Kiedy badać piersi?

Rozpoznanie go na wczesnym etapie daje większe szanse na pokonanie choroby, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Każda kobieta powinna regularnie przeprowadzać samobadanie piersi, jak również powinna okresowo robić USG piersi i mammografię. Kiedy wykonywać badanie piersi?

Spis treści:

• Kiedy rozpocząć regularne badanie piersi?
• Jak często wykonywać samobadanie piersi?
• Kiedy wykonywać badania obrazowe piersi?
• Częstotliwość badań piersi według wieku
• Badanie piersi w szczególnych sytuacjach
• Kiedy zgłosić się do lekarza?

Kiedy rozpocząć regularne badanie piersi?

Kto powinien badać piersi? Kiedy badać piersi? To podstawowe pytania, na które musimy odpowiedzieć? Na pierwsze z nich odpowiedź jest niezwykle prosta! Każda kobieta w wieku rozrodczym oraz każda kobieta po menopauzie powinna obowiązkowo badać swoje piersi!

Od jakiego wieku badać piersi? Pierwsze kroki w profilaktyce

W jakim wieku badać piersi? Wskazania są jasne! Profilaktykę raka piersi w postaci samobadania należy rozpocząć po ukończeniu 20. roku życia. Wtedy też trzeba zacząć robić profilaktyczne badania USG piersi.

Samobadanie piersi – od pierwszej miesiączki

Choć samodzielne badanie piersi zaleca się robić po 20. roku życia, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby również nastolatki się badały. W tym wieku rzadko diagnozuje się guzki złośliwe, jednakże trzeba wiedzieć, że u wielu dziewcząt mogą pojawiać się zmiany łagodne.

Samobadanie piersi jest jednym z najlepszych sposobów na wczesne wykrywanie zmian nowotworowych, warto więc wyrabiać ten nawyk już u młodych kobiet, które właśnie zaczęły miesiączkować.

Pierwsza wizyta u ginekologa i badanie przez lekarza

Wraz z wejściem w wiek rozrodczy, czyli po pierwszej miesiączce, kobieta powinna pójść na swoją pierwszą wizytę u ginekologa. Zazwyczaj ma to miejsce między 12. a 15. rokiem życia, choć zdarza się, że wcześniej. Oczywiście w niektórych przypadkach, gdy dziewczynka ma jakiekolwiek problemy związane z układem rozrodczym, mama powinna ją zabrać do lekarza, zanim zacznie miesiączkować.

Podczas wizyty lekarz powinien przeprowadzić standardowe badanie ginekologiczne, jak również palpacyjne badanie piersi. Powinien także poinstruować młodą pacjentkę, jak i kiedy wykonywać samobadanie piersi.

Jak często wykonywać samobadanie piersi?

Jak często badać piersi w domu? Należy pamiętać, że kluczowa jest regularność, oznacza to, że samobadanie piersi należy wykonywać co miesiąc!

Samobadanie co miesiąc – najlepszy termin w cyklu

W którym dniu cyklu badać piersi? Ma to bardzo duże znaczenie, w którym momencie wykonamy badanie. Dlaczego? W piersiach zachodzą pewne zmiany pod wpływem hormonów. Należy więc wybrać czas, gdy są one mniej tkliwe i mniej obrzmiałe.

W którym dniu cyklu badać piersi?

Samobadanie piersi między 6 a 9 dniem cyklu pozwala jak najlepiej skontrolować ich wygląd i strukturę. Oznacza to, że piersi należy zawsze badać kilka dni po miesiączce. Przeprowadzanie badania co miesiąc dokładnie w tym samym momencie cyklu umożliwia szybsze wychwycenie nieprawidłowości. Wiadomo już, kiedy badać pierś, teraz warto omówić, jak samemu badać piersi?

