Jakie badania profilaktyczne wykonać po 20? Co jest w pakiecie Moje Zdrowie?

mgr farm. Jarosław Buczarski

Wraz z 30 kwietnia 2025 roku zakończył się program Profilaktyka 40 Plus, nie oznacza to jednak, że Polacy stracili możliwość korzystania z bezpłatnych badań profilaktycznych. W jego miejsce Ministerstwo Zdrowia powołało program Moje Zdrowie. Na czym on polega? Kto może z niego skorzystać i na jakich warunkach? Oto, co trzeba wiedzieć na temat programu Moje Zdrowie!

Spis treści:

• Program Moje Zdrowie – nowy standard profilaktyki po 20
• Pakiet badań podstawowych dla wszystkich po 20
• Badania specjalistyczne dla kobiet po 20 roku życia
• Badania męskie po 20 roku życia
• Praktyczne aspekty programu Moje Zdrowie

Program Moje Zdrowie – nowy standard profilaktyki po 20

Program Moje Zdrowie ruszył 5 maja 2025 roku i zastąpił funkcjonujący przez ostatnie cztery lata program Profilaktyka 40 Plus. Program Moje Zdrowie jest to po prostu bilans zdrowia osoby dorosłej, który obejmuje kompleksową ocenę stanu zdrowia oraz diagnostykę najczęściej występujących schorzeń:

• chorób serca i układu krążenia

• chorób nerek i tarczycy

• cukrzycy

• niektórych chorób nowotworowych

• wybranych chorób infekcyjnych

• zaburzeń psychicznych i poznawczych

Będzie on realizowany przez placówki Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ), udział w nim będzie bezpłatny. Czy nowy program jest lepszy od poprzedniego?

Czym różni się od poprzedniego programu Profilaktyka 40 Plus?

Podstawową różnicą jest to, że Profilaktyka 40 Plus przeznaczona była dla osób powyżej 40. roku życia, obecny program kierowany jest dla osób dorosłych już po 20. roku życia. Na korzyść nowego programu przemawia również rozszerzony zakres badań i bardziej zindywidualizowane podejście do pacjenta. Personel medyczny na podstawie wywiadu i wykonanych badań opracuje indywidualny plan zdrowotny dla pacjenta, we wcześniejszym programie nie było to praktykowane.

Kto może skorzystać i jak często?

Grupą docelową, do której kierowany jest program Moje Zdrowie, są osoby dorosłe powyżej 20. roku życia (bez górnej granicy wieku), które są ubezpieczone w Narodowym Funduszu Zdrowia. Jak często można wykonywać pakiet badań podstawowych po 20? Osoby od 20. do 49. roku życia mogą skorzystać z badań w ramach programu raz na 5 lat, zaś osoby powyżej 49. roku życia – raz na 3 lata.

Trzeba dodać, że osoby, które wcześniej korzystały z programu Profilaktyka 40 Plus, nie mogą tak od razu zgłosić się po skierowania na badania po 20 roku życia z programu Moje Zdrowie. Można to zrobić dopiero po upływie 12 miesięcy od skorzystania z badań z Profilaktyki 40 Plus.

Jak się zapisać – krok po kroku?

Program Moje Zdrowie NFZ jest dostępny dla każdego, kto ma powyżej 20 lat – liczy się rok urodzenia, a nie dokładna data urodzenia. Jak można skorzystać z programu? Jest to bardzo proste, cały proces przebiega w kilku krokach:

1. wypełnienie ankiety (kwestionariusza bilansu zdrowia osoby dorosłej) – osoba zainteresowana programem musi najpierw wypełnić ankietę. Można to zrobić w przychodni POZ, w aplikacji mobilnej mojeIKP lub w Internetowym Koncie Pacjenta (IKP). Ankieta znajduje się w zakładce „profilaktyka”. W formularzu znajdują się pytania m.in. o:

• wykształcenie i warunki socjalne

• wagę i wzrost

• styl życia – dietę, ruch, używki

• występowanie chorób w rodzinie, np. zawału, udaru, raka

• czynniki ryzyka zakażenia HCV

• zdrowie psychiczne

2. skierowanie na badania – w ciągu 30 dni od wypełnienia ankiety wybrana przychodnia POZ powinna wystawić skierowanie na odpowiednie badania. Wraz ze skierowaniem należy się zgłosić do wyznaczonego punktu pobrań.

3. wykonanie badań laboratoryjnych – w zależności od wieku i wyników ankiety pacjent otrzymuje skierowanie na podstawowy pakiet badań, ewentualnie na pakiet rozszerzony.

4. wizyta podsumowująca w przychodni POZ (konsultacja może się odbyć z lekarzem, pielęgniarką lub z położną) – należy się zgłosić do placówki, gdy przyjdą już wyniki badań. Na wizycie podsumowującej zostaną dodatkowo przeprowadzone pomiary – ciśnienia i tętna, a także wagi, wzrostu, obwodu talii i bioder, wskaźnika masy ciała (BMI) i stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR). W przypadku osób powyżej 60. roku życia oceniane będą również funkcje poznawcze (z wykorzystaniem skali mini-COG). W ramach programu Moje Zdrowie dokonywana jest ocena globalnego ryzyka sercowo-naczyniowego, dodatkowo u osób po 40. roku życia ryzyko chorób sercowo-naczyniowych będzie oceniane za pomocą skali SCORE2 lub SCORE2OP. Jeśli jakiekolwiek wyniki badań będą niepokojące, pacjent zostanie skierowany na dalszą diagnostykę.

