Co oznacza świszczący oddech? Zwróć na niego uwagę!
13.05.2025mgr farm. Katarzyna Borowiec
Świszczący oddech uznawany jest za jeden z głównych i najbardziej charakterystycznych objawów astmy, jednakże może się on pojawiać także w przebiegu innych chorób. Skąd się bierze świszczący oddech? Czym się różni świst wdechowy od wydechowego? Jakie są sposoby leczenia świstów oddechowych?
Spis treści:
- Czym jest świszczący oddech?
- Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu
- Świszczący oddech u różnych grup wiekowych
- Kiedy świszczący oddech wymaga natychmiastowej pomocy?
- Diagnostyka i leczenie świszczącego oddechu
- Domowe sposoby na łagodzenie świszczącego oddechu
Czym jest świszczący oddech?
Zasadniczo oddech powinien być bezgłośny. Tak to wygląda u zdrowych osób. Pojawienie się dźwięków podczas oddychania sugeruje, że organizm zmaga się z jakąś chorobą. Co oznacza świszczący oddech? O świszczącym oddechu mówi się, gdy podczas oddychania (przy wdechu lub wydechu) w wyniku zwężenia dróg oddechowych pojawia się przeciągły dźwięk o wysokiej częstotliwości. Jak brzmi świszczący oddech? Można powiedzieć, że przypomina gwizdanie.
Mechanizm powstawania świszczącego oddechu
Do pojawienia się świstu oddechowego dochodzi, gdy powietrze przepływa przez zwężone drogi oddechowe. Powietrze wprawia ścianki dróg oddechowych w drgania, wywołując charakterystyczne dźwięki.
Różnica między świstami wdechowymi a wydechowymi
Świszczący oddech może się pojawiać zarówno przy wdechu, jak i przy wydechu, jest to zależne od tego, w którym miejscu doszło do zwężenia dróg oddechowych. Wyróżnia się:
- świszczący oddech przy wdechu – inaczej jest to świst krtaniowy lub świst wdechowy (ang. stridor). Świst powstaje, gdy zwężone są drogi oddechowe na poziomie gardła, krtani lub górnej części tchawicy. Jego przyczyną mogą też być nieprawidłowości w obrębie fałdów głosowych. Pojawia się wskutek np. porażenia strun głosowych, stanów zapalnych krtani, ucisku wywieranego z zewnątrz na tchawicę, łagodnych zmian rozrostowych i nowotworowych dróg oddechowych.
- świszczący oddech przy wydechu (ang. wheezing) – zwany też świstem wydechowym pojawia się, gdy zwężeniu ulegają dolne drogi oddechowe, czyli dolna część tchawicy, oskrzela i oskrzeliki. Ten rodzaj świstu jest typowy dla astmy, przewlekłego zapalenia oskrzeli, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz aspiracji pokarmowych.
Trzeba też dodać, że świst oddechowy może mieć charakter mieszany, gdy jest on słyszalny zarówno przy wdechu, jak i przy wydechu.
Ocena nasilenia świstów oddechowych
Podczas osłuchiwania pacjenta lekarz słyszy szmery oddechowe – pęcherzykowy i oskrzelowy, są to szmery fizjologiczne, należy je odróżnić od szmerów oddechowych dodatkowych, czyli świstów oddechowych, które są szmerami nieprawidłowymi. Świst oddechowy może mieć różne nasilenie – od słyszalnego jedynie podczas osłuchiwania stetoskopem aż po głośne świsty, które bez problemu można usłyszeć „gołym uchem”.
Najczęstsze przyczyny świszczącego oddechu
O czym świadczy świszczący oddech? Nie jest to objaw specyficzny, może się pojawiać w przebiegu wielu chorób – nie tylko schorzeń układu oddechowego. Świszczący oddech może się pojawiać u osób cierpiących na refluks żołądkowo-przełykowy, a nawet u osób z niewydolnością serca, zatorowością płucną oraz mukowiscydozą.
Jako przyczyny świszczącego oddechu wymienia się także obecność ciała obcego w gardle, spływanie wydzieliny z nosa do gardła, długotrwałe palenie papierosów, dysfunkcję strun głosowych, ucisk na drogi oddechowe (guzy, wole), wady rozwojowe (np. wrodzona wiotkość krtani, tchawicy lub oskrzeli).
Astma oskrzelowa jako główna przyczyna świstów
Zdecydowanie najczęściej kaszel i świszczący oddech można usłyszeć u osób chorych na astmę, czyli przewlekłą chorobę zapalną przebiegającą z nadreaktywnością oskrzeli, w której dochodzi do zwężenia światła oskrzeli. Typowy dla astmy jest świszczący oddech po wysiłku – wtedy bowiem dochodzi do nagłego obkurczania dróg oddechowych. Ponadto u astmatyków częsty jest kaszel, duszności i świszczący oddech podczas snu.
Świszczący oddech a infekcje dróg oddechowych
Możliwy jest również świszczący oddech przy przeziębieniu i przy innych infekcjach dróg oddechowych takich jak zapalenie krtani, krup, zapalenie migdałków, zapalenie oskrzeli, zapalenie oskrzelików, zapalenie płuc. Głównie świsty (np. świszczący oddech przez nos) słyszalne są podczas infekcji wirusowych, rzadziej w trakcie infekcji bakteryjnych.
