Ból prawego jajnika – czym się objawia i dlaczego się pojawia?

Co oznacza ból prawego jajnika? Taka dolegliwość może być po prostu związana z naturalnym cyklem menstruacyjnym, jednakże bardzo często jest to stan patologiczny, który może świadczyć o toczących się w obrębie jajnika chorobach. Jak objawia się ból prawego jajnika? Co zrobić, gdy się pojawi? Kiedy zgłosić się do lekarza?

Spis treści:

• Anatomia i funkcje prawego jajnika
• Charakterystyka bólu prawego jajnika
• Najczęstsze przyczyny bólu prawego jajnika
• Ból jajnika związany z cyklem menstruacyjnym
• Stany nagłe wymagające pilnej interwencji
• Diagnostyka bólu prawego jajnika
• Leczenie i postępowanie przy bólu jajnika

Anatomia i funkcje prawego jajnika

Jajniki są częścią kobiecego układu rozrodczego. Ich prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla zachowania płodności. Jak wygląda prawy jajnik? Gdzie leży? I jakie pełni funkcje?

Budowa i umiejscowienie jajnika

Jajniki są parzystymi gruczołami płciowymi o długości około 2,5-5cm, szerokości około 1,5-3cm i grubości do 1,5cm. Kształtem nieco przypominają lekko spłaszczony migdał. Prawy jajnik zlokalizowany jest w miednicy mniejszej, jest przyczepiony do bocznej ściany miednicy więzadłem lędźwiowo-jajnikowym. Leży po prawej stronie macicy.

Jajnik zbudowany jest z kory, czyli zewnętrznej warstwy miąższowej, to w niej znajdują się pęcherzyki jajnikowe – pierwotne, wzrastające i dojrzałe, a także ciałko żółte. Natomiast wewnętrzna włóknista warstwa z licznymi naczyniami krwionośnymi i limfatycznymi nazywa się rdzeniem. Prawy jajnik jest unaczyniony przez prawą tętnicę jajnikową i prawą żyłę jajnikową.

Rola jajnika w cyklu menstruacyjnym

Jajniki odpowiadają za dojrzewanie komórek jajowych i za produkcję hormonów płciowych – estrogenów i progesteronu. Oznacza to, że ich rola w cyklu menstruacyjnym jest kluczowa. Co robią jajniki w poszczególnych fazach cyklu?

• faza folikularna – w jajnikach zaczyna się proces dojrzewania pęcherzyków Graafa, następuje to pod wpływem hormonu folikulotropowego (FSH). Wzrasta też produkcja estrogenu, co wpływa na rozrost śluzówki macicy

• owulacja – w połowie cyklu nagle wzrasta poziom hormonu luteinizującego (LH), wtedy też dochodzi do pęknięcia największego pęcherzyka i uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z jajnika. Moment ten określa się mianem owulacja lub jajeczkowanie. Wtedy też kobieta ma dni płodne, czyli ma największe szanse na zajście w ciążę

• faza lutealna – zaraz po owulacji z resztek pękniętego pęcherzyka tworzy się tzw. ciałko żółte. Zaczyna ono produkować progesteron, którego zadaniem jest przygotowanie śluzówki macicy na przyjęcie zapłodnionego jajeczka

Oczywiście nie zawsze dochodzi do zapłodnienia, wtedy ciałko żółte zanika, jednocześnie poziom estrogenu i progesteronu spada – następuje wówczas złuszczenie endometrium, co powoduje wystąpienie krwawienia menstruacyjnego.

Różnice między prawym a lewym jajnikiem

Zasadniczo niewiele jest różnic między lewym i prawym jajnikiem. Jedną z głównych z nich jest to, że prawy jajnik leży nieco bardziej z tyłu względem lewego. Jest też troszkę większy, czasem się zdarza, że jest bardziej aktywny w procesie owulacji.

Charakterystyka bólu prawego jajnika

Zanim przejdziemy do tego, dlaczego pojawia się ból prawego jajnika, warto omówić, jak boli jajnik prawy i jakie objawy temu towarzyszą.

