Czym jest chemioterapia w formie aerozolu? Nowa metoda leczenia dostępna w Polsce
06.11.2025Liczba osób chorych na nowotwory rośnie z roku na rok, dlatego też lekarze i naukowcy stale szukają skuteczniejszych i bezpieczniejszych leków. Jedną z nowoczesnych metod leczenia jest chemioterapia w aerozolu, która od niedawna jest dostępna również dla pacjentów w naszym kraju. Na czym polega? Jakie są jej zalety?
Spis treści:
- Czym jest chemioterapia w formie aerozolu?
- Dla jakich pacjentów przeznaczona jest ta metoda?
- Zalety chemioterapii w aerozolu
- Przebieg leczenia i procedura
- Dostępność metody w Polsce
- Skuteczność i badania kliniczne
- Wsparcie pacjenta podczas leczenia
Czym jest chemioterapia w formie aerozolu?
Chemioterapia w aerozolu to tak naprawdę chemioterapia dootrzewnowa podawana podciśnieniowo aerozolem do jamy brzusznej. W skrócie określana jest jako PIPAC (ang. Pressurized Intraperitoneal Aerosol Chemotherapy). Trzeba przy okazji wytłumaczyć, że chemioterapia w aerozolu nie oznacza, że jest to chemioterapia wziewna.
Jest to chemioterapia minimalnoinwazyjna, którą wykorzystuje się w leczeniu zaawansowanych nowotworów, które dają przerzuty do otrzewnej. Wskazana jest u pacjentów onkologicznych m.in. z rakiem żołądka, rakiem jelita grubego lub rakiem jajnika.
Jaka jest skuteczność chemioterapii aerozolowej? Zapewnia ona wysoką skuteczność leczenia miejscowego. Z dostępnych badań wynika, że metoda PIPAC jest w stanie zatrzymać lub zmniejszyć progresję choroby u około 50-75% chorych na raka jelita grubego, jajnika lub żołądka. Nie są to jednak dane potwierdzone badaniami klinicznymi. Należy podkreślić, że chemioterapia aerozolowa nadal uznawana jest za metodę eksperymentalną!
Zasada działania metody PIPAC
Innowacyjne leczenie raka metodą PIPAC polega na podawaniu cytostatyków w postaci aerozolu pod ciśnieniem bezpośrednio do jamy otrzewnej. Zabieg wykonuje się laparoskopowo poprzez niewielkie nacięcie w jamie brzusznej.
Różnice między tradycyjną a aerozolową chemioterapią
Czym różnią się nowe metody leczenia raka takie jak chemioterapia dootrzewnowa od metod tradycyjnych? Główna różnica polega na tym, że chemioterapia w aerozolu uznawana jest za bezpieczniejszą – powoduje mniej skutków ubocznych niż chemioterapia dożylna.
Mechanizm dotarcia leku do guza
Lek podaje się przez specjalną końcówkę, co umożliwia precyzyjną aplikację. Dzięki temu, że odbywa się to pod wysokim ciśnieniem, chemioterapeutyk równomiernie pokrywa tkanki i skuteczniej w nie wnika.
Lek lepiej dociera do komórek nowotworowych, nawet do trudno dostępnych ognisk choroby. Zapewnia większą skuteczność miejscową i co ważne, pozwala stosować niższą dawkę leku – zazwyczaj stosuje się 10-20% standardowej dawki. Taka metoda podania cytostatyków ogranicza ich toksyczne działanie na inne, zdrowe tkanki, a także zmniejsza ich ogólnoustrojową toksyczność.
Dla jakich pacjentów przeznaczona jest ta metoda?
Mimo wielu zalet chemioterapia ciśnieniowa nie sprawdzi się w każdym przypadku i u każdego pacjenta. Dla kogo jest ona zalecana?
Wskazania do chemioterapii aerozolowej
Wskazaniem do wprowadzenia chemioterapii w aerozolu są zaawansowane nowotwory jamy brzusznej oraz nowotwory z rozsianymi przerzutami do otrzewnej.
