Ból gardła a refluks żołądkowo-przełykowy (GERD) – związek i leczenie
09.11.2024Ból gardła to objaw, który przede wszystkim jest utożsamiany z infekcjami górnych dróg oddechowych. Jednakże może on występować również w innych sytuacjach, jego przyczyną może być np. refluks żołądkowo-przełykowy (GERD). Czym charakteryzuje się ból gardła przy refluksie? W jaki sposób można go łagodzić? Co zrobić, aby uniknąć objawów refluksu?
Spis treści:
- Czym jest refluks żołądkowo-przełykowy (GERD)?
- Związek między GERD a bólem gardła
- Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego
- Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego
- Diagnostyka GERD i bólu gardła
- Leczenie bólu gardła spowodowanego refluksem
- Domowe sposoby na złagodzenie objawów
- Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Czym jest refluks żołądkowo-przełykowy (GERD)?
Refluks żołądkowo-przełykowy (choroba refluksowa przełyku, GERD – z ang. gastroesophageal reflux disease) jest chorobą przewodu pokarmowego, w przebiegu której treść żołądkowa i kwasy żołądkowe cofają się z żołądka do przełyku. Dochodzi do tego w wyniku osłabienia dolnego zwieracza przełyku. Jego zadanie polega na tym, że rozkurcza się podczas spożywania posiłków i obkurcza, gdy jedzenie przedostanie się już do żołądka, dzięki temu zamyka przejście między żołądkiem a przełykiem, zapobiegając cofaniu się treści żołądkowej.
Gdy wydolność dolnego zwieracza przełyku jest obniżona (np. nie domyka się lub zbyt często otwiera), kwaśna treść wraca do górnego odcinka przewodu pokarmowego (zwykle do przełyku, ale czasem też do gardła i jamy ustnej), pojawiają się wówczas charakterystyczne objawy refluksu, czyli zgaga (uczucie pieczenia lub palenia w okolicach klatki piersiowej), pieczenie w przełyku, a także niestrawność, mdłości, ból w klatce piersiowej, kwaśne odbijanie i kwaśny posmak w ustach, trudności z połykaniem, ból gardła, chrypka, przewlekły kaszel.
Związek między GERD a bólem gardła
Sok żołądkowy to substancja o bardzo niskim pH i żrących właściwościach. Gdy dochodzi do jego niekontrolowanego cofania się do przełyku, następuje silne podrażnienie wyściółki przełyku oraz stopniowe uszkadzanie jego tkanek. To samo dzieje się, gdy treść żołądkowa cofa się aż do gardła i jamy ustnej. Stan ten określa się jako refluks krtaniowo-gardłowy (tzw. cichy refluks).
W kwestii refluks żołądkowo-przełykowy a ból gardła jest kilka zależności, które prowadzą do występowania takich objawów jak ból, chrypka i kaszel. Wskutek podrażniania błony śluzowej przełyku i gardła przez kwas żołądkowy dochodzi do rozwoju ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego gardła i krtani objawiającego się m.in. dolegliwościami bólowymi. Kwaśna treść żołądkowa podrażnia również struny głosowe, co powoduje chrypkę, a nierzadko tymczasową utratę głosu.
Trzeba też wspomnieć o kwestii refluks a kaszel. Kwaśna treść żołądkowa podrażnia zakończenia nerwowe nerwu błędnego w dystalnej części przełyku, co skutkuje pojawieniem się odruchu kaszlowego – jest to kaszel suchy (tzw. kaszel refluksowy). Typowe jest, że nasila się on w nocy w pozycji leżącej. GERD może również doprowadzić do problemów z oddychaniem oraz do zwiększenia ryzyka infekcji górnych dróg oddechowych, a także rozwoju astmy lub nasilania jej objawów. Długotrwałe narażenie gardła na kwas żołądkowy może prowadzić do uszkodzenia tkanek przełyku, a tworzące się na wyściółce przełyku blizny mogą powodować dysfagię, czyli zaburzenia połykania.
Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego
Refluks żołądkowo-przełykowy bardzo często powoduje ból gardła, jednakże towarzyszą mu również typowe dla refluksu objawy jak np. zgaga. Wraz z GERD lub jako samodzielne schorzenie może występować refluks krtaniowo-gardłowy, zwany „cichym refluksem”, w przebiegu którego nie pojawia się ani zgaga, ani uczucie pieczenia w przełyku. Objawia się on tylko dolegliwościami w obrębie gardła i jamy ustnej.
