) i nieukładowe (ośrodkowe, dizziness).
Przyczyny zawrotów głowy pochodzenia obwodowego obejmują m.in. choroby laryngologiczne lub zaburzenia pochodzenia naczyniowego. W przypadku układowych zawrotów głowy występuje odczucie poruszania się ruchem kołowym, czyli po prostu pojawia się wrażenie wirowania własnego ciała lub wirowania otoczenia. Chory ma złudzenie, że otoczenie kręci się, faluje lub unosi w stosunku do jego ciała, ewentualnie jego ciało wiruje, kołysze się lub unosi w stosunku do otoczenia. Tym objawom mogą towarzyszyć nudności lub wymioty, ponadto chwiejność i oczopląs.
Ośrodkowe zawroty głowy mogą być spowodowane m.in. urazami głowy, zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, zaburzeniami krążenia w ośrodkowym układzie nerwowym lub stwardnieniem rozsianym. Przy nieukładowych zawrotach głowy chory doświadcza uczucia niestabilności i niepewności chodu, braku równowagi oraz obaw przed upadkiem. W przypadku ośrodkowych zawrotów głowy chory może mieć problem z opisaniem swoich objawów, natomiast w przypadku obwodowych potrafi dokładnie nazwać swoje dolegliwości.
Jakie objawy towarzyszą zawrotom głowy?
Zawroty głowy mogą współwystępować z innymi objawami. To, jakie dolegliwości się pojawią, zależy od przyczyny zawrotów głowy. Przy zaburzeniach błędnika występują często nudności, zaburzenia równowagi i orientacji, wymioty i oczopląs, a przy naczyniowych schorzeniach układu nerwowego – zaburzenia czucia, przemijające niedowłady, podwójne widzenie, zaburzenia mowy. Jeśli zawroty głowy są wywołane chorobą Meniere’a, mogą im towarzyszyć mdłości, wymioty, wrażenie pełności w uchu, ponadto szumy uszne i zaburzenia słuchu (z czasem utrata słuchu). Innymi objawami mogą też być m.in. uderzenia gorąca, bladość, dezorientacja, brak skupienia, ból głowy, „mroczki przed oczami”.
Co może być przyczyną zawrotów głowy?
Wiele osób doświadcza zawrotów głowy o podłożu fizjologicznym, np. przy gwałtownej zmianie pozycji (szybkie wstanie lub schylanie). Ponadto mogą się one pojawiać w wyniku osłabienia organizmu, np. przy zatruciach pokarmowych lub chorobach infekcyjnych, w przypadku niestrawności, przemęczenia, upału, odwodnienia i zaburzeń elektrolitowych, głodu, niskiego stężenia cukru we krwi, niedoborów (np. żelaza i witaminy B12), źle dobranych okularów. Trzeba też wspomnieć o tym, że zawroty głowy są jedną z częstych dolegliwości ciążowych.
Jako poważniejsze przyczyny zawrotów głowy wymienia się choroby laryngologiczne (są to tzw. zawroty błędnikowe) – choroby ucha środkowego (np. zapalenie trąbki słuchowej, zapalenie ucha środkowego o podłożu wirusowym lub bakteryjnym, perlak), ucha wewnętrznego (m.in. obustronna westybulopatia, urazy ucha wewnętrznego, toksyczne uszkodzenie błędnika, zapalenie błędnika, uszkodzenie naczyniowe błędnika), ucha zewnętrznego (np. nadmiar woskowiny, ciało obce).
Ponadto zawroty głowy mogą pojawiać się w przebiegu chorób neurologicznych (w tym: zapalenia nerwu przedsionkowego, chorób zapalnych mózgu i opon mózgowych, chorób naczyniowych mózgu, padaczki, migren, urazów czaszki i mózgu), jak również chorób ogólnoustrojowych (m.in. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, niedokrwistości, schorzeń tarczycy, nagłego spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń rytmu serca, miażdżycy, nowotworów). Czasem przewlekłe zawroty głowy określa się jako idiopatyczne, gdyż nie da się ustalić ich pochodzenia. Oto najczęstsze przyczyny zawrotów głowy:
Choroby wewnętrznego ucha
Szacuje się, że połowę przypadków zawrotów głowy stanowią te związane z chorobami ucha wewnętrznego, np. zapaleniem błędnika lub chorobą Meniere’a (w jej przebiegu dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu w błędniku błoniastym). Szczególną uwagę warto zwrócić na tzw. łagodne położeniowe zawroty głowy (BPPV), które objawiają się wrażeniem ruchu wirowego, oczopląsem i nudnościami przy zmianie pozycji głowy. Zwykle pojawiają się u osób starszych, natomiast u młodszych mogą być skutkiem urazu głowy.
Zaburzenia równowagi
Zaburzenia równowagi mogą wynikać z chorób błędnika, a także z chorób neurologicznych jak choroba Parkinsona i stwardnienie rozsiane. Są też charakterystyczne dla osób po udarze mózgu. Zawroty głowy związane z zaburzeniem równowagi mogą pojawiać się również z bardziej błahych powodów, np. po przejażdżce karuzelą lub po spożyciu dużej ilości alkoholu. Zaburzenia równowagi są częstą przyczyną zawrotów głowy u osób w starszym wieku.
