Choroby skóry u dzieci w wieku szkolnym – poznaj najczęstsze choroby i ich objawy
16.12.2025mgr farm. Katarzyna Borowiec
Dzieci w wieku szkolnym narażone są na przeróżne infekcje, głównie układu oddechowego i pokarmowego, jednakże bardzo często doskwierają im również choroby skóry. Są wśród nich przede wszystkim infekcje zakaźne, które bardzo szybko rozprzestrzeniają się między dziećmi. Co zrobić, gdy zaobserwujemy zmiany skórne u dzieci?
Spis treści:
- Najczęstsze choroby skóry u dzieci w wieku szkolnym
- Atopowe zapalenie skóry (AZS) – przewlekła choroba u dzieci
- Liszajec zakaźny – bakteryjna infekcja skóry
- Brodawki wirusowe (kurzajki) u dzieci
- Grzybica skóry u dzieci w wieku szkolnym
- Inne choroby skóry występujące u dzieci szkolnych
- Kiedy udać się z dzieckiem do dermatologa?
Najczęstsze choroby skóry u dzieci w wieku szkolnym
Zmiany skórne u dzieci są bardzo częste. Jest ku temu wiele powodów. Przede wszystkim schorzeń skóry, na które narażeni są najmłodsi, jest mnóstwo, mogą mieć one podłoże m.in. alergiczne, bakteryjne i wirusowe. Jakie są najczęstsze choroby skóry u dzieci w wieku szkolnym?
Niezakaźne choroby skóry
Choroby skóry u dzieci nie zawsze są związane z infekcjami, czyli są niezakaźne. W tej grupie znajdziemy wiele schorzeń o różnej etiologii, np.:
- choroby alergiczne, np. atopowe zapalenie skóry, pokrzywka alergiczne
- choroby autoimmunologiczne, np. liszaj płaski, łuszczyca
Można również wymienić tu zmiany związane z trądzikiem, trądzikiem różowatym, jak i łojotokowe zapalenie skóry.
Zakaźne choroby skóry – bakteryjne, wirusowe i grzybicze
Wśród dzieci w wieku szkolnym dominują zakaźne choroby skóry, czyli te, które przenoszą się z człowieka na człowieka lub poprzez kontakt ze skażonymi powierzchniami i przedmiotami. Zalicza się do nich m.in.:
- zakażenia bakteryjne, np. liszajec zakaźny, czyraki, róża, łupież rumieniowy
- zakażenia wirusowe, np. brodawki, opryszczka, ospa wietrzna, mięczak zakaźny
- zakażenia grzybicze, np. grzybica skóry, grzybica paznokci
- zakażenia pasożytnicze, np. świerzb, wszawica
Dlaczego dzieci tak często łapią infekcje skóry? Po części jest to związane z tym, że ich odporność nie jest jeszcze w pełni sprawna. Ponadto czynnikiem zwiększającym ryzyko zachorowania jest niedostateczna higiena, brak utrzymywania dystansu oraz pożyczanie przedmiotów osobistych.
Choroby alergiczne skóry
Dzieci często chorują też na alergie – wziewne, pokarmowe i skórne. Niezależnie od rodzaju alergenu może pojawić się wysypka u dziecka, która często przyjmuje postać pokrzywki. Możliwy jest wyprysk kontaktowy, gdy objawy reakcji alergicznej występują po bezpośrednim kontakcie z alergenem, np. detergentami i metalami. Wspomnieć trzeba także o atopowym zapaleniu skóry.
Atopowe zapalenie skóry (AZS) – przewlekła choroba u dzieci
Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą zapalną skóry przebiegającą z okresami zaostrzeń i remisji. Zdarza się, że współwystępuje z innymi chorobami alergicznymi, np. alergicznym nieżytem nosa lub astmą. Jak często spotyka się atopowe zapalenie skóry u dzieci? Okazuje się, że choroba dotyka nawet 20% wszystkich dzieci. Zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się przed 5. rokiem życia.
