Ból w splocie słonecznym – co oznacza i jak go leczyć?
29.10.2025Splot słoneczny to ważna struktura znajdująca się w jamie brzusznej. Stanowi ona zbiór zwojów i włókien nerwowych, który pełni wiele ważnych funkcji, m.in. reguluje oddychanie i trawienie oraz kontroluje wydzielanie hormonów. Splot słoneczny wywiera również wpływ na odczuwanie emocji i stresu. Ze względu na położenie splotu trzewnego oraz na rolę, jaką odgrywa, pojawienie się bólu w jego okolicy może oznaczać wiele różnych problemów. Co zrobić, gdy splot słoneczny boli?
Spis treści:
- Czym jest splot słoneczny i gdzie się znajduje?
- Przyczyny bólu w splocie słonecznym
- Charakterystyka bólu splotu słonecznego
- Choroby powodujące ból w tej okolicy
- Stres i czynniki psychologiczne
- Diagnostyka bólu splotu słonecznego
- Leczenie i łagodzenie bólu
Czym jest splot słoneczny i gdzie się znajduje?
Splot słoneczny (splot trzewny) jest zbiorem zwojów i włókien nerwowych. Gdzie znajduje się splot słoneczny? Jest on zlokalizowany w jamie brzusznej na wysokości ostatniego kręgu piersiowego i pierwszego kręgu lędźwiowego. Leży w tylnej części nadbrzusza. Nad nim umiejscowiona jest przepona, przed nim aorta brzuszna, po bokach ma nadnercza, a od dołu tętnice nerkowe.
Splot słoneczny stanowi część autonomicznego (wegetatywnego) układu nerwowego. Jest centrum komunikacji między mózgiem i narządami wewnętrznymi – odbiera bodźce i na nie reaguje. Określany jest często jako mózg trzewny – odgrywa ważną rolę w regulowaniu czynności narządów wewnętrznych. Odpowiada za przebieg procesów, które są niezależne od naszej woli.
Anatomia i funkcje splotu słonecznego
Splot trzewny jest największym i jednym z najważniejszych splotów w organizmie. Jest on zbudowany ze zrośniętych zwojów – trzewnego prawego i trzewnego lewego. Odchodzą od niego gałązki nerwowe, które wyglądają niczym promienie słońca, stąd też nazwa splot słoneczny.
Podstawowymi strukturami splotu trzewnego są parzyste zwoje aortalno-nerkowe i nieparzyste zwoje krezkowy górny i dolny. Od splotu odchodzą gałązki nerwowe nerwów parzystych – splot przeponowy, nadnerczowy, nerkowy, jądrowy (u mężczyzn), jajnikowy (u kobiet) i nieparzyste – splot żołądkowy górny i dolny, wątrobowy, śledzionowy, krezkowy górny, aortowy brzuszny.
Natomiast do splotu dochodzą nerwy trzewne większe i mniejsze (parzyste), gałązki trzewne nerwu błędnego oraz gałązki od ostatniego zwoju piersiowego oraz od górnych zwojów lędźwiowych pnia współczulnego.
Rola w układzie nerwowym autonomicznym
Jednym z najistotniejszych zadań splotu słonecznego jest zarządzanie równowagą autonomiczną organizmu. Koordynuje on działania autonomicznego układu nerwowego – kontroluje m.in. oddychanie, tętno i trawienie.
Jako część wegetatywnego układu nerwowego splot trzewny reguluje czynności organizmu, które są mimowolne, czyli takie, których świadomie nie kontrolujemy. Uczestniczy w regulowaniu procesów trawiennych i przemiany materii, w tym m.in. produkcji soków trawiennych (soku żołądkowego, żółci, soku trzustkowego), skurczów mięśni gładkich jelit, ruchów perystaltycznych żołądka i jelit. Ponadto jest odpowiedzialny za pracę zwieraczy żołądka, odbytu i pęcherza moczowego.
Co więcej, przyczynia się do kontrolowania wydzielania przez trzustkę i nadnercza hormonów, w tym hormonów, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Odpowiada też za przebieg procesu zwężania i rozszerzania naczyń krwionośnych, dzięki czemu reguluje ciśnienie krwi i pracę serca. Reguluje też oddychanie, termoregulację oraz prawidłowe funkcjonowanie narządów rozrodczych.