Nadciśnienie tętnicze
Jednym z objawów nadciśnienia tętniczego są zawroty głowy. Najczęściej pojawiają się one wraz z bólem głowy, szumami usznymi, zaburzeniami widzenia, zaburzeniami mowy, nudnościami, zwiększoną męczliwością, bólem w klatce piersiowej i dusznościami.
Problemy z kręgosłupem szyjnym
Zawroty głowy mogą być wynikiem urazów szyi, zmian zwyrodnieniowych lub napięcia w obrębie odcinka szyjnego. W odcinku szyjnym kręgosłupa znajdują się liczne receptory czucia głębokiego, które odpowiadają za koordynację oraz utrzymanie głowy w pionie. Gdy receptory są uszkodzone, może pojawiać się uczucie wirowania i niestabilności.
Skutki uboczne leków
Bardzo często leki stosowane w różnych schorzeniach powodują zawroty głowy. Dzieje się tak przede wszystkim podczas przyjmowania leków przeciwdepresyjnych, leków przeciwpadaczkowych, leków rozszerzających naczynia krwionośne, leków nasennych i aminoglikozydów.
Nerwica i stres
Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe zazwyczaj podczas napadów lęku doznają zawrotów głowy, które współistnieją z takimi objawami jak poczucie utraty kontroli nad własnym ciałem, uczucie zapadania, kołatanie serca, duszność, szumy w uszach, mdłości, wymioty. Również długotrwały lub bardzo silny stres może wywoływać zawroty głowy.
Kiedy udać się z zawrotami głowy do lekarza?
Jeśli zawroty mają podłoże fizjologiczne, nie należy się ich obawiać. Warto natomiast wiedzieć, jak im zapobiegać. Gdy zawroty i „mroczki przed oczami” pojawiają się przy szybkim pionizowaniu ciała, należy zawsze wstawać powoli. Jako profilaktykę należy traktować prawidłowe nawodnienie organizmu oraz regularną aktywność fizyczną na świeżym powietrzu, która poprawia dotlenienie komórek. Pojedyncze epizody zawrotów głowy, które łatwo połączyć z osłabieniem lub stanem napięcia, zwykle nie wymagają konsultacji lekarskiej. Aby uniknąć takich sytuacji w przyszłości, wystarczy po prostu dbać o zdrową dietę, odpoczynek, sen i aktywność fizyczną, a także w miarę możliwości unikać stresu oraz zrezygnować z używek.
Ze względu na fakt, że przewlekłe zawroty głowy mogą być objawem poważnych schorzeń, zaleca się w ich przypadku konsultację z lekarzem rodzinnym. Pod żadnym pozorem nie można z tym zwlekać, gdy dolegliwości są nasilone, znacząco wpływają na ogólne samopoczucie oraz pojawiają się inne objawy, m.in. ból głowy, drętwienie jednej połowy ciała, niedowład, zaburzenia czucia, wymioty. Na podstawie wywiadu i występujących objawów lekarz pierwszego kontaktu kieruje pacjenta do odpowiedniego specjalisty – zwykle do laryngologa lub neurologa.
Diagnostyka zawrotów głowy zaczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego. Kluczowe jest opisanie, kiedy pojawiają się zawroty głowy, jak często, jak długo trwają, czy towarzyszą im dodatkowe objawy. Wykonuje się też pomiary tętna i ciśnienia krwi, badania okulistyczne, laryngologiczne i neurologiczne oraz badania słuchu. Lekarz może zlecić także takie badania jak testy laboratoryjne (m.in. morfologia, stężenie glukozy i elektrolitów, poziom hormonów tarczycy), rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, badanie narządu równowagi (elektronystagmografia), badania przewodnictwa nerwowego, próby kaloryczne (próby błędnikowe), elektroencefalografię, USG tętnic szyjnych, EKG.
Leczenie zawrotów głowy polega na leczeniu ich przyczyny i na doraźnym łagodzeniu objawów. Ponadto istotna jest rehabilitacja przedsionkowa. Do doraźnego stosowania wykorzystuje się różnorodne preparaty o odmiennym mechanizmie działania – leki przeciwhistaminowe, betahistaminę, antagonistów wapnia, neuroleptyki, benzodiazepiny, hydroksyzynę. Nie u każdego wykazują one taką samą skuteczność, dlatego dobór właściwego leku może trochę potrwać. Oprócz produktów dostępnych na receptę wspomagająco można stosować ziołowe leki na uspokojenie i preparaty z imbirem.
Po ustąpieniu ostrej fazy objawów chory jest kierowany na rehabilitację następstw uszkodzeń układu równowagi (rehabilitację przedsionkową). Zawsze zestaw ćwiczeń dostosowywany jest indywidualnie do każdego pacjenta. Wśród ćwiczeń na zawroty głowy stosuje się m.in. ćwiczenia habituacyjne, stabilizujące spojrzenie i poprawiające równowagę. Aby leczenie zawrotów głowy było skuteczne, kluczowe jest rozpoznanie przyczyny i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia choroby podstawowej.
Przewlekłe zawroty głowy to objaw, którego nie wolno bagatelizować. Ich przyczyną mogą być poważne schorzenia, które wymagają specjalistycznego leczenia. Ponadto konieczne jest stosowanie leków, które łagodzą nasilenie dolegliwości i pozwalają normalnie funkcjonować.
