Powikłania po grypie – kto jest na nie narażony i jak im zapobiegać?

Grypę nazbyt często się ignoruje, traktując ją jak zwykłe przeziębienie, a przecież grypa to choroba dużo większego kalibru! Nierzadko pozostawia ona po sobie ślad! Powikłania po grypie mogą być o wiele poważniejsze i bardziej niebezpieczne niż sama choroba! Dlaczego u niektórych osób pojawiają się powikłania pogrypowe? Kto jest szczególnie narażony na ich występowanie?

Spis treści:

• Co to są powikłania po grypie?
• Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie?
• Kto jest najbardziej narażony na powikłania pogrypowe?
• Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?

Co to są powikłania po grypie?

Grypa jest ostrą zakaźną chorobą wirusową układu oddechowego. Za infekcję odpowiada wirus grypy – najczęściej typu A lub typu B. Najwięcej zachorowań notuje się w okresie jesienno-zimowym oraz wiosną. Charakterystyczne dla wirusa grypy jest to, że może przyczyniać się do sezonowych epidemii. Bardzo często grypa jest mylona z przeziębieniem, w obu przypadkach występują dość podobne dolegliwości, choć w zależności od przyczyny infekcji mają inne nasilenie. Grypa przenosi się głównie drogą kropelkową, choroba rozwija się nagle – w ciągu 1-3 dni od kontaktu z patogenem.

Objawy mogą być stosunkowo łagodne, jednak częściej powodują znaczne osłabienie organizmu, a nawet potrafią całkowicie zwalić z nóg na kilka dni! U chorych na grypę pojawia się m.in. gorączka, dreszcze, ból głowy, zmęczenie, ból mięśni, ból gardła i kaszel, zatkany nos i katar, dodatkowo biegunka i wymioty – choć te głównie występują u dzieci. Grypa jest chorobą o samoograniczającym się przebiegu, ustępuje zwykle w ciągu 1-2 tygodni, w tym czasie wskazany jest odpoczynek oraz leczenie objawowe.

Największe problemy zaczynają się, gdy pojawiają się powikłania pogrypowe. Mimo że najczęściej rozwijają się one w następstwie nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej grypy, to mogą wystąpić także u osób, które leczyły się ściśle z zaleceniami lekarza. Powikłania po grypie mogą pojawiać się od razu, a nawet w trakcie trwania choroby, mogą też rozwinąć się po jakimś czasie od wyleczenia grypy. Moment, kiedy pojawiają się powikłania pogrypowe, zależy od wielu czynników, np. od ogólnego stanu zdrowia chorego lub od rodzaju komplikacji. Charakterystyczne jest to, że obejmują one nie tylko układ oddechowy, ale i układ krążenia oraz układ nerwowy. Jako powikłania po grypie wymienia się też zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych.

Jakie mogą wystąpić powikłania po grypie?

Przyczyny powikłań po grypie mogą być bardzo różne, zwykle czynnikiem decydującym o ich pojawieniu się jest m.in. osłabienie organizmu wynikające z zakażenia wirusem grypy, stan zapalny rozwijający się w przebiegu infekcji oraz ogólny zły stan zdrowia. Osoby, które chorują na grypę lub ją przechorowały, powinny zwracać szczególną uwagę na takie objawy jak np. trudności w oddychaniu, duszność, silne zawroty głowy, dezorientacja, utrzymujący się ból i ucisk w klatce piersiowej lub brzuchu, znaczne osłabienie, utrzymująca się, nasilająca się lub powracająca gorączka lub kaszel, silny ból mięśni, pogorszenie się objawów przewlekłych schorzeń. U dzieci zaniepokoić powinna zwłaszcza wysoka gorączka niereagująca na leki przeciwgorączkowe, odwodnienie (nieoddawanie moczu przez ponad 8 godzin, suchość w ustach, płacz bez łez), drgawki, nawracający i nasilający się kaszel, przyspieszony oddech lub problemy z oddychaniem, zasinienie ust lub twarzy, ból w klatce piersiowej, silny ból mięśni.

Zaraz przejdziemy do najczęściej występujących powikłań pogrypowych, warto jednak pokrótce omówić te rzadsze. Są to m.in. powikłania neurologiczne, które częściej niż u osób dorosłych rozpoznaje się u dzieci. Pojawienie się takich objawów jak zawroty głowy, zaburzenia równowagi i mowy, zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia połykania, problemy z poruszaniem się i oddychaniem, napady padaczkowe lub zaburzenia świadomości, wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Następstwem infekcji grypowej może być m.in. zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, które można rozpoznać po silnym bólu głowy, sztywności karku, światłowstręcie, nudnościach i wymiotach.