Jak powinna wyglądać prawidłowa kontrola piersi w domu krok po kroku:

• należy stanąć przed lustrem w pozycji wyprostowanej, aby przeprowadzić sprawdzenie piersi pod kątem ewentualnych zmian w wyglądzie skóry i brodawek sutkowych – zmian w wielkości, kształcie i kolorze. Najpierw piersi należy obejrzeć, stojąc z opuszczonymi rękami, następnie z rękami opartymi na biodrach i później z rękami uniesionymi do góry

• następnie należy przejść do badania palpacyjnego w pozycji stojącej. Lewą rękę należy położyć za głową, a trzema palcami prawej dłoni (wskazującym, środkowym, serdecznym) wykonać badanie lewej piersi. Należy uciskać pierś i okrężnymi ruchami przesuwać palce od zewnątrz do środka, zataczając coraz mniejsze koła, później badanie piersi powinno się wykonać z góry na dół i z dołu do góry, a na koniec ruchami promienistymi od brodawki na zewnątrz

• całą procedurę należy powtórzyć na prawej piersi, unosząc prawą rękę i zakładając ją za głowę

• badanie piersi należy kontynuować w pozycji leżącej. Należy się położyć na plecach i pod prawy bark podłożyć małą poduszkę. Prawą rękę położyć za głowę, zbadać prawą pierś – należy wykonywać takie same ruchy jak przy badaniu w pozycji stojącej

• całą procedurę należy powtórzyć na lewej piersi, kładąc lewą rękę za głowę i kładąc małą poduszkę pod lewy bark

• w kolejnym kroku trzeba skontrolować brodawki i węzły chłonne – należy ścisnąć brodawkę między dwoma palcami i obserwować, czy nie wypływa z niej żaden płyn, później należy sprawdzić, czy węzły chłonne pod pachą nie są powiększone

• Samobadanie u kobiet po menopauzie

W przypadku kobiet w wieku rozrodczym dzień badania ma ogromne znaczenie, a co z kobietami, których organizm nie podlega już cyklowi menstruacyjnemu? Po menopauzie można wybrać dowolny dzień na badanie piersi. Warto jednak ustalić sobie stały dzień w miesiącu, wtedy łatwiej będzie utrzymać regularność.

Kiedy wykonywać badania obrazowe piersi?

Kiedy robić USG piersi? Jest to rodzaj badania, które trzeba wykonywać regularnie. Można je robić w dowolnym dniu cyklu, choć podobnie jak w przypadku samobadania zaleca się je przeprowadzać w konkretnym czasie. Wskazane jest, aby zaplanować sobie wizytę w pierwszej połowie cyklu – między 5. a 10. dniem od rozpoczęcia miesiączki. W tym okresie zarówno tkanka gruczołowa, jak i tłuszczowa piersi jest mniej obrzęknięta, łatwiej wtedy dokonać dokładną ocenę.

Częstotliwość badań piersi według wieku

Częstotliwość wykonywania badań piersi wzrasta wraz z wiekiem. Kluczowe jest jednak, aby zaczynać od najmłodszych lat, wówczas łatwiej wykryć ewentualne zmiany. Trzeba pamiętać, że komórki nowotworowe rozwijają się u coraz młodszych kobiet! Jak często badać piersi?

Kobiety 20-30 lat – samobadanie i kontrole u lekarza

Od jakiego wieku badać piersi? Najlepiej, gdyby robiła to każda młoda kobieta po pierwszej miesiączce, jednakże wystarczy, aby regularne sprawdzenie piersi robić od 20. roku życia. Samobadanie piersi powinno się odbywać raz w miesiącu. Badanie palpacyjne lekarz powinien wykonywać co 1-3 lata. Kiedy zrobić pierwsze USG piersi? Jest to zalecane po 20. roku życia. USG piersi należy robić raz w roku lub raz na dwa lata.

Kobiety 30-40 lat – wprowadzenie USG piersi

W wieku od 30. do 40. roku życia wiele się nie zmienia. Nadal co miesiąc trzeba badać piersi w domu, zaś na USG piersi należy się zgłaszać regularnie raz w roku.

Kobiety po 40 roku życia – mammografia w profilaktyce

Po 40. roku życia profilaktyka raka piersi powinna zostać rozszerzona o badania mammograficzne. Kiedy wykonać pierwszą mammografię? Zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami pierwsze badanie powinno się wykonać po 45. roku życia. Raz na dwa lata można to zrobić za darmo w ramach programu profilaktycznego Narodowego Funduszu Zdrowia. Program dotyczy kobiet od 45. do 74. roku życia.