Objawy atopowego zapalenia skóry u dzieci
Jak objawia się AZS u dzieci? Typowa dla tej choroby jest suchość, szorstkość i zaczerwienienie skóry. Sucha skóra u dziecka łuszczy się, a czasem pęka. Jednakże najbardziej dokuczliwym i trudnym do wytrzymania objawem jest świąd skóry u dziecka. W wyniku ciągłego drapania naskórek jest uszkodzony i krwawi, ponadto nasilający się nocą świąd może powodować rozdrażnienie i problemy ze snem.
Przyczyny AZS i czynniki wyzwalające
AZS u dzieci to choroba o wieloczynnikowym podłożu. Uważa się, że kluczowe dla jej rozwoju są czynniki genetyczne i zaburzenia odpornościowe. Podkreślić trzeba, że atopowe zapalenie skóry bardzo często występuje rodzinnie. Wskazuje się też na wpływ czynników środowiskowych.
Do czynników wyzwalających i zaostrzających objawy zalicza się m.in.:
- alergeny, np. pokarmowe i wziewne
- czynniki fizyczne, np. zmiany temperatury, przegrzanie, gorąca woda
- twarda woda
- detergenty, mydło
- substancje drażniące w kosmetykach
- zanieczyszczenia
- stres
- niektóre materiały, np. wełna, tkaniny syntetyczne
Powyższe czynniki mogą wyzwalać zaostrzenia choroby, jak również nasilać istniejące objawy.
Pielęgnacja skóry atopowej u dziecka
Atopowe zapalenie skóry u dzieci wymaga odpowiedniego postępowania. W okresach zaostrzeń lekarz może zlecić m.in. kortykosteroidy miejscowe i inhibitory kalcyneuryny. Natomiast zarówno w okresie zaostrzeń, jak i remisji konieczne jest utrzymywanie prawidłowej pielęgnacji skóry oraz unikanie czynników wyzwalających.
Kosmetyki do pielęgnacji skóry atopowej należy dobierać bardzo rozważnie. Na szczęście w aptekach jest coraz więcej preparatów, które pozwalają odpowiednio dbać o jej potrzeby i nie zawierają substancji drażniących – aromatów, barwników, silnych detergentów i mydła. Najlepiej sprawdzą się emolienty, które nawilżają, natłuszczają i zmiękczają skórę oraz wzmacniają jej barierę ochronną i łagodzą uporczywy świąd skóry u dziecka.
W przypadku AZS u dzieci trzeba też zwracać uwagę na takie kwestia jak unikanie zbyt gorącej wody podczas kąpieli i za długich kąpieli. Powinny one trwać około 5-10 minut, a woda musi być letnia. Należy też zrezygnować z szorstkich gąbek do mycia ciała. Po umyciu skórę należy delikatnie osuszać, ale nie pocierać.
Liszajec zakaźny – bakteryjna infekcja skóry
Liszajec zakaźny u dzieci wywoływany jest przez gronkowce (Staphylococcus aureus) lub paciorkowce (Streptococcus pyogenes). Jest to bardzo zaraźliwa bakteryjna infekcja skóry. Zakażenie obejmuje głównie powierzchowne warstwy naskórka. Choć liszajec zakaźny może pojawić się niezależnie od wieku, to najczęściej występuje u dzieci od 2. do 5. roku życia.
Jak rozpoznać liszajec u dziecka?
Jakie objawy wskazują na zakażenie liszajcem? Początkowo na skórze widoczne są swędzące, małe, czerwone krostki i pęcherzyki z płynem. Charakterystyczne jest to, że pęcherzyki pękają i na ich miejscu pojawiają się miodowo-żółte strupy. Zwykle zmiany są zlokalizowane na twarzy – wokół ust i nosa oraz na rękach i nogach.
Leczenie liszajca zakaźnego
Jako że jest to infekcja bakteryjna, leczy się ją antybiotykami. Zazwyczaj lekarz przepisuje preparaty miejscowe, np. z mupirocyną, rzadziej antybiotyki doustne. Leczenie trwa około 5-7 dni. W tym czasie należy szczególnie dbać o higienę. Trzeba dokładnie i często myć ręce, nie wolno używać wspólnych ręczników. Poza tym, ważne jest, aby nie zdrapywać strupów.
