Ból stopy – najczęstsze urazy, na które trzeba uważać!
05.09.2025mgr farm. Jarosław Buczarski
Co zrobić, gdy pojawia się ból stopy? Najpierw trzeba sobie odpowiedzieć na pytanie, skąd on się wziął! Przyczyn może być wiele, są to m.in. choroby zapalne w obrębie stopy, jednak mogą się także przytrafić mniej lub bardziej poważne urazy. W jaki sposób można łagodzić dolegliwości bólowe i opuchliznę stopy?
Spis treści:
- Najczęstsze przyczyny bólu stopy
- Urazy sportowe i kontuzje stóp
- Choroby i schorzenia stóp
- Objawy wymagające pilnej konsultacji
- Leczenie i rehabilitacja bólu stóp
Najczęstsze przyczyny bólu stopy
Stopy to jedna z najbardziej zapracowanych i obciążanych części ciała. Dlaczego bolą stopy? Narażone są one na liczne urazy, a także przeciążenia i ucisk związany np. z niewygodnymi butami. Nie można zapominać, że w ich obrębie mogą się rozwinąć różnego rodzaju choroby i stany zapalne. Powodują one np. ból w stopie z boku po zewnętrznej stronie lub ból podbicia w stopie – ale nie zawsze ból jest zlokalizowany w konkretnym miejscu, czasem jest odczuwany w całej stopie.
Urazy mechaniczne i przeciążenia
Urazy stóp zwykle dotyczą stawu skokowego, choć mogą też obejmować pozostałe części stopy. Często dochodzi do stłuczeń, zwichnięć, skręceń i złamań, np. kości śródstopia i palców. Dodatkowo trzeba podkreślić, że długotrwałe chodzenie, bieganie, noszenie niewygodnych butów w znacznym stopniu powodują przeciążenia stopy. Urazy i przeciążenia wywołują m.in. dokuczliwy ból stopy (np. ból stopy od góry lub ból stopy pod spodem) i opuchliznę.
Zapalenia ścięgien i powięzi
Przeciążenia i urazy stóp mogą prowadzić do rozwoju stanów zapalnych, choć nie tylko one. Jedną z najczęstszych chorób zapalnych jest zapalenie rozcięgna podeszwowego (zapalenie powięzi podeszwowej) i zapalenie ścięgien stopy. Jeśli chodzi o bolące ścięgna w stopie, to głównie wskazuje się na zapalenie ścięgna Achillesa.
Zapalenie powięzi podeszwowej jest stanem zapalnym tkanki łącznej, która biegnie od pięty do palców. Do chorób, które powodują ból stopy, zaliczyć trzeba też m.in. reumatoidalne zapalenie stawów oraz choroby zwyrodnieniowe stawów.
Deformacje i wady budowy stopy
W obrębie stopy obserwuje się również deformacje, które powodują ból stopy. Do najczęstszych z nich należą halluksy (paluch koślawy), płaskostopie, ostroga piętowa, stopa wydrążona, stopa szpotawa oraz palce młotkowate. Deformacje mogą być związane z kontuzjami, noszeniem niewygodnych butów, mogą też być wrodzonymi wadami anatomicznymi stopy.
Urazy sportowe i kontuzje stóp
Choć urazy stóp mogą się przydarzyć każdemu, to zdecydowanie największe ryzyko kontuzji występuje u sportowców, osób aktywnych fizycznie oraz osób noszących niewygodne buty lub buty na wysokich obcasach i platformach. W przypadku stóp zwykle mamy do czynienia z urazami mechanicznymi lub urazami związanymi z przeciążeniem, które wywołują ból grzbietu stopy lub ból stopy pod spodem.
Skręcenia i zwichnięcia kostki
Jednymi z najczęstszych kontuzji są skręcenia i zwichnięcia stawu skokowego. Wskutek przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu w stawie dochodzi do uszkodzenia torebki stawowej, a także więzadeł. Taki uraz określa się jako skręcenie. Zwichnięcie kostki jest poważniejszą kontuzją, gdyż dochodzi do zerwania torebki stawowej i więzadeł, w dodatku zostaje przerwana łączność między powierzchniami stawowymi kości.
Zarówno skręcenia, jak i zwichnięcia mogą powodować ból z boku stopy – ból w stopie z boku po zewnętrznej stronie lub ból w stopie z boku po wewnętrznej stronie. Dodatkowo przy skręceniu występuje znaczny obrzęk i krwiak, a ruchomość stawu jest ograniczona. Natomiast jeśli doszło do zwichnięcia, obserwuje się ponadto deformację stawu.
Złamania kości śródstopia
Uderzenia, upadki lub powtarzające się obciążenia mogą doprowadzić do pęknięcia lub złamania kości śródstopia. Typowy jest bardzo silny ból stopy, który utrudnia lub uniemożliwia chodzenie, jak również obciążenie stopy. Charakterystyczne jest, że ruchomość stopy i palców jest ograniczona.
