Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Są różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych. Podstawowym wskazaniem do ich stosowania jest zapobieganie ciąży, jednakże można je wykorzystywać również w leczeniu niektórych zaburzeń hormonalnych. Oferta dostępnych na rynku środków antykoncepcyjnych jest szeroka. Jakie są między nimi różnice? Jak wybrać odpowiedni do swoich potrzeb preparat?

Spis treści:

• Czym są tabletki antykoncepcyjne?
• Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych
• Tabletki kombinowane – charakterystyka
• Mini pigułka progestynowa
• Jak wybrać odpowiednie tabletki?

Czym są tabletki antykoncepcyjne? 

Doustna antykoncepcja dla kobiet to rodzaj leków hormonalnych zawierających syntetyczne odpowiedniki hormonów żeńskich. Ich głównym wskazaniem jest zapobieganie ciąży. Są bardzo skuteczne, pod warunkiem prawidłowego stosowania! 

Należy pamiętać, że środki antykoncepcyjne mogą być wykorzystywane również w leczeniu endometriozy, bolesnych i obfitych miesiączek, nieregularnych menstruacji, zespołu napięcia przedmiesiączkowego, zespołu policystycznych jajników, a nawet trądziku. 

Czy można kupić tabletki antykoncepcyjne bez recepty? Nie, nie jest to możliwe. Są to leki, które wpływają na równowagę hormonalną, w dużym stopniu ingerując w działanie organizmu, dlatego wymagają kontroli lekarskiej i monitorowania stanu zdrowia. Powodem, dla którego dostępne są wyłącznie tabletki antykoncepcyjne na receptę, jest też to, że lekarz powinien indywidualnie dobrać leki kobiecie, uwzględniając m.in. jej wiek, ogólny stan zdrowia i styl życia. 

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych 

Obecnie na rynku do wyboru są różne środki antykoncepcyjne. Różnią się zawartością hormonów, a także zasadą działania. Jakie rodzaje tabletek antykoncepcyjnych można kupić w aptece? 

Tabletki kombinowane – estrogen i progestyna 

Tabletki z estrogenem i progestyną to tzw. tabletki dwuskładnikowe. W składzie zawierają:  

• estrogen, np. etynyloestradiol

• progestagen (progestynę), np. drospirenon, dezogestrel, dienogest, lewonorgestrel 

Mimo wysokiej skuteczności są one obciążone ciężkimi działaniami niepożądanymi związanymi ze zwiększonym ryzykiem zakrzepów. Są one przeciwwskazane dla kobiet, które z różnych względów nie mogą stosować estrogenów. 

Mini pigułka – tylko progestyna 

Mini pigułka antykoncepcyjna to tabletka jednoskładnikowa. W składzie zawiera: 

• progestagen (progestynę) 

Dla wielu kobiet jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne są dużo bezpieczniejszym wyborem. Należy podkreślić, że cechują się one wysoką skutecznością, choć nieco niższą niż tabletki dwuskładnikowe. 

Tabletki fazowe – jedno, dwu i trójfazowe 

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych dzieli się też na jedno-, dwu- i trzyfazowe. Kryterium tego podziału jest zawartość poszczególnych hormonów w tabletkach. 

• jednofazowe tabletki antykoncepcyjne – zawierają stałą dawkę hormonów w każdej tabletce, co oznacza, że przez cały cykl dostarczają tyle samo estrogenu i progestagenu 

• dwufazowe tabletki antykoncepcyjne – w opakowaniu znajdują się dwa rodzaje tabletek o różnej zawartości hormonów. Zmienne dawki estrogenu i progestagenu na poszczególnych etapach cyklu mają lepiej go odwzorowywać 

• trójfazowe tabletki antykoncepcyjne – w opakowaniu znajdują się trzy rodzaje tabletek o różnej zawartości hormonów, dzięki czemu jeszcze lepiej naśladują naturalny cykl menstruacyjny 

Dwu- i trójfazowe tabletki z estrogenem i progestyną trzeba stosować bardzo ostrożnie, ściśle przestrzegając kolejności przyjmowania tabletek.