Rodzaje bólu – ostry vs przewlekły

Jeśli chodzi o czas trwania, to ból jajnika z prawej strony może być ostry lub przewlekły. Ostry ból prawego jajnika pojawia się nagle, jest bardzo nasilony, kłujący, zazwyczaj promieniuje do pachwiny lub uda. Może się pojawiać w przypadku pęknięcia torbieli, skrętu jajnika, ostrego zapalenia przydatków.

Przewlekły ból prawego jajnika utrzymuje się stale lub ma tendencję do nawracania. Jest tępy i może mieć różne nasilenie. Towarzyszy chronicznym chorobom jak np. endometrioza, zespół policystycznych jajników lub torbiele jajnika.

Lokalizacja i nasilenie dolegliwości

Gdzie boli prawy jajnik? Jest to ból podbrzusza po prawej stronie. Trzeba przy tym podkreślić, że ból może promieniować do pachwin, ud i pleców. Może mieć różne nasilenie – od łagodnego przez umiarkowany do silnego. Ból jajnika po prawej stronie o słabym nasileniu może być bólem fizjologicznym i samoistnie ustępuje.

Silny ból prawego jajnika zazwyczaj jest związany ze stanami patologicznymi. W wielu przypadkach nagły, intensywny ból wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Rodzaj bólu może być zróżnicowany – kłujący, uciskający, rozpierający, przeszywający, tępy.

Objawy towarzyszące bólowi jajnika

Zazwyczaj ból w prawym jajniku (patologiczny lub fizjologiczny) nie jest samodzielnym objawem, wraz z nim pojawia się m.in. ból brzucha przy ucisku oraz ból promieniujący do pleców, pachwin i ud, a do tego rozdrażnienie, gorączka, dreszcze, nudności, wymioty. W zależności od przyczyny można też zaobserwować takie objawy bólu jajnika jak plamienia, krwawienie lub upławy, ból podczas oddawania moczu, ból podczas stosunku, dodatkowo np. wzdęcia, zaparcia, biegunkę.

Najczęstsze przyczyny bólu prawego jajnika

Dlaczego boli mnie prawy jajnik? Na to pytanie może być wiele odpowiedzi. Mogą to być zarówno choroby przewlekłe, jak i nagłe stany. Trzeba też dodać, że ból jajnika może pojawić się na wczesnym etapie ciąży, zaś ostry ból prawego jajnika może świadczyć o ciąży pozamacicznej. Ponadto czasem kobiety odczuwają ból jajnika podczas stosunku, co może być związane z tym, że w niektórych pozycjach dochodzi do ucisku na narządy miednicy, co wywołuje dyskomfort. Jak zatem widać przyczyny bólu prawego jajnika są mocno zróżnicowane. Co oznacza ból prawego jajnika?

Torbiele jajnika prawego

Torbiel jajnika (inaczej cysta) to zmiana wypełniona płynem, która tworzy się w jajniku. Najczęściej zmiana jest łagodna i nie daje objawów, chociaż czasem pojawia się ból podbrzusza po prawej stronie, ból podczas stosunku i zaburzenia cyklu miesiączkowego, ucisk na pęcherz, wzdęcia, nudności. W sytuacji, gdy dochodzi do pęknięcia lub skręcenia torbieli, pojawia się nagły, bardzo silny ból oraz wymioty.

Zapalenie przydatków macicy

Przydatki to inaczej jajniki i jajowody wraz z otaczającymi je tkankami i więzadłami. Zapalenie przydatków macicy to nic innego jak stan zapalny jajników i jajowodów. Zazwyczaj ma charakter ostry. Do głównych objawów zalicza się silny ból prawego jajnika (lub lewego jajnika) – nasilający się przy ucisku, przy ruchu i podczas stosunku, upławy, nieprawidłowe krwawienia, nudności, wymioty i gorączkę. Ból podbrzusza po prawej stronie często ma charakter skurczowy i promieniuje do pachwin, ud lub pleców.

