Swędzenie skóry. Sprawdź, co może być przyczyną świądu
10.01.2024Świąd, czyli uczucie swędzenia skóry, to wyjątkowo uciążliwa dolegliwość. Jest to mało specyficzny, bardzo często pojawiający się objaw, który towarzyszy wielu schorzeniom. U niektórych osób będzie wskazywał na alergię lub dermatozę, a u innych na choroby tarczycy lub wątroby! Co robić, gdy swędzenie skóry nie daje spokoju? Kiedy trzeba się zgłosić do lekarza?
Spis treści:
- Czym jest swędzenie skóry?
- Co może powodować świąd skóry?
- Co może być przyczyną swędzenia skóry bez widocznych zmian na jej powierzchni?
- Jak pielęgnować i leczyć swędzącą skórę?
- Kiedy świąd powinien być powodem wizyty u lekarza?
Czym jest swędzenie skóry?
Swędzenie skóry, inaczej świąd, to dolegliwość występująca dość często – zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Niezależnie od przyczyny zawsze jest uciążliwa i nieprzyjemna. Świąd definiuje się jako subiektywne uczucie wywołujące dyskomfort i potrzebę drapania lub pocierania skóry. Nasilone, nieustępujące swędzenie może znacząco wpływać na normalne funkcjonowanie chorego i na jego kondycję psychiczną, może też zaburzać sen. Warto podkreślić, że przez wielu świąd skóry jest uznawany za jedno z najbardziej dokuczliwych odczuć, gorsze nawet od bólu!
Uczuciu swędzenia może towarzyszyć zaczerwienienie, suchość, pękanie lub łuszczenie się skóry, a także plamy, pęcherze, guzki. Może też występować swędzenie skóry bez objawów skórnych. Z czasem wskutek drapania może nastąpić podrażnienie i uszkodzenie naskórka. Ponadto przerwanie jego ciągłości sprzyja nadkażeniom bakteryjnym (np. bakteriami gronkowca złocistego) i rozwojowi infekcji. Wyróżnia się świąd ostry, czyli trwający krócej niż 6 tygodni oraz przewlekły, czyli utrzymujący się ponad 6 tygodni.
Świąd skóry może obejmować całe ciało (tzw. świąd uogólniony) lub tylko jego fragment (tzw. świąd zlokalizowany, np. swędzenie skóry nóg, swędzenie skóry głowy). Świąd miejscowy zwykle jest związany z infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi lub grzybiczymi skóry bądź też z zakażeniami pasożytniczymi. Towarzyszy atopowemu zapaleniu skóry, alergiom, łuszczycy, pokrzywce, wypryskowi, a także suchości skóry, oparzeniom słonecznym, ukąszeniom owadów, podrażnieniom wywołanym przez czynniki chemiczne i mechaniczne.
Świąd uogólniony najczęściej stanowi objaw chorób ogólnoustrojowych. Mogą to być m.in. choroby wątroby, przewlekła niewydolność nerek, choroby układu krwiotwórczego, zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne (np. choroby tarczycy, cukrzyca), nowotwory, neuropatie. Ponadto swędzenie skóry całego ciała może wystąpić jako skutek uboczny stosowania niektórych leków, np. opioidów. Uogólniony świąd może występować też na tle nerwowym, jest to tzw. świąd psychogenny.
Co może powodować świąd skóry?
Niestety swędzenie skóry jest niespecyficznym objawem, który może wskazywać na wiele różnych chorób i zaburzeń. Najczęściej świąd wywołany jest nadmierną suchością skóry. Ponadto problem ten nagminnie występuje u osób starszych. Swędzenie skóry jest też charakterystyczne dla reakcji alergicznych, egzemy, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry, kontaktowego zapalenia skóry, pokrzywki, ukąszeń owadów, infekcji skóry wywołanych bakteriami (np. liszajec zwyczajny), wirusami (np. opryszczka) i grzybami (np. łupież, grzybice), jak również dla nowotworów – m.in. choroby Hodgkina (typowe jest swędzenie skóry nasilające się w nocy) i czerwienicy prawdziwej (typowe jest swędzenie skóry po kąpieli) oraz dla niedoborów takich składników jak żelazo, witamina A, witamina C, witamina E. Warto też wspomnieć o tym, że swędzenie skóry nóg może być objawem niewydolności żylnej kończyn dolnych. Co jeszcze powoduje świąd skóry?