Kobiety po 50 roku życia – intensywna profilaktyka

Po 50. roku życia należy kontynuować comiesięczne samobadanie piersi, coroczne badania palpacyjne u lekarza i USG piersi oraz badania mammograficzne co dwa lata. Należy jednak pamiętać, że bardzo często wskazane jest zwiększenie częstotliwości badań, np. USG może być zlecane co pół roku, a mammografia co rok.

Badanie piersi w szczególnych sytuacjach

Powyższe zalecenia dotyczące częstotliwości wykonywania badań dotyczą kobiet bez obciążeń genetycznych – w przypadku mutacji genów konieczne jest ustalenie indywidualnego harmonogramu badań. Natomiast w sytuacji, gdy pojawiają się jakiekolwiek niepokojące objawy, wymagana jest pilna konsultacja lekarska. Warto też przypomnieć, że kobiety będące w ciąży oraz matki karmiące piersią również muszą badać piersi.

Kiedy badać piersi w ciąży i podczas karmienia

Samobadanie piersi u kobiet w ciąży i podczas karmienia piersią jest zalecane – w tym okresie również może dojść do rozwoju raka, potrzebna jest więc kontrola piersi. Należy jednak pamiętać, że struktura tkanki piersi jest wtedy zmieniona, dlatego należy zachować większą uwagę i ostrożność. Pojawienie się guzka, obrzęku, zmian skórnych lub wydzieliny z brodawki trzeba natychmiast skonsultować z lekarzem.

Bezpiecznym badaniem dla ciężarnych jest również USG piersi. U kobiet powyżej 35. roku życia takie badanie należy wykonać w pierwszym lub drugim trymestrze ciąży. O tym, czy jest ono konieczne u ciężarnych poniżej 35. roku życia, powinien zdecydować lekarz.

W okresie karmienia nie ma przeciwwskazań do USG piersi, jeśli jest to konieczne, takie badanie należy wykonać. Trzeba przy tym pamiętać, że podczas laktacji obraz może być trudniejszy do interpretacji, aby uzyskać dokładniejsze wyniki, kobieta musi przed badaniem opróżnić piersi.

Badania przy obciążeniu genetycznym

Co to znaczy, że kobieta jest obciążona genetycznie rakiem piersi? Oznacza to, że ma ona wrodzoną skłonność do rozwoju nowotworów związaną z mutacją w konkretnych genach. Mutacje są dziedziczne, czyli każda kobieta, u której w rodzinie występowały przypadki raka piersi lub jajnika, powinna przeprowadzić badania genetyczne.

• Analizuje się głównie geny BRCA1 i BRCA2, gdyż to one w największym stopniu zwiększają ryzyko raka piersi i raka jajnika. Kobiety z grupy ryzyka, które mają skierowanie na badania, mogą skorzystać z bezpłatnego Programu Genetycznego

Jeśli takie mutacje zostaną wykryte, profilaktyka raka piersi powinna być spersonalizowana. Co oczywiste, kobieta musi pozostawać pod stałą opieką poradni onkologicznej. Musi też częściej wykonywać badania obrazowe – USG, mammografię, rezonans magnetyczny (ponadto powinna je przeprowadzać w młodszym wieku, niż jest to standardowo zalecane).

Należy wspomnieć, że niektóre kobiety genetycznie obciążone rozwojem raka decydują się na radykalne rozwiązania, czyli na mastektomię lub usunięcie jajników.