Rodzaje nowotworów leczonych tą metodą
Najczęściej taka nowoczesna chemioterapia jest rekomendowana dla osób chorych na nowotwory jamy brzusznej – głównie na raka żołądka, raka jelita grubego lub raka jajnika.
Kryteria kwalifikacji pacjentów
Oprócz rodzaju nowotworu oraz obecności przerzutów istotnym kryterium kwalifikacji do tej metody leczenia jest stan pacjenta. Stosuje się ją u chorych, u których tradycyjne metody nie mogą być stosowane – są zbyt obciążające, nie można przeprowadzić radykalnego leczenia operacyjnego lub też tradycyjne metody są po prostu nieskuteczne.
U niektórych chorych podawanie chemioterapii aerozolowej pozwala na tyle zmniejszyć guzy, że można u nich rozpocząć standardowe leczenie przerzutów otrzewnowych, do którego wcześniej się nie kwalifikowali, np. operacyjne usuniecie przerzutów.
Trzeba dodać, że największe korzyści z tej metody uzyskuje się u osób objętych opieką paliatywną. Chemioterapię w aerozolu stosuje się wówczas w celu spowolnienia rozwoju choroby, zmniejszenia objawów (np. wodobrzusza, bólu) i poprawy jakości życia, a nie jako sposób na całkowite wyleczenie.
Zalety chemioterapii w aerozolu
O wielu zaletach chemioterapii w aerozolu zostało już powiedziane, ale warto je powtórzyć. Jakie korzyści daje innowacyjne leczenie raka?
Większa skuteczność miejscowego działania
Skuteczność miejscowa chemioterapii dootrzewnowej jest wysoka, podawane leki precyzyjnie trafiają do chorych tkanek. U ponad połowy pacjentów poddawanych temu leczeniu obserwowano histologiczną odpowiedź.
Mniejsze działania niepożądane
Cytostatyki podawane są miejscowo, co oznacza, że ryzyko występowania poważnych ogólnoustrojowych działań niepożądanych jest zminimalizowane. Występujące skutki uboczne są zwykle mniej nasilone.
Poprawa jakości życia pacjentów
Często chemioterapia dootrzewnowa jest stosowana u pacjentów w stanie paliatywnym – pozwala ona wydłużyć życie i poprawić jego komfort – zmniejsza objawy takie jak np. ból i wodobrzusze.
Przebieg leczenia i procedura
Procedura leczenia jest dość prosta, mimo to pacjent powinien się dobrze do niej przygotować. Trzeba również pamiętać, że metoda PIPAC to wprawdzie chemioterapia minimalnoinwazyjna, ale nie oznacza to, że od razu po zabiegu można wrócić do normalnego funkcjonowania.
Przygotowanie pacjenta do zabiegu
Zabieg wymaga odpowiednich przygotowań, dokładne wytyczne pacjent powinien otrzymać od swojego lekarza. Z ważniejszych zaleceń można wymienić m.in. konieczność stosowania diety lekkostrawnej oraz prawidłowe nawadnianie organizmu – zazwyczaj trzeba pić około 8-10 szklanek płynów dziennie. Trzeba też odpowiednio oczyścić jelito grube, lekarz zleci odpowiednie leki przeczyszczające. Ponadto może być również konieczne wykonanie dodatkowych badań oraz konsultacji stomatologicznych.
Etapy procedury PIPAC
Sam zabieg trwa około 60-90 minut. Pacjent zazwyczaj musi pozostać w szpitalu 1-3 dni. Jak wygląda procedura? Najpierw pacjentowi podaje się znieczulenie ogólne. Gdy zacznie działać, przechodzi się do zabiegu:
-
wykonuje się niewielkie nacięcie w jamie brzusznej, wprowadza się przez nie narzędzie laparoskopowe
-
następuje podanie leków w formie aerozolu pod ciśnieniem
-
po podaniu całej dawki, wyjmuje się narzędzia i zakłada opatrunek
Najczęściej leczenie powtarza się co 6-8 tygodni. Ilość zabiegów dobierana jest indywidualnie do stanu pacjenta i zaawansowania choroby.