Tabletki kombinowane – charakterystyka 

Tabletki kombinowane, czyli dwuskładnikowe swoją wysoką skuteczność w zapobieganiu ciąży zawdzięczają wielokierunkowemu działaniu. Po pierwsze hamują owulację. Po drugie zwiększają gęstość śluzu w obrębie szyjki macicy, co blokuje dostęp dla plemników. Po trzecie wywołują zmiany w endometrium (błona śluzowa macicy), przez co staje się ono nieprzyjazne dla zapłodnionej komórki jajowej. 

Jednofazowe tabletki kombinowane

Jeśli chodzi o jednofazowe tabletki antykoncepcyjne, to sposób ich stosowania zależy od preparatu, a dokładniej od tego, czy zawiera w opakowaniu tabletki placebo. Pierwszą tabletkę z hormonami należy przyjąć w pierwszym dniu miesiączki i stosować codziennie o tej samej porze przez 21 dni. Jeśli w opakowaniu są tabletki placebo, to przez kolejne 7 dni należy je przyjmować. 

Jeśli w opakowaniu nie ma tabletek placebo, wówczas po prostu trzeba zrobić 7-dniową przerwę. Warto dodać, że na rynku dostępne są także preparaty, które zawierają 24 tabletki z hormonami i 4 tabletki placebo. 

Wielofazowe preparaty hormonalne 

Dwu- i trójfazowe tabletki antykoncepcyjne są trochę bardziej problematyczne w stosowaniu. Dwufazowe tabletki antykoncepcyjne w opakowaniu zawierają dwa rodzaje tabletek w dwóch kolorach – 11 np. białych i 10 np. różowych. Trzeba je stosować ściśle ze wskazaniami na ulotce. Po 21 dniach stosowania tabletek następuje 7-dniowa przerwa. 

W opakowaniu tabletek trzyfazowych znajdują się trzy rodzaje tabletek w trzech kolorach – 6 np. jasnobrązowych, 5 np. białych i 10 np. ciemnożółtych. Na blistrach są oznaczenia, w jakiej kolejności trzeba stosować tabletki. Po 21 dniach przyjmowania tabletek należy zrobić 7-dniową przerwę. 

Podobnie jak w przypadku tabletek jednofazowych także przy dwu- i trójfazowych należy przyjąć tabletkę w pierwszym dniu cyklu miesiączkowego, następnie pigułki należy przyjmować codziennie o tej samej porze. 

Zalety i wady tabletek kombinowanych 

Są różne rodzaje tabletek antykoncepcyjnych trójfazowych, dwufazowych i jednofazowych, jednak wszystkie je łączy wysoka skuteczność w zapobieganiu ciąży. Dodatkowo regulują cykl miesiączkowy, pomagają zmniejszyć bolesność i ograniczają obfitość miesiączek. Korzyści z ich stosowania odczują kobiety, które zmagają się z zespołem napięcia miesiączkowego i z trądzikiem. Istotne jest to, że pomagają obniżać ryzyko rozwoju raka jajnika i raka endometrium. 

Niestety nie są one pozbawione wad. Przede wszystkim mogą one zwiększać ryzyko chorób zakrzepowo-zatorowych, np. zawału, zatoru płucnego i udaru. Ponadto mogą powodować różne skutki uboczne (zwłaszcza na początku stosowania), np. zmiany nastroju, bóle głowy, ból piersi, nudności, wzrost masy ciała, spadek libido.

Mini pigułka progestynowa 

Mini pigułka antykoncepcyjna działa poprzez zagęszczenie śluzu szyjkowego, czyli uniemożliwia plemnikom dotarcie do komórki jajowej. Dodatkowo hamuje owulację. 

W odróżnieniu od tabletek dwuskładnikowych zawsze stosuje się je w sposób ciągły (w opakowaniu nie ma tabletek placebo). Stosuje się je bez przerwy, po skończeniu jednego opakowania zawierającego 28 tabletek, należy od razu rozpocząć kolejne. Wskazane jest przyjmowanie ich codziennie o tej samej porze. Pierwszą tabletkę należy wziąć w pierwszym dniu miesiączki. 

Tabletki z progestagenem są obciążone niższym prawdopodobieństwem skutków ubocznych (działania niepożądane są podobne do tych, które występują przy tabletkach kombinowanych), przede wszystkim nie zwiększają ryzyka zakrzepów. Kobiety mogą jednak doświadczać nieregularnych plamień międzymiesiączkowych. 

Kiedy stosować tabletki z samą progestyną? 