Swędzenie skóry a stłuszczenie wątroby
Chora wątroba nie boli, jednak daje objawy, które mogą wskazywać na to, że dzieje się z nią coś niedobrego. Swędzenie skóry może pojawiać się w przypadku większości schorzeń wątroby, takich jak marskość, stłuszczenie oraz przewlekłe zapalenie. W przebiegu chorób wątroby świąd występuje przede wszystkim na stopach i dłoniach. Charakterystyczne jest nasilone swędzenie skóry po kąpieli oraz wieczorem i nocą, kiedy ciało jest rozgrzane.
Swędzenie skóry a wysoki cholesterol
Zbyt wysokie stężenie cholesterolu we krwi bardzo często daje objawy skórne. Skóra jest poszarzała i ziemista, pojawiają się na niej tłuszczowe złogi w postaci tzw. kępek żółtych. Oprócz tego chorzy zmagają się z pokrzywką, której towarzyszy uporczywy świąd.
Swędzenie skóry a nadmiar cukru
Wysoki poziom cukru w organizmie może przyczyniać się do swędzenia skóry. Może towarzyszyć nadmiernej suchości skóry, która bezpośrednio wynika ze zmian zachodzących w żyłach i tętniczkach pod wpływem nadmiernego stężenia glukozy we krwi. Uogólniony świąd może wskazywać na cukrzycowe uszkodzenie nerek, zaś miejscowy – na często pojawiające się w przebiegu cukrzycy infekcje o podłożu grzybiczym.
Swędzenie skóry a menopauza
W okresie menopauzy w organizmie kobiety dochodzi do spadku stężenia hormonów płciowych, m.in. estrogenu. Prowadzi to do wielu nieprzyjemnych objawów w obrębie całego organizmu, jednym z nich jest pogorszenie kondycji skóry, w tym jej suchość i świąd.
Swędzenie skóry a stres
Intensywne emocje i silny lub długotrwały stres u wielu osób powodują wystąpienie uporczywego świądu. Zmagają się z nim również osoby z zaburzeniami lękowymi, nerwicą i depresją. O świądzie psychogennym najczęściej mówi się, gdy mimo prowadzonej diagnostyki nie stwierdza się przyczyny organicznej.
Swędzenie skóry a pasożyty
Zakażenia pasożytnicze to dość częste przyczyny swędzenia skóry. Winowajcą są m.in. owsiki, świerzbowiec ludzki i wszy. Owsiki wywołują uporczywy świąd okolicy odbytu (zwłaszcza nocą). Wszawica jest jednym z głównych powodów, dla których występuje swędzenie skóry głowy. Świerzb objawia się świądem m.in. w fałdach skóry, na palcach dłoni i na pośladkach, zaczerwienieniem i opuchlizną skóry. Charakterystyczne jest to, że swędzenie nasila się nocą i zakłóca sen.
Swędzenie skóry a choroby tarczycy
Świąd skóry może pojawiać się zarówno w przypadku niedoczynności, jak i nadczynności tarczycy. Przy niedoczynności swędzenie skóry wynika głównie z nasilonej suchości skóry. Chorzy skarżą się też na swędzenie skóry głowy. Natomiast w przypadku nadczynności tarczycy bardzo często występuje swędząca pokrzywka.
Swędzenie skóry a niewydolność nerek
Uogólniony świąd jest dość typowym objawem niewydolności nerek, wynika m.in. z nadmiernego stężenia mocznika we krwi. Ze swędzeniem skóry zmaga się prawie 80% chorych poddawanych dializom.
Swędzenie skóry a zaburzenia hormonalne
O zaburzeniach hormonalnych mówi się, gdy poszczególne hormony są wydzielane w nadmiarze lub w niedostatecznej ilości. Największe znaczenie w przypadku pojawiania się świądu skóry mają wspominane już estrogeny i hormony tarczycy (tyroksyna i trójjodotyronina).
Co może być przyczyną swędzenia skóry bez widocznych zmian na jej powierzchni?
Czy sytuacje, że skóra swędzi, ale nie widać na niej żadnych zmian, powinny niepokoić? Okazuje się, że swędzenie skóry bez objawów skórnych pojawia się często, zwykle jednak jest związane z suchością skóry. Niewystarczające nawodnienie organizmu i niewłaściwa pielęgnacja mogą przyczynić się do tego, że skóra jest sucha i swędzi. O tym, że kosmetyki do pielęgnacji ciała są źle dobrane, świadczy m.in. swędzenie skóry po kąpieli lub prysznicu. Inną częstą przyczyną jest stres – jest on obecnie jednym z najpowszechniejszych czynników indukujących i nasilających świąd skóry. Ponadto swędzenie skóry bez objawów skórnych może występować w przebiegu różnych schorzeń, np. cukrzycy lub chorób nerek.