Kiedy przyspieszyć diagnostykę? Niepokojące objawy

Takie kwestie, jak np. kiedy samodzielnie badać piersi, kiedy pierwsza mammografia, kiedy pierwsze USG piersi, mają ogromne znaczenie dla wczesnego wykrywania chorób nowotworowych. Jeśli zostaną zaobserwowane jakiekolwiek zmiany w piersiach lub pojawią się inne niepokojące objawy, należy się zgłosić do lekarza i rozpocząć diagnostykę onkologiczną.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Regularne badania i wizyty lekarskie to filary profilaktyki. Należy je traktować na poważnie. Z ginekologiem warto konsultować wszystko, co związane jest ze zdrowiem układu rozrodczego, np. to jakie tabletki na zaburzenie miesiączkowania lub suplementy na menopauzę warto stosować, a nawet to, jakie leki przeciwbólowe sprawdzą się najlepiej przy bolesnych miesiączkach.

Przede wszystkim jednak do lekarza trzeba się udać, gdy pojawią się niepokojące dolegliwości. Kto bada piersi? W pierwszej kolejności należy się zgłosić do ginekologa, który przeprowadzi podstawowe badania i ewentualnie skieruje na dalszą diagnostykę u onkologa.

Niepokojące objawy wymagające pilnej konsultacji

Dzięki regularnym badaniom kobieta dokładnie poznaje swoje piersi, jest więc w stanie wyczuć ewentualne guzki lub zgrubienia oraz zauważyć jakiekolwiek zmiany w ich wyglądzie. Jakie nieprawidłowości są sygnałem do pilnej konsultacji z lekarzem? Są to m.in.:

• niebolesne guzki i zgrubienia w miąższu piersi

• zmieniony wygląd brodawek sutkowych, np. wciągnięcie do środka, owrzodzenie, wyciek z brodawki

• asymetria piersi

• zmiana kształtu piersi, np. jej wielkości lub konturu

• zmiany skórne, np. zaczerwienienie, pogrubienie, wciągnięcie skóry, obrzęk, zgrubiała i nierówna skóra (tzw. skórka pomarańczy), powiększona żyła

• powiększenie węzłów chłonnych

Dodatkowo koniecznie trzeba się zgłosić do lekarza, gdy kobieta odczuwa uporczywy ból piersi oraz w jej okolicy – zwłaszcza w okolicy pachowej. Gdy choroba jest już w zaawansowanej fazie, może dojść do obrzęku ręki, a także do pojawienia się zróżnicowanych dolegliwości związanych z tym, że choroba dała przerzuty.

Różnicowanie zmian łagodnych i złośliwych

Nie każdy guzek, który kobieta wyczuje podczas samobadania, musi być zmianą złośliwą. Czym jest i jak wygląda zmiana łagodna (niezłośliwa)? Jest to zmiana, która nie nacieka na inne tkanki, nie daje przerzutów. Jest wyraźnie odgraniczona, cechuje się powolnym wzrostem. Takie guzki są okrągłe lub owalne i są ruchome pod palcami.

• Łagodny guz piersi nie jest rakiem! Najczęściej jako zmiany łagodne wymienia się torbiele (cysty), gruczolakowłókniaki, tłuszczaki oraz brodawczaki wewnątrzprzewodowe

Zmiany złośliwe wywodzą się z nabłonka gruczołu sutkowego, naciekają na sąsiadujące tkanki i prowadzą do ich niszczenia, mają zdolność tworzenia przerzutów w innych częściach ciała, m.in. w węzłach chłonnych, płucach, kościach, wątrobie, mózgu. Ich wzrost przebiega w sposób niekontrolowany. Stanowią one poważne zagrożenie dla zdrowia i życia.

Dalszy proces diagnostyczny po wykryciu zmian

Jeśli jakikolwiek objaw lub wyniki badań profilaktycznych wskazują na raka piersi, należy rozpocząć szczegółową diagnostykę. Oprócz standardowego badania USG, mammografii, rezonansu magnetycznego oraz badań laboratoryjnych konieczne jest wykonanie biopsji.

Na sam koniec trzeba zwrócić uwagę na bardzo istotną kwestię. Mimo że rak piersi to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet i to właśnie do nich kierowane są zalecenia profilaktyczne, to ta choroba może również rozwijać się u mężczyzn. Trzeba mieć tego świadomość. Gdy mężczyzna wykryje guzek w piersi lub w dole pachowym, powinien się skonsultować z lekarzem.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.