Endometrioza i jej lokalizacja

Endometrioza to przewlekła choroba, w przebiegu której dochodzi do rozrostu endometrium poza jamę macicy. Ze względu na to, że endometrium ektopowe zachowuje właściwości tego prawidłowego, nadal podlega comiesięcznemu złuszczaniu i krwawieniu. W odróżnieniu od tkanek z jamy macicy nie są one jednak usuwane, gromadzą się i powodują stan zapalny, infekcje, zrosty i blizny.

Ogniska endometriozy mogą pojawiać się w wielu miejscach, tworzą się m.in. na jajnikach i jajowodach. Ból w przebiegu endometriozy jest bardzo silny, kłujący, który promieniuje m.in. do miednicy, pleców i nóg. Dolegliwości nasilają się podczas miesiączki.

Ból jajnika związany z cyklem menstruacyjnym

Kłujący ból prawego jajnika nie musi oznaczać choroby, często jest związany z cyklem menstruacyjnym. W stanach fizjologicznych najczęściej nie jest wymagana żadna interwencja lekarska. Dlaczego boli mnie prawy jajnik?

Bóle owulacyjne – zespół mittelschmerz

Ból prawego jajnika przed okresem to po prostu bóle owulacyjne, zwane także mittelschmerz. Gdy dochodzi do jajeczkowania około 10-16 dnia cyklu, kobiety odczuwają umiarkowany, tępy lub kłujący ból jajnika, który nie trwa dłużej niż 2-3 dni. Należy podkreślić, że zazwyczaj jajeczka co miesiąc uwalniane są z innego jajnika, czyli mittelschmerz pojawia się naprzemiennie – jednego miesiąca w lewym jajniku, drugiego – w prawym.

Ból przed i podczas miesiączki

Bóle owulacyjne to nie jest jedyny rodzaj bólu, który jest związany z miesiączką. Ból prawego jajnika po owulacji może być objawem zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Wraz ze zmianami hormonów kobieta może się też zmagać ze zmęczeniem, rozdrażnieniem, tkliwością piersi, wzdęciami, wahaniami nastroju i zwiększonym apetytem.

Warto podkreślić, że wraz z rozpoczęciem krwawienia miesięcznego, taki ból ustępuje. Jeśli natomiast się utrzymuje, a wręcz nasila, to może oznaczać, że przyczyny bólu prawego jajnika są związane z chorobą, np. endometriozą lub zespołem policystycznych jajników.

Zespół policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (PCOS) jest zaburzeniem endokrynologicznym, które objawia się m.in. nieregularnymi miesiączkami, brakiem owulacji, problemem z zajściem w ciążę, nadmiernym owłosieniem, trądzikiem i chronicznym bólem w miednicy. W jego przebiegu dochodzi do powiększenia lub wielotorbielowatości jajników. Wynika to z tego, że komórki jajowe nie są uwalniane z jajnika, gromadzą się w nim i tworzą torbiele. Ból jajnika z prawej strony może się nasilać w trakcie miesiączki.

Stany nagłe wymagające pilnej interwencji

Jest kilka sytuacji, w których kobieta musi pilnie zgłosić się po pomoc. Jeśli nie zostanie podjęta żadna interwencja medyczna, może dojść do poważnych powikłań zdrowotnych.

Skręt jajnika – objawy alarmowe

O skręcie jajnika można mówić, gdy jajnik owija się wokół więzadeł, co skutkuje odcięciem dopływu krwi. Powoduje to nagły, bardzo silny jednostronny ból brzucha, do tego mogą dochodzić nudności i wymioty. Konieczna jest wtedy natychmiastowa interwencja chirurgiczna, tylko w ten sposób można zapobiec martwicy jajnika.

Pęknięcie torbieli jajnika

Silny ból prawego jajnika może się pojawić wskutek pęknięcia torbieli. Podobnie jak przy skręcie jajnika tu również trzeba pilnej interwencji. Do objawów, które powinny wzbudzić niepokój, zalicza się nagły jednostronny ból brzucha, osłabienie, nudności i wymioty, czasem omdlenie. Pęknięcie torbieli jajnika może też doprowadzić do krwawienia wewnętrznego.