Kolejnym z rzadkich powikłań jest encefalopatia przebiegająca z dezorientacją, zaburzeniami świadomości, drgawkami, zmianami osobowości i trudnościami w myśleniu. Może ona prowadzić do uszkodzenia mózgu. Powikłaniem pogrypowym jest też zespół Guillaina-Barrego – choroba zapalna nerwów obwodowych (ostra zapalna polineuropatia) skutkującą osłabieniem mięśni oraz niedowładem wiotkim, która rozwija się w ciągu kilku dni lub kilku tygodni po infekcji. Wśród powikłań neurologicznych wymienia się też występujący u dzieci zespół Reye’a.

U dzieci częściej niż u dorosłych pojawia się zapalenie mięśni. Zazwyczaj objawia się ono bólem podudzi i łydek, tkliwością mięśni, osłabieniem i problemami z poruszaniem się. Dolegliwości bólowe trwają kilka dni, choć mogą utrzymywać się jeszcze przez jakiś czas po wyleczeniu grypy. W rzadkich przypadkach w wyniku stanu zapalnego dochodzi do rabdomiolizy, czyli do rozpadu mięśni. Jej następstwem może być ostra niewydolność nerek. Czasem grypa może powodować powikłania oczne takie jak np. zapalenie spojówek, zapalenie nerwu wzrokowego, retinopatia, zapalenie błony naczyniowej oka. A jakie są najczęstsze powikłania pogrypowe?

• Zapalenie płuc

Zdecydowanie najczęstszym powikłaniem po grypie jest zapalenie płuc. Może to być pierwotne zapalenie płuc, czyli takie, które wywołane jest przez wirusa grypy lub wtórne zapalenie płuc, czyli takie, które rozwinęło się wskutek nadkażenia bakteryjnego (bakteriami S. pneumoniae, S. aureus lub H. influenzae). Narażone na zapalenie płuc są głównie osoby z istniejącymi chorobami układu oddechowego i układu krążenia oraz diabetycy.

W przypadku pierwotnego zapalenia płuc chory zmaga się m.in. z kaszlem i dusznością, przyspieszonym oddechem i podwyższoną temperaturą ciała. Gdy choroba ma cięższy przebieg, może wystąpić też sinica. Do rozwoju wtórnego zapalenia płuc dochodzi zwykle, gdy grypa już przechodzi, a jej objawy stają się coraz słabsze. O infekcji bakteryjnej płuc świadczy nawrót gorączki i osłabienia, nasilenie kaszlu i duszności. Leczenie polega przede wszystkim na odpoczynku, nawadnianiu organizmu i oklepywaniu pleców w celu przyspieszenia odkrztuszania plwociny. Stosuje się leki przeciwbólowe i leki przeciwgorączkowe, w przypadku wtórnego zapalenia płuc również antybiotyki, a pierwotnego – leki przeciwwirusowe. Trzeba pamiętać, że powikłanie pogrypowe, jakim jest zapalenie płuc, może wymagać hospitalizacji.

• Zapalenie oskrzeli

Powikłania pogrypowe mogą przybrać postać ostrego zapalenia oskrzeli, które objawia się silnym kaszlem i odkrztuszaniem plwociny, złym samopoczuciem i gorączką, czasem także dusznością. Leczenie zapalenia oskrzeli ma zazwyczaj charakter objawowy, stosuje się leki przeciwgorączkowe oraz wykrztuśne (rzadziej przeciwkaszlowe), dodatkowo wskazany jest odpoczynek. W niektórych przypadkach konieczne może być rozpoczęcie antybiotykoterapii.

• Zapalenie zatok

Stosunkowo często dochodzi do pogrypowego rozwoju zapalenia zatok przynosowych. Do jego objawów należy tępy ból głowy w okolicy czoła, gorączka i ogólne złe samopoczucie. Obrzęk błony śluzowej nosa powoduje zablokowanie ujścia zatok do nosa i zaleganie w zatokach śluzu. Zastój wydzieliny sprzyja nadkażeniu bakteryjnemu i rozwojowi stanu zapalnego. Bardziej narażone na rozwój zapalenia zatok jako konsekwencji infekcji grypowej są osoby z wadami anatomicznymi w obrębie nosa (np. ze skrzywioną przegrodą nosową) i alergicy.

• Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego to najczęstsze powikłanie pogrypowe u dzieci, choć może też występować u osób dorosłych. W jego przebiegu pojawia się silny ból ucha, który u niemowląt i małych dzieci można rozpoznać po tym, że są marudne, rozdrażnione, gorączkują, nie mają apetytu, mają zatkany nos, a także pocierają głową o poduszkę. Starsze dzieci i osoby dorosłe skarżą się nie tylko na ból ucha, ale i na utratę słuchu. Czasem w przebiegu zapalenia ucha środkowego dochodzi do samoistnego przedziurawienia błony bębenkowej wskutek nagromadzenia się za dużej ilości ropy w uchu środkowym. W leczeniu stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe oraz antybiotyki.