Refluks krtaniowo-gardłowy diagnozuje się, gdy treść pokarmowa z żołądka zarzucana jest do krtani i gardła, a nawet aż do jamy ustnej, nosa i zatok przynosowych! Śluzówka w tych częściach ciała jest cienka oraz delikatna i – podobnie jak śluzówka przełyku – nieprzygotowana do kontaktu z niskim pH kwaśnej treści żołądkowej. Już w niewielkiej ilości może ona mocno podrażnić gardło i krtań.
Objawy refluksu krtaniowo-gardłowego to m.in. ból gardła przy refluksie, przewlekły suchy (nieproduktywny), świszczący kaszel, chrząkanie, uporczywa chrypka (nasilona zwłaszcza rano), problemy z przełykaniem, gula w gardle i uczucie ściśnięcia w gardle, nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, a nawet problemy z zębami i dziąsłami.
Przyczyny refluksu żołądkowo-przełykowego
Objawy refluksu pojawiają się w wyniku zmniejszenia napięcia pracy zwieracza dolnego przełyku lub problemów z jego domykaniem. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyny refluksu są zróżnicowane. Jako najczęstsze wymienia się nadwagę i otyłość, choroby przewlekłe (np. astma, cukrzyca), palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, przepuklinę rozworu przełykowego, stosowanie niektórych leków (np. leków z nikotyną, amlodypiny, teofiliny, atropiny, ibuprofenu, niektórych leków przeciwdepresyjnych, leków przyjmowanych w leczeniu cukrzycy, doustnych środków antykoncepcyjnych).
U niektórych refluks pojawia się wskutek zaburzeń perystaltyki przełyku, nieprawidłowego funkcjonowania żołądka (np. upośledzonego opróżniania żołądka) lub nadmiernego wydzielania kwasu żołądkowego. Objawy refluksu mogą pojawić się u osób, które mają niewłaściwe nawyki żywieniowe, po zjedzeniu tłustych, obfitych posiłków lub po spożyciu dużej ilości kawy. Jako przyczyny refluksu wymienia się także siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, stres, u kobiet w okresie ciąży także zwiększoną aktywność hormonów.
Diagnostyka GERD i bólu gardła
Osoby, które odczuwają objawy mogące wskazywać na refluks żołądkowo-przełykowy, m.in. uczucie pieczenia w przełyku, chroniczny ból gardła i chrypkę, powinny się zgłosić do lekarza, aby rozpoznać przyczynę tego stanu. Jak wygląda diagnostyka refluksu? Na konsultację zaleca się zgłosić do gastroenterologa. Podstawą do zdiagnozowania GERD jest szczegółowy wywiad, występujące u pacjenta objawy oraz wyniki specjalistycznych badań. Zazwyczaj przeprowadza się m.in. gastroskopię z pobraniem wycinka do badania histopatologicznego, testy pH-metrii, manometrię przełyku, test na obecność H. pylori.
Leczenie bólu gardła spowodowanego refluksem
Aby wyeliminować ból gardła przy refluksie, trzeba rozpocząć leczenie przyczyny, czyli GERD. Na czym polega leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego? Do problemu należy podejść kompleksowo, zaczynając od zmiany niezdrowych nawyków żywieniowych. Niezbędne są także leki na refluks. Jest kilka rodzajów leków, które można stosować, m.in. leki zmniejszające wytwarzanie kwasu żołądkowego i leki alkalizujące (zobojętniające sok żołądkowy).
Najczęściej polecane są inhibitory pompy protonowej (PPI), które zmniejszają produkcję kwasu żołądkowego i przyczyniają się do wzrostu pH w żołądku. Inhibitorem pompy protonowej jest m.in. omeprazol, lanzoprazol, pantoprazol. Wydzielanie kwasu solnego w żołądku hamują też leki blokujące receptory H2 (m.in. famotydyna). Dodatkowo można stosować leki neutralizujące kwasy żołądkowe, czyli preparaty zawierające związki wapnia, magnezu i glinu, które szybko łagodzą objawy refluksu. Pomocne są leki z alginianami – tworzą one mechaniczną barierę chroniącą przed cofaniem się treści żołądkowej do przełyku oraz miejscowe leki osłonowe – powlekają one śluzówkę przełyku ochronną warstwą i wspierają gojenie uszkodzeń.