Krwotok do jamy brzusznej

Do krwotoku wewnętrznego może dojść, gdy pęknie torbiel krwotoczna jajnika. Może wówczas pojawić się ostry ból prawego jajnika promieniujący na nogę, problemy z poruszaniem się, a także objawy wstrząsu – bladość skóry, niskie ciśnienie krwi, przyspieszone tętno, zimne i lepkie poty. Kobieta może również stracić przytomność. Objawy te wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.

Krwawienie wewnętrzne może być bardzo groźne. Konsekwencją krwotoku do jamy brzusznej jest m.in. zapalenie otrzewnej, czyli stan zagrażający życiu. Gdy w torbieli znajdowała się też treść ropna, może dojść do infekcji, w tym do sepsy. Warto dodać, że w przypadku pęknięcia torbieli endometrialnej (tzw. czekoladowej) endometrium może się rozprzestrzenić po jamie brzusznej.

Diagnostyka bólu prawego jajnika

Do lekarza należy się zgłosić, gdy pojawił się bardzo silny ból prawego jajnika oraz wtedy, gdy ból się utrzymuje i nie reaguje na leki przeciwbólowe. Objawami świadczącymi o patologicznych stanach są nudności, wymioty, gorączka, krwawienie z dróg rodnych, zaburzenia miesiączkowania, trudności z zajściem w ciążę. Jak wygląda diagnostyka chorób jajników?

Badanie ginekologiczne i wywiad

Podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski oraz badania fizykalne. Lekarz zapyta o charakter bólu, czas jego trwania i okoliczności, w jakich się pojawia lub nasila (np. moment cyklu menstruacyjnego), a także o to, jakie objawy mu towarzyszą. Przeprowadza również podstawowe badania ginekologiczne.

USG transwaginalne jajników

Niezwykle ważne jest transwaginalne USG jajników. Pozwala ono ocenić wielkość, strukturę i stan jajników. Umożliwia również wykrycie ewentualnych torbieli lub guzów. Pomocne mogą być także badania krwi i moczu, jak również rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa lub laparoskopia.

Badania hormonalne i markery nowotworowe

Istotnym krokiem w procesie diagnostycznym są badania hormonalne – oznacza się poziom FSH, LH, estradiolu (E2), AMH, prolaktyny, testosteronu i DHEA-S. Dodatkowo w sytuacji, gdy pojawiają się jakiekolwiek wątpliwości, lekarz może zlecić oznaczenie markerów nowotworowych CA-125 i HE4.

Leczenie i postępowanie przy bólu jajnika

Leczenie zależne jest od przyczyny. Lekarz na podstawie diagnozy dobiera odpowiednie leki, m.in. hormonalne, w niektórych przypadkach zleca zabieg chirurgiczny. Oprócz leczenia przyczynowego jednocześnie wskazane jest objawowe leczenie bólu.

Leczenie farmakologiczne bólu

Jeśli ból prawego jajnika jest bólem owulacyjnym lub związanym z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, zazwyczaj zalecane są ogólnie dostępne leki przeciwbólowe i leki rozkurczowe, dodatkowo można też stosować ciepłe okłady lub kąpiele. W stanach patologicznych konieczne mogą być silniejsze leki na receptę. Po zdiagnozowaniu zapalenia przydatków należy też rozpocząć antybiotykoterapię.

Terapia hormonalna i antykoncepcja

W przypadku schorzeń ginekologicznych jak np. endometrioza lub zespół policystycznych jajników wskazane są leki hormonalne, w tym doustna antykoncepcja hormonalna.

Leczenie operacyjne

Nie zawsze leczenie farmakologiczne będzie wystarczające, dlatego lekarz może skierować na zabieg chirurgiczny, np. konieczne może być usunięcie torbieli lub ognisk endometriozy.

Co oznacza ból prawego jajnika? Może on mieć zarówno przyczyny fizjologiczne, jak i chorobowe.  Jeśli ból pojawia się regularnie, nie jest nasilony i szybko ustępuje, to zwykle jest związany z cyklem menstruacyjnym. Ostry ból prawego jajnika lub przewlekły ból prawego jajnika może natomiast być objawem różnych schorzeń.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.