• Zapalenie mięśnia sercowego

Jeśli chodzi o skutki powikłań po grypie występujące w obrębie układu krążenia, to trzeba od razu powiedzieć, że stanowią one zagrożenie dla zdrowia i życia. Wskutek grypy może dojść do zapalenia mięśnia sercowego. Chory może odczuwać ból w klatce piersiowej, uczucie kołatania serca, duszności i osłabienie, mogą zdarzać się omdlenia. Zapalenie mięśnia sercowego jest zawsze poważnym stanem, jednak u osób z przewlekłymi chorobami układu krążenia może mieć bardzo ciężki przebieg wraz z zaburzeniami rytmu serca, niewydolnością układu krążenia, wysiękiem w worku osierdziowym i tamponadą serca.

• Zaostrzenie chorób przewlekłych

Osoby z chorobami przewlekłymi są szczególnie zagrożone tym, że wystąpią u nich powikłania pogrypowe w postaci zaostrzenia istniejących schorzeń. Tu trzeba wskazać, że najbardziej pogarsza się przebieg dwóch schorzeń – astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Nawet u 25% chorych na POChP grypa może doprowadzić do konieczności hospitalizacji. Zaostrzają się też objawy chorób układu serca oraz objawy cukrzycy.

• Zawał serca

Infekcja grypowa, jak również jej leczenie mocno obciążają serce, znacząco zwiększając ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Mało tego, grypa nawet dziesięciokrotnie podnosi ryzyko zgonu z powodu zawału mięśnia sercowego i aż ośmiokrotnie ryzyko wystąpienia udaru mózgu.

Kto jest najbardziej narażony na powikłania pogrypowe?

Powikłania po grypie występują u około 6% chorych. Wśród nich są oczywiście osoby zdrowe bez chorób przewlekłych, jednak ryzyko ciężkiego przebiegu grypy i wystąpienia komplikacji, jest zdecydowanie wyższe u osób powyżej 65. roku życia oraz u dzieci – przede wszystkim u niemowlaków i dzieci do 5. roku życia. Dodatkowo do grupy ryzyka zalicza się kobiety w ciąży, osoby z chorobami przewlekłymi (chorobami układu oddechowego – astmą, przewlekłą obturacyjną chorobą płuc; chorobami układu krążenia – niewydolnością serca, chorobą niedokrwienną serca; chorobami nerek i wątroby; cukrzycą), osoby z niedoborami odporności (m.in. osoby zakażone wirusem HIV oraz osoby przyjmujące leki immunosupresyjne) oraz osoby otyłe.

Jak zapobiegać powikłaniom po grypie?

Jak widać, skutki powikłań po grypie mogą być bardzo poważne, czy można zrobić coś, aby ich uniknąć? Zapobieganie powikłaniom pogrypowym to przede wszystkim zapobieganie zachorowaniu na grypę. Polega ono m.in. na unikaniu kontaktu z osobami chorymi oraz na dbaniu o higienę, czyli na częstym myciu i dezynfekowaniu rąk. Skutecznym sposobem na uniknięcie zachorowania na grypę i na zapobieganie powikłaniom pogrypowym są szczepienia ochronne.

Jeśli już dojdzie do zakażenia, to nie można bagatelizować objawów chorobowych. Należy zgłosić się na wizytę u lekarza, który zleci odpowiednie leczenie. W większości przypadków jest to leczenie objawowe – stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, a także leki przeciwkaszlowe. W cięższych przypadkach wskazane są leki przeciwwirusowe. W leczeniu grypy nie stosuje się antybiotyków! Oprócz środków farmakologicznych chory powinien odpoczywać, nawadniać się i pozostawać w domu. Izolacja jest wskazana, gdyż grypa jest chorobą zakaźną.

Skutki powikłań po grypie mogą być ciężkie, długoterminowe, a nawet śmiertelne, dlatego też zachorowanie na grypę trzeba traktować poważnie. Grypa to nie przeziębienie! Ważne jest, aby nie ignorować objawów, tylko zgłosić się do lekarza. Powikłania pogrypowe mogą dotykać układu oddechowego, a także nerwowego i krążenia, szczególnie niebezpieczne mogą być dla dzieci i osób starszych. Pogorszenie stanu zdrowia i wystąpienie niepokojących objawów wymagają pilnej konsultacji lekarskiej!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.