Nie można pominąć bardzo ważnej funkcji, jaką pełni splot trzewny, jest nią wpływ na to, jak odczuwamy emocje i reagujemy na stres. W sytuacji silnego stresu może pojawić się uczucie ucisku, a nawet ból w okolicy splotu słonecznego. To miejsce jest źródłem uczucia niepokoju w brzuchu i innych objawów lękowych.
Połączenia z narządami wewnętrznymi
Splot słoneczny za pomocą wychodzących z niego włókien nerwowych współczulnych i przywspółczulnych unerwia narządy wewnętrzne i odpowiada za przekazywanie im różnych bodźców. Jest połączony m.in. z żołądkiem, wątrobą, trzustką, jelitami, woreczkiem żółciowym, śledzioną, nerkami i nadnerczami.
Przyczyny bólu w splocie słonecznym
Zarówno lokalizacja, jak i funkcje, jakie spełnia splot słoneczny, sprawiają, że jest on narażony na działanie czynników, które powodują dolegliwości bólowe. Warto jednak powiedzieć, że zasadniczo sam splot trzewny nie choruje, ale jego działanie może zostać zaburzone przez schorzenia dotyczące innych narządów, w tym przez choroby nowotworowe, zmiany miażdżycowe i stany zapalne. Jakie mogą być przyczyny bólu w splocie słonecznym?
Zanim przejdziemy do omówienia chorób, które przyczyniają się do tego, że splot słoneczny boli, należy powiedzieć, że ból może być wywołany urazem. Silne uderzenie w splot słoneczny powoduje jego zablokowanie, co objawia się jako nagły, bardzo silny ból, wymioty, porażenie mięśni, utrata oddechu, chwilowe upośledzenie pracy narządów wewnętrznych, mimowolne oddanie moczu lub stolca.
Choroby układu pokarmowego
Co może powodować ból w splocie słonecznym? Bardzo często jest to objaw chorób układu pokarmowego. Silny, piekący lub palący ból w nadbrzuszu może być związany z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy. Nierzadko też ból splotu słonecznego po jedzeniu pojawia się u osób, które cierpią z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego.
Ból brzucha i splotu słonecznego może być objawem zapalenia trzustki, zapalenia śluzówki żołądka, nieżytu żołądka i jelit, chorób wątroby, chorób jelit lub kamicy żółciowej. Ból i ucisk na splot słoneczny mogą powodować nowotwory w jamie brzusznej. Mniej groźnymi przyczynami ze strony układu pokarmowego jest jego obciążenie przez spożycie tłustego lub ciężkostrawnego posiłku.
Problemy kardiologiczne i oddechowe
Przyczyny bólu w splocie słonecznym można szukać w schorzeniach w obrębie klatki piersiowej. Mogą to być nerwobóle międzyżebrowe i napięcie mięśniowe. Ponadto ból w splocie słonecznym i plecach może być związany z problemami z kręgosłupem.
Ból w splocie słonecznym przy wdechu może świadczyć o zapaleniu opłucnej (często pojawia się też po urazie). Choroby układu sercowo-naczyniowego nieco rzadziej są związane z bólami splotu trzewnego, jednakże nie można tego wykluczyć. Wśród potencjalnych przyczyn można wskazać np. chorobę niedokrwienną serca i zawał serca.
Czynniki psychosomatyczne i stres
Napięcie i ucisk w splocie słonecznym to częsta reakcja na stres, niepokój lub lęk. Czasem też może im towarzyszyć dyskomfort w klatce piersiowej oraz trudności z oddychaniem. Ból w okolicy splotu słonecznego może wynikać z wahań hormonalnych, do których dochodzi pod wpływem stresu.
Charakterystyka bólu splotu słonecznego
To, jak odczuwany jest ból w splocie słonecznym, w dużej mierze zależy od przyczyny, np. czasem będzie bardziej piekący, czasem ostry i pulsujący. Ponadto może mieć inne natężenie lub nasilać się w konkretnych sytuacjach, np. ból splotu słonecznego przy dotyku może być bardziej dokuczliwy. Jednocześnie trzeba przypomnieć, że mogą mu towarzyszyć dodatkowe objawy.
Rodzaje i natężenie bólu
Pourazowy ból w okolicy splotu słonecznego zazwyczaj jest ostry i pulsujący, jest też bardzo silny, ale zwykle krótkotrwały. Jeśli ból powoduje stres lub problemy trawienne, to raczej ma on charakter tępy, uciskający lub piekący. Typowe jest również to, że zwykle jest to ból przewlekły, który okresowo się nasila.