5. indywidualny plan zdrowotny (IPZ) – każdy pacjent otrzyma dostosowane dla swoich potrzeb zalecenia dotyczące odżywiania, aktywności fizycznej, zdrowego stylu życia, badań profilaktycznych (w tym badań w zakresie profilaktyki onkologicznej takich jak np. kolonoskopia, mammografia), a także indywidualny kalendarz zalecanych szczepień, listę porad edukacyjnych oraz informacje o zidentyfikowanych podczas bilansu czynnikach ryzyka. Wszystkie wyniki badań oraz indywidualny plan zdrowotny będą dostępne na IKP.

Pakiet badań podstawowych dla wszystkich po 20

Każda osoba, która wypełni ankietę, zostanie skierowana na pakiet badań podstawowych po 20, obejmuje on takie badania jak morfologia, lipidogram, poziom glukozy we krwi, poziom kreatyniny z eGFR, poziom TSH i badanie ogólne moczu.

Morfologia i podstawowe parametry krwi

Najbardziej podstawowym badaniem diagnostycznym, które wiele potrafi powiedzieć na temat ogólnego stanu zdrowia, jest morfologia krwi po 20. Test ten pozwala ocenić jakościowy i ilościowy skład krwi, wykorzystywany jest w diagnostyce np. niedokrwistości, infekcji i stanów zapalnych.

Lipidogram – kontrola cholesterolu od młodości

Lipidogram to badanie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji LDL (tzw. zły cholesterol), frakcji HDL (tzw. dobry cholesterol) oraz trójglicerydów. To standardowe badanie wskazuje ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Badania hormonalne i funkcji narządów

Podstawowe badania profilaktyczne po 20 obejmują również badania poziomu hormonu TSH, które pozwalają ocenić funkcje tarczycy. Natomiast badanie stężenia kreatyniny wraz z oszacowaną wartością eGFR umożliwia ocenę stanu nerek. Ważne dla określenia stanu nerek, a ponadto dróg moczowych jest badanie ogólne moczu. Bilans zdrowia po 20 wymaga przeprowadzenia badania stężenia glukozy we krwi, czyli niezbędnego badania wykrywającego insulinooporność lub cukrzycę.

W zależności od wyników ankiety lekarz może wydać skierowanie na dodatkowe bezpłatne badania profilaktyczne dla osób po 20. Pakiet rozszerzony obejmuje próby wątrobowe (ALAT, AspAT, GGTP), lipoproteinę A (badanie w ramach bilansu będzie wykonywane raz, zlecane będzie dla osób między 20. a 40. rokiem życia, jego celem jest ocena ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych), anty-HCV (badanie wykrywające obecność przeciwciał przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C). Osobom po 50. roku życia może zostać zlecony test na krew utajoną w kale metodą FIT-OC.

Jak widać badania bilansowe 20-30 lat mogą się nieco różnić od tych, które są zlecane dla osób w starszym wieku. Ponadto rodzaj badań jest zależny od płci.

Badania specjalistyczne dla kobiet po 20 roku życia

Kobiety, które chcą skorzystać z programu Moje Zdrowie, mogą wykonać podstawowe badania profilaktyczne. Jeśli wyniki będą niepokojące, lekarz może zlecić specjalistyczne testy diagnostyczne. Jakie badania profilaktyczne kobiety po 20. roku życia powinny wykonać? Wskazane jest m.in. USG piersi, mammografia oraz cytologia.

Warto wiedzieć, że kobiety w wieku 25-64 lat mogą bezpłatnie wykonać cytologię. W ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy cytologia po 20 roku życia wykonywana jest raz na trzy lata (u kobiet z grupy ryzyka raz na rok). Nie trzeba mieć skierowania, wystarczy się zgłosić do poradni ginekologicznej, która ma podpisaną umowę z NFZ. Dostępne są też bezpłatne badania profilaktyczne w kierunku raka piersi dla kobiet między 45. a 74. rokiem życia – mammografię kobiety mogą wykonywać co dwa lata.

Badania męskie po 20 roku życia

Jakie specjalistyczne badania profilaktyczne mężczyźni po 20 powinni wykonać? Program Moje Zdrowie zapewnia każdemu mężczyźnie pakiet badań podstawowych po 20. roku życia. Ponadto w ramach pakietu rozszerzonego mężczyźni po 50. roku życia mogą otrzymać skierowanie na badanie poziomu PSA całkowitego, które jest wskaźnikiem przerostu prostaty.

Praktyczne aspekty programu Moje Zdrowie

Program Moje Zdrowie NFZ to przede wszystkim możliwość kompleksowej oceny stanu zdrowia. Istotnym celem programu jest także wyrabianie nawyku regularnych badań i dbania o swoje ciało oraz umysł. Ważnym aspektem programu jest również zwiększenie odsetku osób zaszczepionych.

Regularne badania przesiewowe u osób po 20. roku życia pozwalają na wczesne wykrywanie wielu chorób i szybkie rozpoczęcie leczenia, jednocześnie w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości wskazujących na podwyższone ryzyko rozwoju różnych schorzeń dają szansę na wprowadzenie działań profilaktycznych.

Zlecona przez lekarza profilaktyka może dotyczyć modyfikacji w diecie, zwiększenia codziennej aktywności fizycznej, rozpoczęcia suplementacji (pomocna w szczególności może być witamina C, witamina D i witaminy B) oraz monitorowania niektórych parametrów zdrowia (przydatny może być taki sprzęt medyczny jak np. ciśnieniomierz).

Na koniec należy przypomnieć, że korzystanie z programu Moje Zdrowie nie wyklucza korzystania z innych badań profilaktycznych. Faktem jest jednak, że powinien on stanowić podstawę dla całej diagnostyki i profilaktyki zdrowotnej. Wyniki uzyskane dzięki badaniom w ramach programu pozwalają ocenić aktualny stan zdrowia. Wiedza ta daje szansę albo na wczesne rozpoczęcie leczenia, albo na wprowadzenie działań prewencyjnych.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.