Oprócz infekcji dróg oddechowych do świstów mogą doprowadzić również poważniejsze przewlekłe choroby układu oddechowego jak rozstrzenie oskrzeli, rozedma płuc, przewlekła obturacyjna choroba płuc oraz rak płuc.
Alergie i świszczący oddech – związek przyczynowy
Świszczący oddech jest charakterystyczny dla astmy, warto jednak wiedzieć, że może do niego dojść w wyniku typowej reakcji alergicznej. W kwestii alergia a świszczący oddech trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na uczulenie na jad owadów, leki lub pokarmy. W tych przypadkach podczas kontaktu z alergenem najczęściej dochodzi do nagłego zwężenia dróg oddechowych i nasilenia świstu.
Świszczący oddech u różnych grup wiekowych
Świszczący oddech to objaw, który może pojawiać się w każdym wieku, przy czym w poszczególnych grupach wiekowych dominują nieco inne przyczyny.
Świszczący oddech u niemowląt i małych dzieci
Rodzice powinni wiedzieć, że świszczący oddech u niemowlaka i małego dziecka jest dość częstym objawem. W większości świsty są objawem infekcji wirusowych (głównie zapalenia krtani), towarzyszą im inne objawy takie jak np. katar, kaszel i gorączka. Świszczący oddech u dziecka może też wynikać z alergii i astmy.
U niemowlaków świsty pojawiają się tak często, ponieważ ich układ oddechowy nie jest jeszcze w pełni wykształcony – drogi oddechowe są krótsze i węższe niż u dorosłych, co więcej, szkielet krtani, tchawicy i oskrzeli jest cieńszy i bardziej podatny na zwężenia.
W przypadku najmłodszych trzeba brać także pod uwagę to, że nagły świszczący oddech przy wdechu (stridor) może wynikać z obecności ciała obcego w drogach oddechowych – dzieci często wkładają do ust i nosa małe przedmioty, które mogą tam utknąć.
Świszczący oddech u dorosłych – na co zwrócić uwagę
Kaszel i świszczący oddech u dorosłego rzadziej będzie objawem infekcji, częściej – chorób przewlekłych, np. refluksu żołądkowo-przełykowego (może na niego wskazywać m.in. świszczący oddech w pozycji leżącej). Świst oddechowy może pojawić się też w przebiegu alergii lub astmy.
Duszności ze świstem mogą sygnalizować również obecność guzów lub wola. Czynnikiem zwiększającym ryzyko występowania świstów jest niezdrowy styl życia, palenie papierosów oraz otyłość, jak również długotrwała ekspozycja na pył, dym i inne substancje chemiczne.
Świszczący oddech u seniorów – specyfika problemu
Świszczący oddech u osoby starszej jest objawem, który może się pojawiać dość często. Po części jest to związane z naturalnymi procesami starzenia i osłabieniem funkcjonowania organizmu, jednak trzeba też zwrócić uwagę na to, że seniorzy cierpią na wiele różnych chorób przewlekłych w obrębie układu sercowo-naczyniowego oraz układu oddechowego, które prowadzą do występowania świszczącego oddechu, ucisku w klatce piersiowej i trudności w oddychaniu. U seniorów bardzo uciążliwy jest świszczący oddech w nocy, który jest typowy dla dychawicy sercowej.
Kiedy świszczący oddech wymaga natychmiastowej pomocy?
Czy zawsze świszczący oddech i kaszel wymagają niezwłocznej konsultacji z lekarzem? Nie, nie jest to konieczne za każdym razem. Choć wskazane jest, aby jak najszybciej iść do lekarza, jeśli problem dotyczy dzieci. Jakie objawy powinny zaniepokoić? Kiedy zgłosić się do lekarza ze świszczącym oddechem?
Objawy alarmowe towarzyszące świszczącemu oddechowi
Pilnej reakcji, czyli wezwania pogotowia lub zgłoszenia się do szpitala, wymagają sytuacje, gdy oddech jest utrudniony i ciężki, pojawia się silny ból w klatce piersiowej, skóra sinieje, występują zaburzenia świadomości, świsty u dziecka się nasilają, a także w przypadku, gdy świszczący oddech pojawia się wraz z innymi objawami wstrząsu anafilaktycznego.
Świszczący oddech jako sygnał poważnych chorób
Utrzymujący się świszczący oddech może być związany z poważnymi schorzeniami, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia i życia. Nie można więc go ignorować! Kiedy zgłosić się do lekarza ze świszczącym oddechem? Jest to konieczne przy nasilonych dolegliwościach, utrzymujących się świstach oraz w sytuacji, gdy pojawiają się również inne objawy wskazujące na potencjalne przyczyny chorobowe.