Okres rekonwalescencji i kontrole
Okres rekonwalescencji jest krótszy niż po tradycyjnych operacjach. Oczywiście trzeba zaznaczyć, że to, jak długo potrwa, zależy m.in. od rodzaju nowotworu i ogólnego stanu zdrowia. Zazwyczaj trwa kilka dni do maksymalnie kilku tygodni. Po zakończeniu leczenia pacjent musi pozostawać pod opieką lekarza. Zgodnie z wytycznymi musi się zgłaszać na wizyty i przeprowadzać badania kontrolne. Zazwyczaj po około 3 miesiącach lekarz może ocenić efekty leczenia.
Dostępność metody w Polsce
Do tej pory pacjenci zainteresowani tą metodą musieli organizować sobie wyjazd za granicę, np. do Niemiec lub Izraela. Od 31 lipca 2025 roku nowoczesne leczenie onkologiczne metodą PIPAC jest dostępne w naszym kraju! Które ośrodki onkologiczne w Polsce oferują tę terapię?
Ośrodki oferujące chemioterapię aerozolową
Chemioterapia dootrzewnowa jest dostępna tylko w jednym ośrodku w Polsce – w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu. Choć właściwie trzeba powiedzieć, że była dostępna. Po przeprowadzeniu jedynie kilku zabiegów szpital zawiesił ich wykonywanie, mimo że zainteresowanie było ogromne. W momencie pisania tego artykułu nie wiadomo, kiedy zabiegi zostaną przywrócone!
Refundacja i koszty leczenia
Chemioterapia w Polsce jest tylko częściowo refundowana przez NFZ, jeśli chodzi o metodę PIPAC, nie jest ona w ogóle refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jest to związane z tym, że nadal jest uznawana za metodę eksperymentalną.
Niestety chemioterapia w aerozolu jest drogą terapią – koszty liczone są w setkach tysięcy złotych. Należy jednak podkreślić, że zabiegi wykonywane w ośrodku w Poznaniu miały być bezpłatne!
Jak uzyskać skierowanie na terapię?
Najpierw należy się zgłosić do lekarza rodzinnego, który wystawi skierowanie do onkologa. Oceni on, czy pacjent nadaje się do leczenia metodą PIPAC. Na wizytę należy się zgłosić z pełną dokumentacją medyczną (m.in. wynikami badań obrazowych i histopatologicznych oraz wypisami ze szpitala).
Gdy lekarz wyda skierowanie, należy się skontaktować z ośrodkiem, gdzie wykonywane są zabiegi, aby umówić się na wizytę kwalifikacyjną. Jeśli pacjent zostanie zakwalifikowany, zostanie wyznaczony termin zabiegu.
Skuteczność i badania kliniczne
Chemioterapia ciśnieniowa wykazuje wysoką skuteczność miejscową w leczeniu guzów, jednakże trzeba zaznaczyć, że Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej i Polskie Towarzystwo Onkologiczne studzą te pozytywne nastroje. PTOK i PTO nie wydały rekomendacji dotyczących stosowania metody PIPAC. Przypominają, że nie ma żadnych randomizowanych badań klinicznych, które jednoznacznie potwierdzają jej skuteczność i bezpieczeństwo.
Wsparcie pacjenta podczas leczenia
Niezależnie od metody leczenia, czy jest to chemioterapia dootrzewnowa, czy też dożylna, pacjent onkologiczny potrzebuje ogromnego wsparcia ze strony rodziny oraz lekarzy! Podczas leczenia i po jego zakończeniu musi on być pod opieką onkologa, a czasem też innych lekarzy. Kluczowa może być pomoc dietetyka, który ustali odpowiednią dietę zapewniającą podaż wszystkich niezbędnych składników takich jak np. probiotyki, witamina D, witaminy B, cynk. Niezwykle ważna może być też pomoc psychologiczna!
Chemioterapia w aerozolu (PIPAC) to nowoczesna metoda leczenia raka. Mimo wielu zalet należy pamiętać, że wskazania do jej przeprowadzania są ograniczone. Może być ona przeprowadzana u osób z nowotworami jamy brzusznej i przerzutami do otrzewnej, w przypadku innych nowotworów będzie nieskuteczna.