Objawy towarzyszące
Ostry ból splotu słonecznego po urazie zwykle łączy się z uczuciem szoku, dezorientacją i trudnościami ze złapaniem oddechu. Przewlekłemu bólowi może towarzyszyć uczucie ciężkości w żołądku („kamień w żołądku”), zgaga, uczucie pełności, nudności i wzdęcia. Ból może promieniować do innych okolic ciała. Ból o podłożu emocjonalnym może powodować kołatanie serca i spłycenie oddechu. Dodatkowo mogą się pojawiać objawy ze strony narządów, które są objęte stanem chorobowym.
Kiedy ból może być niebezpieczny?
Silny lub przedłużający się ból zawsze powinien być skonsultowany z lekarzem, jest to objaw niespecyficzny, który może, ale nie musi, oznaczać poważne problemy zdrowotne. Jeśli chodzi o ból w okolicy splotu słonecznego, pilnej konsultacji wymaga pojawienie się wraz z nim ucisku w klatce piersiowej, omdleń i duszności, które mogą świadczyć o stanach wymagających natychmiastowej pomocy. Niezwykle niebezpieczny jest ból związany z uderzeniem w splot słoneczny!
Choroby powodujące ból w tej okolicy
Przyjrzyjmy się dokładniej, jakie choroby powodują ból w splocie słonecznym i dlaczego tak się dzieje.
Refluks żołądkowo-przełykowy
Choroba refluksowa polega na tym, że treść żołądkowa cofa się do przełyku, co wywołuje piekący ból pod mostkiem lub za mostkiem i zgagę. Dodatkowo taki ból może promieniować do łopatek.
Choroba wrzodowa żołądka
Pieczenie w splocie słonecznym może wskazywać na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy. Czasem pojawiający się ból w nadbrzuszu ma charakter gniotący lub kłujący. Wrzodom towarzyszy stan zapalny, co jest źródłem bólu. W chorobie wrzodowej pojawia się ból splotu słonecznego po jedzeniu – zwykle 1-3 godziny po posiłku, ból może się również pojawiać w nocy lub na czczo – są to tzw. bóle głodowe.
Problemy z trzustką i woreczkiem żółciowym
Koniecznie trzeba też wspomnieć, że za bólem w splocie słonecznym może stać kamica pęcherzyka żółciowego. Choroba wywołuje silny, narastający ból w prawym podżebrzu promieniujący pod prawą łopatkę. Silny dyskomfort w splocie trzewnym może pojawiać się w przebiegu ostrego zapalenia trzustki. Zazwyczaj ból nasila się podczas kaszlu i oddychania, może też promieniować do pleców.
Stres i czynniki psychologiczne
Jest bardzo silny związek między stresem i emocjami a splotem słonecznym. Splot trzewny jest wyjątkowo wrażliwy na bodźce emocjonalne, na niepokój i lęk.
Wpływ stresu na splot słoneczny
Co można powiedzieć w kwestii ból splotu słonecznego a stres? W sytuacji, gdy oddziałuje na nas stres, dochodzi do napięcia w splocie trzewnym. Pojawia się wówczas ból w tej okolicy, doświadczymy też problemów trawiennych. Przy przewlekłym stresie zostaje zaburzona wewnętrzna równowaga organizmu, prowadzi to m.in. do zaburzeń ciśnienia, bólów głowy i bezsenności.
Napady lęku i ich objawy
Wiele osób cierpi na ataki paniki, jest to zazwyczaj silna reakcja organizmu na lęk lub inny czynnik stresowy. W jaki sposób może się to objawiać? Ból w górnej części brzucha to tylko jeden z objawów. Pojawiają się problemy z oddychaniem, kołatanie serca i uczucie ucisku w klatce piersiowej, które mogą przypominać zawał serca. Towarzyszą im objawy psychiczne – silny niepokój, mroczne myśli i poczucie nierealności.
Psychosomatyczne przyczyny bólu
Jako że splot słoneczny jest węzłem komunikacyjnym między mózgiem i innymi narządami, to czynniki psychosomatyczne bardzo często wywołują ból pod splotem słonecznym. Przyczyną może być zarówno silny krótki stres, jak i ten chroniczny, a ponadto niepokój, panika, lęk, trauma, konflikty wewnętrzne, silne emocje – strach, złość, zazdrość.