Jak pielęgnować i leczyć swędzącą skórę?
Oczywiście wskazanie przyczyny swędzenia skóry powinno być priorytetem, bowiem tylko w ten sposób można skutecznie zwalczać źródło tej dolegliwości. Jednakże ze względu na uciążliwy charakter świądu, bardzo ważna jest wiedza na temat tego, jak można sobie doraźnie z nim radzić. Szybką ulgę zapewni chłodny prysznic lub chłodny kompres. Zimno działa kojąco i zmniejsza dyskomfort. Skutecznie świąd można złagodzić, aplikując maść na swędzenie skóry o działaniu chłodzącym z mentolem lub kamforą, preparat o działaniu znieczulającym z lidokainą, przeciwhistaminowe leki na skórę lub żel aloesowy. Dobre efekty przynoszą kąpiele lecznicze, np. z sodą oczyszczoną, płatkami owsianymi lub krochmalem.
Lekarz może zlecić również miejscowe glikokortykosteroidy lub inhibitory kalcyneuryny. Przy nasilonym świądzie zakłócającym sen (m.in. w przebiegu chorób wątroby) wskazane są leki uspokajające i nasenne. Świąd o charakterze alergicznym można zmniejszyć, stosując zarówno leki na skórę, jak i doustne leki antyhistaminowe, np. z loratadyną lub cetyryzyną.
Oprócz takich szybkich rozwiązań należy też wprowadzić działania długoterminowe. Bardzo ważne jest unikanie wszelkich czynników powodujących świąd lub nasilających swędzenie. Przede wszystkim trzeba unikać drapania, używania mocno perfumowanych proszków i płynów do prania oraz płynów do płukania, stosowania drażniących kosmetyków pielęgnacyjnych i myjących oraz perfum, noszenia odzieży z „gryzących” materiałów, a także... stresu.
Osoby ze skłonnością do pojawiania się świądu, muszą zadbać o odpowiednią pielęgnację skóry. Wskazane są bezzapachowe i hipoalergiczne kosmetyki do pielęgnacji ciała o prostych formułach, które nie powodują podrażnień i nie wysuszają. Podstawę powinny stanowić emolienty, które nawilżają i natłuszczają skórę, łagodzą swędzenie i podrażnienie oraz odbudowują i wzmacniają barierę hydrolipidową naskórka. Wysokiej jakości emoliencyjne kosmetyki do mycia i pielęgnacji skóry oferuje marka Dermedic – linia Cicatopy/Linum Emollient. Preparaty te zawierają olej lniany, który działa m.in. przeciwświądowo. Ponadto polecane są kosmetyki naturalne – głównie na bazie oleju konopnego, który jest cennym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz witaminy E.
Aby prawidłowo dbać o komfort skóry, należy również zapewniać organizmowi odpowiednie nawodnienie. Należy pić minimum dwa litry płynów – w tym wodę, zieloną herbatę i świeżo wyciskane soki warzywno-owocowe. Kluczowa jest także dobrze zbilansowana dieta obfitująca w produkty dostarczające takich składników jak witamina A, witamina C, witamina E, witaminy z grupy B, cynk, żelazo i kwasy Omega-3.
Kiedy świąd powinien być powodem wizyty u lekarza?
Jeśli świąd obejmuje skórę całego ciała, utrzymuje się przez dłuższy czas (ponad 7 dni), jest uciążliwy i trudny do zniesienia, a próby jego łagodzenia nie przynoszą efektów, to nie ma sensu zwlekać z wizytą u lekarza. Jako przyczyny swędzenia skóry wymienia się w końcu poważne choroby przewlekłe, które wymagają odpowiedniego leczenia. Na konsultację z lekarzem trzeba się także umówić, gdy świąd współwystępuje z bólem, obrzękiem, wysypką, gorączką, żółtaczką, utratą masy ciała, przewlekłym zmęczeniem. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad oraz zleci badania, m.in. morfologię, stężenie hormonów tarczycy, próby wątrobowe, testy alergiczne, badania histopatologiczne wycinka skóry.
Swędzenie skóry pojawia się dość często, na szczęście w większości przypadków jego przyczyną jest po prostu suchość skóry lub reakcje alergiczne na czynniki drażniące. W takich przypadkach wystarczy stosować maść na swędzenie skóry i intensywnie nawilżające kosmetyki do pielęgnacji ciała oraz unikać preparatów lub detergentów, które powodują świąd. Jeśli jednak swędzenie się utrzymuje i zachodzi podejrzenie, że może być ono objawem jakiejś choroby, należy szybko zgłosić się do lekarza.