Jak długo liszajec jest zaraźliwy?
Liszajec u dziecka bardzo łatwo się rozprzestrzenia. Dochodzi do tego przez bezpośredni kontakt ze skórą chorego lub przez kontakt z zakażonymi przedmiotami, np. ręcznikiem, ubraniem, pościelą. Jak długo chory zaraża? Liszajec jest zaraźliwy aż do momentu zagojenia się zmian.
Jednakże po rozpoczęciu antybiotykoterapii okres zakaźności skraca się do 24-48 godzin, w innym przypadku, czyli bez leczenia, chory jest zakaźny przez około 2-3 tygodnie, tyle czasu goją się zmiany. Aby uniknąć rozprzestrzeniania się infekcji, chory w okresie zakaźności powinien unikać kontaktu z innymi. Oznacza to, że dziecko nie powinno chodzić do szkoły.
Brodawki wirusowe (kurzajki) u dzieci
Kurzajki, czy też brodawki to powszechny problem, szacuje się, że w przypadku dzieci w wieku szkolnym około połowa z nich miała kontakt z wirusem HPV. Najczęściej kurzajki u dzieci pojawiają się między 12. a 16. rokiem życia.
Rodzaje brodawek u dzieci
Brodawki wirusowe u dzieci mogą przybierać różne postaci – różnią się one wyglądem oraz lokalizacją. Są to:
- brodawki zwykłe – głównie na dłoniach, palcach i okolicach paznokci, są to twarde, cieliste lub szare grudki z widocznym w środku czarnym punktem
- brodawki podeszwowe – pojawiają się na stopach, zwykle są głębokie i bolesne
- brodawki mozaikowe – występują na stopach, charakterystyczne jest to, że są małe i zlewają się w skupiska
- brodawki płaskie – zwane brodawkami młodocianych, mogą pojawiać się na twarzy, dłoniach i szyi, są to gładkie, wypukłe zmiany
Wyróżnia się także kłykciny kończyste, które pojawiają się na narządach płciowych. U dzieci są bardzo rzadkie, ewentualnie występują u nastolatków.
Przyczyny powstawania brodawek
Przyczyną kurzajek jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Rozprzestrzenia się on przez kontakt bezpośredni z zakażonym lub kontakt z zakażonymi przedmiotami i powierzchniami. Czynnikiem ryzyka zakażenia wirusem HPV u dzieci jest obniżona odporność, np. podczas choroby, jak również mikrouszkodzenia skóry, przez które wirus dostaje się do organizmu.
Metody usuwania kurzajek u dzieci
Brodawki wirusowe u dzieci mogą samoistnie ustępować, jest to jednak długi proces, który może trwać nawet do dwóch lat. Zmian można się pozbyć szybciej, stosując różnego rodzaju preparaty na kurzajki, np. z kwasem salicylowym. Do lekarza należy się zgłosić, gdy mimo leczenia kurzajki u dzieci nie znikają, a także w sytuacji, gdy zmiany są rozległe, bolesne lub nawracają.
Gdy preparaty nie działają, można spróbować innych metod. Lekarz może zalecić np. krioterapię – wymrażanie ciekłym azotem, łyżeczkowanie – mechaniczne usuwanie brodawki, laseroterapię – usuwanie zmian laserem.
Grzybica skóry u dzieci w wieku szkolnym
Zmiany skórne u dzieci mogą mieć podłoże grzybicze. Tego typu infekcje przenoszą się przez kontakt z zakażonym lub ze skażonymi przedmiotami i powierzchniami. Nieprzestrzeganie zasad higieny w miejscach publicznych może być jednym z głównych powodów, dla których dzieci w wieku szkolnym tak często mają grzybicę.
Objawy grzybicy u najmłodszych
Głównymi dolegliwościami związanymi z grzybicą skóry są zmiany skórne z jaśniejszym środkiem i zaczerwienioną, łuszczącą się obwódką. Wykwity skórne u dzieci mogą pojawiać się na różnych obszarach ciała, głowy i twarzy. Objawy grzybicy mogą obejmować łuszczenie się skóry, pęcherzyki, krostki i grudki. Niemal zawsze towarzyszy im świąd. Dodatkowo przy grzybicy skóry głowy dochodzi do pogorszenia kondycji włosów – są łamliwe i wypadają.