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego można wspomagać, stosując zioła na trawienie. Warto wypróbować także napar z imbiru, który działa przeciwzapalnie, pomaga łagodzić zgagę i podrażnienie śluzówki gardła. Dodatkowo poleca się pić napary z kwiatu rumianku, kminku oraz korzenia lukrecji. Wsparciem przy refluksie jest także melatonina. Wprawdzie preparaty, które ją zawierają, nie są traktowane jako leki na zgagę, jednakże badania wskazują, że przynoszą ulgę, gdy doskwierają objawy refluksu. Melatonina działa ochronnie na śluzówkę przewodu pokarmowego, zabezpieczając ją przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.
Oczywiście warto także stosować typowe leki na ból gardła i chrypkę. Rekomendowane są szczególnie preparaty, które działają nawilżająco, łagodząco, powlekająco i ochronnie na śluzówkę gardła, np. z prawoślazem lekarskim i podbiałem. Duże korzyści można odnieść, stosując preparaty do inhalacji, które nie tylko pomogą zmniejszyć ból gardła przy refluksie, ale i przyniosą ulgę w suchym kaszlu.
Domowe sposoby na złagodzenie objawów
Kluczowym elementem leczenia refluksu żołądkowo-przełykowego jest zmiana nawyków żywieniowych. Dieta przy refluksie przede wszystkim polega na eliminowaniu produktów, które powodują lub nasilają objawy refluksu. Zaleca się unikać pikantnych, kwaśnych i tłustych potraw, a także napojów, które drażnią wyściółkę przełyku jak np. alkohol, kawa, herbata, soki cytrusowe, napoje gazowane.
Zaleca się także zrezygnować z jedzenia warzyw cebulowatych, pomidorów oraz przetworów pomidorowych, cytrusów i czekolady. Dodatkowo należy obserwować reakcje organizmu i na bieżącą eliminować produkty, które nasilają zgagę, kwaśne odbijanie i ból gardła przy refluksie. Wśród bezpiecznych produktów, na których powinna bazować dieta przy refluksie, są m.in. gotowane warzywa i owoce, chleb pszenny, gotowane ryby, chude gotowane mięso, kasze i ryż.
Przy nasilonych objawach bólowych wskazane jest spożywanie miękkich lub mocno rozdrobnionych pokarmów. Posiłek należy spożywać powoli, w spokoju, dania i napoje nie powinny być zbyt gorące lub zbyt zimne. Jedzenia nie powinno się popijać dużą ilością płynów, ponadto przez kilka godzin po posiłku nie należy się kłaść na plecach (ostatni posiłek powinno się zjeść 2-3 godziny przed planowanym snem). Często zgaga nasila się w nocy podczas snu, dlatego warto spać z głową na wyższej poduszce.
Odpowiednia dieta przy refluksie jest niezwykle ważna, ale na zmianach w sposobie żywienia nie kończą się domowe sposoby na złagodzenie objawów refluksu. Gdy pojawi się zgaga, warto wypić szklankę mleka lub zjeść kilka migdałów. Natomiast przy uczuciu zalegania treści w przełyku pomocna będzie niegazowana woda mineralna. Na refluks można również stosować kleik z siemienia lnianego. Warto też dodatkowo przyjmować witaminy i minerały, szczególnie polecane są np. witaminy A i E, witamina B12 i cynk.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?
Ze względu na to, że dolegliwości bólowe w obrębie gardła najczęściej spowodowane są infekcjami dróg oddechowych, wiele osób je ignoruje. Jeśli inne typowe objawy refluksu nie są nasilone, zwykle ból gardła przy refluksie jest błędnie diagnozowany. Osoby, które zmagają się z długotrwałym bólem gardła, chrypką i kaszlem powinny jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Konsultacja ze specjalistą konieczna jest też w sytuacji, gdy stosowane do tej pory leki na zgagę nie działają. Rozwiązaniem może być wówczas zmiana preparatów lub leczenie operacyjne.
Wiele osób cierpi na refluks żołądkowo-przełykowy, którego manifestacją jest zgaga, kwaśne odbijanie, a także ból gardła i chrypka. Mimo że dostępne leki na refluks oraz leki na ból gardła i chrypkę przynoszą oczekiwaną ulgę, chorzy nie powinni bagatelizować swojego stanu. Ważne jest, aby zgłosić się do specjalisty, który indywidualnie dobierze leczenie, co pozwoli na długo zapomnieć o problemach.