W miejscu złamania pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, krwiak, w rzadkich sytuacjach, gdy dochodzi do przemieszczenia odłamków kostnych, widoczna jest deformacja stopy. Warto podkreślić, że w odróżnieniu od ostrego złamania wskutek urazu przy złamaniu zmęczeniowym objawy nasilają się stopniowo, miejsce złamania jest tkliwe, czasem opuchnięte.
Urazy ścięgna Achillesa
Ścięgno Achillesa łączy mięśnie łydki z kością piętową. To ono umożliwia wykonywanie zgięcia podeszwowego stopy, dzięki czemu można chodzić, biegać, skakać. Jest to struktura mocno obciążana, która ulega częstym urazom.
Nadmierne przeciążenie prowadzi do rozwoju stanu zapalnego w obrębie ścięgna. „Achilles” może ulec częściowemu uszkodzeniu (naderwanie ścięgna Achillesa) lub całkowitemu przerwaniu ciągłości (zerwanie ścięgna Achillesa), we wszystkich tych przypadkach pojawia się ból z tyłu stopy i tuż nad piętą.
Choroby i schorzenia stóp
Urazy nie są jedynym zagrożeniem dla stóp. Są też różnego rodzaju choroby, które dotykają poszczególnych struktur mięśniowo-kostno-stawowych stopy, a także skóry i paznokci. Niektóre z nich mają charakter przewlekły, z innymi można sobie dość szybko poradzić.
Ból mogą powodować wrastające paznokcie, odciski, modzele, pękające pięty, kurzajki (brodawki wirusowe). Najczęściej objawiają się one jako bolące punkty na stopach. Są też dużo poważniejsze stany chorobowe, np. choroby reumatyczne, dna moczanowa oraz stopa cukrzycowa, czyli powikłanie cukrzycy, w przebiegu którego dochodzi do uszkodzeń nerwów i naczyń krwionośnych. Dlaczego bolą stopy?
Fasciitis plantaris i ostroga piętowa
Fasciitis plantaris to inaczej zapalenie rozcięgna podeszwowego. Jest to stan zapalny, który może z czasem doprowadzić do powstania ostrogi piętowej. Do rozwoju zapalenia rozcięgna podeszwowego przyczynia się jego przewlekłe obciążanie oraz mikrourazy, objawia się to bólem w okolicy pięty, który nasila się głównie po odpoczynku i po przebudzeniu.
Ostroga piętowa to wyrostek kostny powstały wskutek długotrwałego zapalenia rozcięgna podeszwowego. Stan zapalny przyczynia się do odkładania się wapnia i powstawania kostnej wyrośli. Pojawienie się ostrogi piętowej zwiastuje znacząco nasilony ból stopy pod spodem – głównie przy nacisku na piętę. Zwykle po wstaniu ból jest przeszywający, kłujący i piekący, w ciągu dnia staje się tępy.
Nerwiak Mortona
Nerwiak Mortona (metatarsalgia Mortona) objawia się ostrym, piekącym, promieniującym bólem w przedniej części stopy – zazwyczaj zlokalizowanym między trzecim i czwartym palcem. Ból pod stopą przy palcach zaostrza się podczas chodzenia, szczególnie podczas chodzenia w butach na wysokim obcasie i butach z wąskim czubkiem.
Dodatkowym objawem może być uczucie chodzenia po kamykach, obrzęk i zgrubienia między palcami, drętwienie i mrowienie palców. Nerwiak Mortona powstaje jako skutek podrażnienia bądź też ucisku nerwu podeszwowego, przez co dochodzi do obrzęku i pogrubienia. W grupie osób najbardziej narażonych są kobiety noszące szpilki.
Innymi przyczynami może być noszenie ciasnych butów, uraz stopy, uszkodzenie nerwu, zaburzenia w budowie stopy, płaskostopie poprzeczne, nieprawidłowa biomechanika (m.in. zła postawa ciała lub nieprawidłowa technika wykonywania ruchów), nadmierne obciążenie stopy.
Zapalenia kaletek śluzowych
Kaletki to małe woreczki wypełnione płynem, działają one niczym poduszki amortyzujące w stawach. Zapalenie kaletek maziowych (śluzowych) to stan zapalny jednej lub kilku kaletek, do którego prowadzą urazy, przeciążanie, uciski, choroby zapalne, nieprawidłowa biomechanika stopy. W przypadku zapalenia kaletek maziowych może pojawiać się ból, obrzęk, zaczerwienienie, ograniczenie ruchomości stawu.
Objawy wymagające pilnej konsultacji
Ból stopy zawsze trzeba traktować jako sygnał alarmowy. Nie musi on od razu oznaczać poważnej choroby, ale może świadczyć o tym, że przeciążamy swoje stopy i „męczymy” je w niewygodnych butach. Niezależnie od tego, jaka jest przyczyna bólu stóp, trzeba coś zrobić, aby nie dopuścić do nasilania się dyskomfortu.
Kiedy udać się do lekarza?
Do lekarza trzeba się zgłosić, gdy doszło do złamania lub innego urazu, a także wtedy, gdy:
-
ból kości w stopie lub ból więzadła w stopie jest bardzo silny lub stopniowo narasta
-
ból nie ustępuje po zastosowaniu domowych metod jego łagodzenia
-
ból stopy utrudnia chodzenie
Niepokojąca jest sytuacja, gdy bólowi towarzyszy drętwienie i mrowienie. Pomocy medycznej wymaga pojawienie się różnego rodzaju deformacji w obrębie stopy.