Najczęstsze lokalizacje infekcji grzybiczych
Grzybica u dzieci może być zlokalizowana m.in. na skórze twarzy, szyi, tułowia, pośladków i kończyn, pach i pachwin, dłoni i stóp. Ponadto bardzo często diagnozuje się u dzieci grzybicę owłosionej skóry głowy i paznokci. U nastoletnich dziewczyn może dochodzić do rozwoju infekcji grzybiczych pochwy.
Leczenie i profilaktyka grzybicy
W przypadku podejrzenia infekcji o podłożu grzybiczym należy się zgłosić do lekarza. Po potwierdzeniu przyczyny zleci on najodpowiedniejsze leki na grzybicę. Zazwyczaj kuracja jest długotrwała, dla jej skuteczności konieczne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń.
Grzybica u dzieci jest bardzo zakaźna, dlatego rodzice powinni od najmłodszych lat wpajać im zasady profilaktyki. Istotna jest prawidłowa higiena oraz unikanie używania wspólnych przedmiotów jak ręczniki, buty, czapki, grzebienie. Nie należy także chodzić boso w miejscach publicznych. Dzieci nie powinny nosić odzieży i obuwia z syntetycznych, nieprzepuszczających powietrza materiałów.
Inne choroby skóry występujące u dzieci szkolnych
Jest cała lista chorób skóry lub schorzeń objawiających się na skórze, które mogą występować u dzieci w wieku szkolnym. Skupmy się na tych trzech konkretnych:
Ospa wietrzna – objawy i przebieg
Ospa wietrzna jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa ospy i półpaśca. Jest to bardzo zakaźny patogen, przenosi się drogą kropelkową i przez kontakt bezpośredni. Ospa wietrzna u dzieci ma charakterystyczny przebieg – początkowo pojawia się gorączka, ból głowy, osłabienie i złe samopoczucie, ból mięśni, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła. Po 1-2 dniach dochodzi do tego wysypka.
Jak wyglądają zmiany skórne u dzieci w przebiegu ospy? Najpierw są to czerwone plamki i grudki, które zmieniają się w pęcherzyki wypełnione płynem. Po kilku dniach wykwity skórne u dzieci pokrywają się strupkami, które z czasem odpadają. Wysypka jest bardzo swędząca, dlatego dzieci rozdrapują zmiany, zwiększa to ryzyko nadkażeń bakteryjnych i blizn. Ospa wietrzna u dzieci ma zazwyczaj łagodny przebieg, nie można jednak wykluczyć powikłań.
Opryszczka u dzieci
U dzieci podobnie jak u osób dorosłych odsetek nosicieli wirusa opryszczki jest dość wysoki. W sprzyjających warunkach, np. osłabienia odporności, dochodzi u nich do reaktywacji wirusa. Opryszczka u dziecka przebiega typowo. Najpierw pojawia się zaczerwienienie, ból i świąd w obrębie ust, a następnie małe pęcherzyki z płynem, które zmieniają się w nadżerki i później w strupki.
Mogą im towarzyszyć objawy ogólne, np. powiększenie węzłów chłonnych, złe samopoczucie, brak apetytu. Gdy u dziecka pojawią się pęcherzyki na ustach, należy stosować miejscowe leki na opryszczkę, np. z acyklowirem (rzadziej stosuje się leki doustnie). Pomocne mogą być maści z pantenolem, które wspierają regenerację skóry.
Świerzb – pasożytnicza choroba skóry
Świerzbowiec to pasożyt wywołujący infekcję pasożytniczą zwaną świerzbem. Objawia się ona bardzo silnym świądem, który najbardziej dokuczliwy jest w nocy. Ponadto na skórze (w fałdach skóry, na głowie, twarzy, dłoniach, stopach, na tułowiu, brzuchu i pośladkach) zaobserwować można czerwone grudki i krostki oraz cienkie, szare linie – nory świerzbowca.