Diagnostyka bólu splotu słonecznego
Ból w okolicy splotu słonecznego może mieć poważne przyczyny, ale nie zawsze można je samodzielnie zidentyfikować? W tym celu jest konieczne przeprowadzenie badań diagnostycznych, dlatego też wskazane jest, aby zgłosić się do lekarza, gdy pojawią się niepokojące dolegliwości.
Badanie lekarskie i wywiad
Na samym początku należy się zgłosić do lekarza rodzinnego. Wykona on podstawowe badania fizykalne, a przede wszystkim przeprowadzi wywiad lekarski – zapyta o występujące objawy, ich rodzaj i nasilenie oraz okoliczności, w jakich się pojawiają, a ponadto o ewentualne choroby lub urazy. W wielu przypadkach jest to wystarczające do tego, aby zdiagnozować przyczyny bólu w splocie słonecznym.
Badania dodatkowe – EKG, USG, endoskopia
Jeśli uzyskane informacje, nie pozwalają na rozpoznanie, lekarz skieruje na dodatkowe badania i na konsultację ze specjalistą. Najwartościowsze będą badania obrazowe jak USG, RTG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny. Przy przewlekłym bólu potrzebne mogą być badania przewodnictwa nerwowego – elektromiografia i elektroneurografia, przy podejrzeniu chorób kardiologicznych – EKG, a chorób układu pokarmowego – badania endoskopowe.
Kiedy pilnie udać się do lekarza?
Trzeba jak najszybciej zgłosić się do lekarza, a najlepiej wezwać pogotowie, gdy doszło do urazu i ból jest intensywny, poszkodowany ma zaburzenia świadomości i problemy z oddychaniem, trzeba bowiem wykluczyć ewentualne uszkodzenia narządów wewnętrznych. Pilna konsultacja jest potrzebna, gdy wraz z bólem pojawiają się inne niepokojące objawy, zwłaszcza takie, które mogą wskazywać na zawał serca.
Leczenie i łagodzenie bólu
Ustalenie, dlaczego splot słoneczny boli, jest kluczowe do tego, aby wdrożyć odpowiednie leczenie przyczynowe. U niektórych osób potrzebne będzie leczenie farmakologiczne, u innych zalecenia będą obejmowały utrzymywanie właściwej diety i stosowanie naturalnych metod. Jeśli badania nie wykażą żadnej przyczyny somatycznej, jako źródło wskazuje się stres. Wówczas nacisk należy położyć na techniki relaksacyjne.
Terapia farmakologiczna
Niezależnie od leczenia przyczynowego w celu złagodzenia bólu można stosować leki przeciwbólowe i leki rozkurczowe. Silny, rwący ból w splocie słonecznym może być wskazaniem do blokady splotu poprzez miejscowe podanie środka znieczulającego. Jeśli lekarz zdiagnozuje przyczynę w zaburzeniach układu pokarmowego, może zlecić leki na żołądek, środki na refluks oraz probiotyki. Przy chorobach serca niezbędne są leki kardiologiczne.
Metody naturalne i domowe sposoby
Zamiast leków w ramach terapii objawowej można stosować napary ziołowe do picia o działaniu rozkurczowym i uspokajającym. Pomocny może być również masaż splotu słonecznego. W tym celu należy rozgrzanymi dłońmi wykonywać delikatne okrężne ruchy w okolicy nad pępkiem. Wskazane jest także utrzymywanie zdrowej diety, gdyż niewłaściwe produkty, np. smażone, tłuste, wysokoprzetworzone, mogą nasilać ból brzucha i splotu słonecznego.
Techniki oddechowe i relaksacyjne
Na ból o podłożu psychogennym wskazane są preparaty uspokajające, jednakże powinny być one wyłącznie uzupełnieniem bardziej kompleksowych działań. Aby zminimalizować negatywny wpływ stresu, zaleca się wykonywać ćwiczenia oddechowe i techniki relaksacyjne. Dobre efekty może przynosić medytacja, joga i pilates.
Co zrobić, gdy splot słoneczny boli? Ból tej okolicy nie jest objawem specyficznym, dlatego wskazana jest konsultacja z lekarzem, aby zdiagnozować jego przyczyny. Tylko wtedy można podjąć odpowiednio dostosowane leczenie.