Wskazane są one dla kobiet, które nie mogą stosować estrogenów oraz kobiet, u których występuje duże ryzyko zakrzepów. Uważa się je za najlepsze tabletki antykoncepcyjne dla kobiet po 40. roku życia, kobiet z chorobami przewlekłymi (np. cukrzycą lub nadciśnieniem), a ponadto dla kobiet palących papierosy, kobiet otyłych i z nadwagą. 

Antykoncepcja dla karmiących matek 

Które rodzaje pigułek antykoncepcyjnych są odpowiednie dla kobiet, które aktualnie karmią piersią? Ze względu na to, że progestagen nie wpływa na laktację, bezpieczne będą dla nich mini tabletki. Oczywiście możliwość stosowania antykoncepcji hormonalnej należy omówić z lekarzem.

Jak wybrać odpowiednie tabletki? 

Jest wiele kwestii, które lekarz powinien wziąć pod uwagę, dostosowując rodzaje tabletek antykoncepcyjnych dla swoich pacjentek. 

Konsultacja ginekologiczna i badania 

Dla kobiet, które nie chcą z niepokojem wpatrywać się w testy ciążowe, zalecane są środki antykoncepcyjne. W tym celu trzeba się zgłosić do ginekologa. Warto przypomnieć, że nie ma czegoś takiego jak jedne uniwersalne najlepsze tabletki antykoncepcyjne. Każda kobieta powinna mieć je dobrane indywidualnie na podstawie przeprowadzonego szczegółowego wywiadu lekarskiego oraz wyników różnych badań. 

Oprócz badania ginekologicznego wykonuje się cytologię, USG narządów rodnych i piersi, pomiar ciśnienia krwi, badania krwi – morfologię, poziom glukozy, lipidogram, hormony tarczycy, konieczne jest także oznaczenie markerów krzepnięcia (m.in. czas protrombinowy, D-dimery). Dodatkowo mogą być wskazane badania genetyczne i test ciążowy. 

Przeciwwskazania do antykoncepcji hormonalnej 

Oczywiście antykoncepcji hormonalnej (pigułek, plastrów, wkładek) nie można stosować podczas ciąży. Ponadto bezwzględnymi przeciwwskazaniami są ciężkie choroby wątroby, rak piersi i inne nowotwory hormonozależne, niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych, aktywne lub przebyte choroby zakrzepowo-zatorowe. 

Co więcej, niektóre rodzaje tabletek antykoncepcyjnych jednoskładnikowych lub dwuskładnikowych mogą nie być wskazane przy cukrzycy, nadciśnieniu, chorobach serca i układu krążenia, migrenach, zaburzeniach krzepliwości, otyłości, paleniu papierosów – właśnie dlatego ważne jest przeprowadzenie wywiadu i odpowiednich badań diagnostycznych.

Czynniki wpływające na wybór preparatu 

Kwestie zdrowotne, wiek i ewentualne przeciwwskazania są najważniejsze, jeśli chodzi o dobór odpowiedniej antykoncepcji hormonalnej. Jednak dla wielu kobiet istotnym czynnikiem jest również jej koszt. Obecnie doustna antykoncepcja dla kobiet nie jest w żaden sposób refundowana przez NFZ. 

Przyglądając się zagadnieniu rodzaje i ceny tabletek antykoncepcyjnych, to zdecydowanie najdroższą opcją są tabletki trójfazowe, a najtańsze tabletki jednoskładnikowe i dwuskładnikowe jednofazowe. Koszty wahają się od około 15zł do 80zł za miesięczną kurację. 

Ważna w kontekście skuteczności antykoncepcji jest regularność stosowania tabletek. Pominięcie dawki skutkuje spadkiem jej działania ochronnego, aby tego uniknąć, trzeba przyjmować pigułki każdego dnia o tej samej porze (z kilkugodzinną tolerancją). Dla wielu kobiet łatwiejsze będzie stosowanie tabletek w trybie ciągłym bez 7-dniowej przerwy, warto więc poprosić lekarza, aby wziął to pod uwagę. 

Tabletki antykoncepcyjne na receptę są skuteczną metodą zapobiegania ciąży. Warto jednak przypomnieć, że nie stanowią one ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, oznacza to, że w niektórych przypadkach wymagają również użycia dodatkowych metod antykoncepcji mechanicznej.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.