Jak leczyć świerzb u dzieci? Po zaobserwowaniu objawów wskazujących na świerzb należy się skonsultować z lekarzem. Po potwierdzeniu infekcji zleci leki przeciwpasożytnicze – miejscowe środki z permetryną, maść siarkową lub preparat z benzoesanem benzylu. Istotne w leczeniu świerzba jest to, że leki muszą stosować pozostali domownicy. Konieczne jest też wypranie i zdezynfekowanie m.in. ręczników, pościeli, ubrań.
Kiedy udać się z dzieckiem do dermatologa?
Nie każde zaczerwienienie skóry u dziecka wymaga specjalistycznej konsultacji, niemniej jednak zdarzają się sytuacje, gdy pomoc lekarza jest niezbędna. Uwagę trzeba też zwrócić na to, że wielu infekcjom skóry można zapobiec, więc duży nacisk należy położyć na profilaktykę.
Niepokojące objawy zmian skórnych
Niektóre choroby skóry u dzieci w wieku szkolnym mogą być groźne, warto więc wiedzieć, na jakie objawy trzeba szczególnie zwracać uwagę. Niepokojące jest:
- nasilenie objawów
- szybkie rozprzestrzenianie się wysypki
- długie utrzymywanie się objawów
- wybroczyny, krwawienie i sączenie się ran
- nasilony świąd
- gorączka, dreszcze
- osłabienie
- powiększenie węzłów chłonnych
- trudności z oddychaniem
Ich zaobserwowanie jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza. W większości przypadków wystarczy wizyta u pediatry lub lekarza rodzinnego. Jeśli będzie to konieczne, lekarz skieruje do dermatologa lub alergologa, np. w przypadku AZS u dzieci. Do dermatologa należy się pilnie zgłosić, gdy na skórze dziecka pojawiły się np. zmiany w wyglądzie pieprzyków.
Diagnostyka chorób skóry u dzieci
Lekarz przeprowadzi wywiad, dokładnie obejrzy zmiany (również dermatoskopem) oraz zleci niezbędne badania. W zależności od tego, co zostało ustalone podczas pierwszej wizyty, konieczne może być wykonanie testów alergicznych (testy skórne punktowe, oznaczenie poziomu przeciwciał IgE), biopsji skóry, szybkich testów molekularnych i badań laboratoryjnych.
Profilaktyka i prawidłowa higiena skóry
Zakaźne choroby skóry u dzieci są bardzo częste, ale jest kilka sposobów na to, jak im zapobiegać. Czynnikiem zwiększającym ryzyko infekcji, jest osłabienie odporności, dlatego trzeba ją wzmacniać. Istotne jest, aby dostarczać w diecie takich składników jak np. witaminy C i D, cynk, kwasy Omega-3. Ponadto można stosować witaminy dla dzieci w postaci suplementów diety. Należy dbać o nawodnienie organizmu, pozwoli to utrzymać odpowiednie nawilżenie i prawidłowe funkcje ochronne skóry.
Chorobotwórcze drobnoustroje wnikają w głąb skóry, gdy jej ciągłość jest przerwana. Z tego względu trzeba odpowiednio postępować, gdy doszło do skaleczeń i otarć. Do oczyszczania ran zalecane są płyny antybakteryjne. Dodatkowo zaleca się stosować maści na rany, które przyspieszają gojenie i regenerację skóry.
Ogromne znaczenie ma higiena i pielęgnacja skóry oraz unikanie czynników ryzyka. Trzeba często myć ręce, do mycia należy stosować preparaty, które nie wysuszają i nie uszkadzają naturalnej bariery ochronnej skóry. Sucha skóra u dziecka potrzebuje nawilżenia i natłuszczenia, zapewnią to emolienty.
Sucha skóra u dziecka może być jedynie skutkiem niedostatecznego nawilżenia, ale może też oznaczać alergiczne choroby skóry. Niestety AZS u dzieci jest dość częste. W wieku szkolnym dzieci mogą się też borykać z różnymi zmianami skórnymi – głównie wywoływanymi przez bakterie, wirusy i grzyby.