Pierwsza pomoc przy nasilonym świszczącym oddechu
Jeśli pojawiają się świsty i trudności w oddychaniu, należy zachować spokój – dotyczy to zarówno osoby doświadczającej tych objawów, jak i osoby, który udziela pomocy. Zwykle nie jest to łatwe, ale naprawdę dodatkowe nerwy nie pomogą, mogą jedynie pogorszyć sytuację. Ważne przy nasilonym świszczącym oddechu jest zapewnienie świeżego powietrza, przy czym nie może ono być zbyt zimne, gdyż zimno sprzyja obkurczaniu oskrzeli. Osoby ze zdiagnozowaną astmą powinny jak najszybciej przyjąć swoje leki.
Diagnostyka i leczenie świszczącego oddechu
Świszczący oddech może wskazywać na wiele chorób, dlatego diagnostykę należy rozpocząć od szczegółowego wywiadu lekarskiego i badań fizykalnych. Na ich podstawie lekarz może skierować chorego na dalsze badania oraz na specjalistyczne konsultacje.
Badania pomagające ustalić przyczynę świszczącego oddechu
Do najczęściej zlecanych badań należy spirometria, RTG klatki piersiowej, testy alergiczne – przy podejrzeniu astmy, gastroskopia i pH-metria przełyku – przy podejrzeniu refluksu, badania kardiologiczne – przy podejrzeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Dodatkowo przeprowadza się różne badania laboratoryjne, m.in. morfologię.
Leki rozszerzające oskrzela i przeciwzapalne
Jak leczyć świszczący oddech? Podstawowymi lekami wskazanymi do stosowania w przypadku stanów zapalnych i zwężenia dróg oddechowych przy astmie są leki przeciwzapalne – kortykosteroidy oraz leki rozszerzające oskrzela. Ponadto wskazane są środki wspomagające, np. tabletki na alergię i krople do nosa na alergię. W przypadku infekcji należy stosować syropy na kaszel, a przy refluksie – leki na zgagę.
Inhalacje – rodzaje i zasady stosowania
Jedną z podstawowych metod łagodzenia świstów są inhalacje. Jak przeprowadzać inhalacje na świszczący oddech? Najskuteczniejsze są inhalacje, a właściwie nebulizacje z użyciem nebulizatora. Jest to urządzenie służące do podawania leków drogą wziewną. Jednocześnie doskonale sprawdza się do tego, aby przeprowadzać inhalacje na świszczący oddech.
Jakie preparaty do inhalacji zaleca się stosować? Zwykle do takiego zabiegu stosuje się sól fizjologiczną. Pomocne mogą być też inhalacje parowe. Przygotowuje się je na bazie gorącej wody z solą kuchenną bądź z kilkoma kroplami olejków eterycznych lub na bazie gorącego naparu ziołowego.
Domowe sposoby na łagodzenie świszczącego oddechu
Domowe sposoby na świszczący oddech świetnie sprawdzają się jako wsparcie dla leczenia farmakologicznego. Warto je wprowadzić jako stały element, gdyż korzyści będą odczuwalne nie tylko w przypadku napadów duszności ze świstem. Pomogą one po prostu poprawić stan dróg oddechowych.
Nawilżanie powietrza i inne metody wspomagające
Istotne jest, aby dbać o komfort oddychania, co za tym idzie, należy utrzymywać optymalną wilgotność powietrza. Polecane jest korzystanie z nawilżaczy powietrza. Dodatkowo warto też dbać o czystość powietrza – o usuwanie zanieczyszczeń, kurzu i innych alergenów, w czym pomoże dobry oczyszczacz. Urządzenia tego typu szczególnie polecane są dla osób, które odczuwają świszczący oddech i kaszel w nocy.
Naturalne środki łagodzące podrażnienia dróg oddechowych
Pomocne są wcześniej wspomniane inhalacje ziołowe. Ponadto należy dbać o nawodnienie organizmu, co pomoże utrzymać optymalne nawilżenie błon śluzowych dróg oddechowych. Oprócz wody warto pić napary z ziół, które działają łagodząco, nawilżająco i przeciwzapalnie, np. herbatki z rumianku i prawoślazu.
Zmiany w stylu życia pomocne przy nawracających świstach
Nawracające świsty mogą być związane z chorobami przewlekłymi, należy więc odpowiednio zająć się schorzeniem pierwotnym – stosować leki i przestrzegać zaleceń lekarza. Zaleca się także wprowadzić kilka zmian, które pomogą poprawić ogólny stan organizmu. Trzeba stosować zdrową, zbilansowaną dietę, w razie konieczności należy się odchudzić, zaleca się uprawiać umiarkowaną aktywność fizyczną, a także pamiętać o odpoczynku i śnie. Konieczne jest również rzucenia palenia oraz unikanie biernego palenia, a także rezygnacja lub ograniczenie alkoholu.
Świszczący oddech i kaszel to najczęściej objawy astmy lub infekcji, choć zdarzają się także inne przyczyny. Jeśli świsty oddechowe pojawiły się po raz pierwszy, zaleca się kontakt z lekarzem, aby ustalić ich źródło. Trzeba mieć świadomość, że nasilone duszności ze świstem mogą być niebezpieczne, dlatego nie należy ignorować takich dolegliwości.