Sygnały ostrzegawcze
Nagły intensywny ból powinien wzbudzić alarm, zwłaszcza gdy nie ustępuje mimo odpoczynku. Nie powinno się ignorować go, gdy widoczny jest też obrzęk i siniak – to symptomy skręcenia, zwichnięcia lub złamania. Także ból stopy bez urazu jest groźny, zwłaszcza gdy objawy długotrwale się utrzymują – zwykle oznacza to poważniejsze choroby.
Badania diagnostyczne
Lekarz powinien wykonać podstawowe badania fizykalne oraz przeprowadzić wywiad lekarski. Do badań diagnostycznych pomocnych w celu ustalenia przyczyny bólu zalicza się zdjęcia rentgenowskie, USG, rezonans magnetyczny. Badania obrazowe dają szansę oceny stanu kości i stawów, pozwalają wykryć złamania, zmiany zwyrodnieniowe, uszkodzenia ścięgien, więzadeł i mięśni.
Dodatkowo lekarz może zlecić testy funkcjonalne. Są one przeprowadzane przez fizjoterapeutę. Umożliwiają ocenę m.in. ruchomości i stabilności stawów. Jeśli są podejrzewane choroby ogólnoustrojowe – np. cukrzyca, dna moczanowa, reumatoidalne zapalenie stawów – wskazane jest przeprowadzenie badań krwi, m.in. morfologii, poziomu cukru we krwi, OB, CRP, poziomu kwasu moczowego, czynnika reumatoidalnego i przeciwciał anty-CCP.
Leczenie i rehabilitacja bólu stóp
Co na bolące stopy? Leczenie bólu stopy zależy od przyczyny – w zależności od zdiagnozowanej choroby lub urazu konieczne może być stosowanie środków farmakologicznych, czasem wskazany jest zabieg chirurgiczny lub unieruchomienie w gipsie. Jednocześnie zaleca się stosować leki przeciwbólowe i leki przeciwzapalne.
Nie można zapominać o tym, jak ważny w procesie leczenia i rehabilitacji jest odpoczynek. Bolącą stopę warto oszczędzać, należy unikać jej obciążania, powinno się też zrezygnować z aktywności, które mogą powodować i nasilać ból. Pomocniczo w leczeniu oraz w profilaktyce można stosować preparaty, które wzmacniają struktury kostne i stawowe stopy, np. suplementy na stawy i leki na osteoporozę.
Preparaty przeciwbólowe
Doraźnie można stosować doustne leki przeciwbólowe, np. z paracetamolem lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (m.in. ibuprofenem, naproksenem, ketoprofenem). Oprócz tabletek można również aplikować maść na ból stopy – przeciwbólową, przeciwzapalną, rozgrzewającą lub chłodzącą.
Fizjoterapia i ćwiczenia
Pomocne mogą być domowe sposoby na ból, np. kompresy i kąpiele. Zimne okłady łagodzą ostry ból i zmniejszają obrzęk, natomiast ciepłe kompresy rozluźniają mięśnie i łagodzą sztywność stawów. W czym moczyć bolącą stopę? Dobrze sprawdzi się kąpiel z solą Epsom, a także napary z rumianku, lawendy, eukaliptusa i szałwii.
Dużym wsparciem może być pomoc specjalistów – fizjoterapeutów i rehabilitantów. Warto korzystać z takich zabiegów jak ultradźwięki, elektroterapia, laser, fala uderzeniowa, kinesiotaping, jak również z masaży (podczas terapii manualnej warto dodatkowo stosować maści na ból stawów) i hydromasaży.
Wskazane jest wykonywanie specjalnie dobranych ćwiczeń rozciągających oraz wzmacniających mięśnie stopy, a także ćwiczeń propriocepcji (ćwiczenia czucia głębokiego). Co na bolące stopy? Dobrym ćwiczeniem jest rolowanie stopy piłką lub specjalnym wałkiem, podnoszenie palcami drobnych przedmiotów, chodzenie na palcach i na piętach, chodzenie boso po piasku lub trawie, a także rozciąganie łydek.
Ortopedyczne pomoce
Dodatkowo mogą być potrzebne wkładki ortopedyczne, które służą do korygowania wad oraz odciążania stawów. Osoby z halluksami mogą nosić specjalne aparaty i opaski, które znacząco zmniejszają dyskomfort i poprawiają ustawienie palucha koślawego. Po urazach wskazane jest noszenie ortez i stabilizatorów.
Zapobieganie bólowi stóp to nie tylko dbanie o odpoczynek, noszenie wygodnych butów i unikanie urazów, to również pielęgnacja. Należy nie tylko utrzymywać stopy w czystości i regularnie złuszczać martwy naskórek (za pomocą kremów o wysokiej zawartości mocznika), ale i nawilżać je, natłuszczać oraz odżywiać. Pielęgnacja musi obejmować nie tylko skórę stóp, ale i paznokcie.
