Czym są pleśniawki i jak je leczyć?
27.01.2024Pleśniawki to zmiany na śluzówce jamy ustnej wywołane zakażeniem drożdżakowym. Objawiają się białym nalotem m.in. na języku i podniebieniu. Zwykle pleśniawki pojawiają się u niemowląt, choć mogą zmagać się z nimi również osoby dorosłe i osoby w starszym wieku. Skąd się biorą pleśniawki u dzieci i dorosłych? Jak wygląda ich leczenie?
Spis treści:
- Czym są pleśniawki?
- Jak wyglądają pleśniawki?
- Co przyczynia się do powstawania pleśniawek u dzieci?
- Jakie mogą być przyczyny powstawania pleśniawek u dorosłych?
- W jaki sposób leczyć pleśniawki?
- Kiedy pleśniawki powinny być powodem do wizyty u lekarza?
Czym są pleśniawki?
Pleśniawki, czyli charakterystyczne zmiany na języku, podniebieniu, dziąsłach, wewnętrznej stronie policzka i gardle to nic innego jak infekcja grzybicza jamy ustnej, tzw. kandydoza. Pleśniawki w ustach pojawiają się w wyniku nadmiernego rozrostu grzybów Candida – głównie Candida albicans, rzadziej Candida tropicalis lub Candida glabrata. Najczęściej lekarze diagnozują pleśniawki u niemowląt i dzieci. Natomiast pleśniawki u dorosłych zdarzają się rzadziej, zazwyczaj pojawiają się w okresach osłabionej pracy układu odpornościowego.
Jak wyglądają pleśniawki?
Infekcja drożdżakowa w jamie ustnej zwykle ma bardzo typowy obraz, więc jej rozpoznanie nie stanowi dużej trudności. Warto jednak dodać, że zdarzają się bezobjawowe infekcje. Dolegliwości związane z zakażeniem drożdżakami mogą być łagodne lub nasilone, zmiany mogą zajmować tylko niewielki fragment śluzówki, mogą też rozprzestrzenić się na dużej powierzchni. Pleśniawka to biały nalot, plamy lub grudki pojawiające się na błonie śluzowej jamy ustnej, tworzą je komórki odpowiedzi immunologicznej, złuszczone komórki nabłonkowe i grzybnia drożdżaków. Zmiany te mają postać rozlaną, są lekko uniesione nad powierzchnię błony śluzowej, mówi się, że pleśniawki przypominają zsiadłe mleko. Typowe dla pleśniawek jest to, że łatwo można je zetrzeć, a pod startym nalotem pojawia się zaczerwienienie i niewielkie krwawienie.
Pleśniawki w jamie ustnej zazwyczaj widoczne są na języku, podniebieniu, wewnętrznej stronie policzków, dziąsłach i gardle, nierzadko towarzyszy im dyskomfort, ból i pieczenie. Pleśniawki u niemowląt powodują rozdrażnienie, maluch jest płaczliwy oraz odmawia jedzenia i picia, co przyczynia się do spadku wagi. Jeśli chodzi o pleśniawki u dorosłych, to bardzo często pojawia się suchość w jamie ustnej, nieprzyjemny smak oraz trudności z jedzeniem i piciem. Czasem infekcja może powodować ogólne złe samopoczucie, a także zaburzenia smaku i utratę apetytu. U dorosłych może dochodzić też do pękania kącików ust.
Pleśniawki w ustach to niejedyne zmiany, które mogą się tam pojawiać. Wiele osób cierpi też z powodu aft. Niestety często są one mylone, choć różni je niemal wszystko. Po pierwsze pleśniawki mają podłoże grzybicze, natomiast afty to nieinfekcyjne bolesne owrzodzenia, które tworzą się m.in. wskutek uszkodzeń mechanicznych. Wprawdzie i pleśniawki, i afty powodują ból i dyskomfort, jednak wyglądają one inaczej, pleśniawka to biały nalot na śluzówce, a afta to owrzodzenie z bardzo charakterystycznym czerwonym obrysem. Należy też dodać, że w odróżnieniu od aft pleśniawki są zaraźliwe.
Co przyczynia się do powstawania pleśniawek u dzieci?
Drożdżaki z rodzaju Candida są elementem fizjologicznej mikrobioty organizmu ludzkiego. W normalnych warunkach nie stanowią zagrożenia. Problem pojawia się, gdy zaczynają się nadmiernie namnażać. Dzieje się tak najczęściej w sytuacji, gdy odporność organizmu jest obniżona lub naturalna równowaga mikrobiomu jest zaburzona, np. podczas antybiotykoterapii. Jednakże jedną z najczęstszych przyczyn występowania pleśniawki u niemowląt jest zakażenie drożdżakowe podczas porodu. Ma to miejsce wtedy, gdy w okresie okołoporodowym matka przeszła grzybiczą infekcję pochwy. Ponadto pleśniawki na języku pojawiają się, gdy dziecko ssie zainfekowaną pierś. Do zakażeń często dochodzi też, gdy rodzice oblizują smoczek przed podaniem go dziecku.
Jakie mogą być przyczyny powstawania pleśniawek u dorosłych?
Do patologicznego rozwoju drożdżaków w jamie ustnej osób dorosłych prowadzi osłabienie układu odpornościowego, zakażenie wirusem HIV, zaburzenia mikroflory jamy ustnej związane m.in. z antybiotykoterapią, leczenie sterydami (wziewnymi lub aplikowanymi bezpośrednio na śluzówkę jamy ustnej) i lekami immunosupresyjnymi oraz radio- i chemioterapia. Bardzo często pleśniawki u dorosłych pojawiają się w przebiegu przewlekłych chorób, m.in. cukrzycy, białaczki i chłoniaka, a także u osób po przeszczepie szpiku.
Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi kandydozy jest m.in. palenie papierosów, noszenie protez dentystycznych i aparatów ortodontycznych (mogą podrażniać śluzówkę jamy ustnej), nieprawidłowa higiena jamy ustnej, kserostomia (suchość w jamie ustnej), niedobory żywieniowe (np. witamin z grupy B, kwasu foliowego, żelaza), dieta bogata w węglowodany, grzybicze infekcje przewodu pokarmowego, podeszły wiek. Należy też dodać, że pleśniawki na języku i podniebieniu bardzo często pojawiają się u kobiet w ciąży. Okres ciąży ze względu na zachodzące w kobiecym ciele zmiany sprzyja różnym infekcjom, w tym zakażeniom grzybiczym.
W jaki sposób leczyć pleśniawki?
Pleśniawki w ustach mają tendencję do nawracania, dlatego tak ważne jest prowadzenie właściwego leczenia pod nadzorem lekarza. Zwykle rozpoznanie następuje na podstawie widocznych objawów, dodatkowo można przeprowadzić badanie mikologiczne z wymazu z jamy ustnej. Rozwijająca się w jamie ustnej pleśniawka jest efektem infekcji drożdżakowej, z tego względu stosuje się leki przeciwgrzybicze. Przy łagodnych i umiarkowanych objawach wystarczające są leki miejscowe – żele, maści, spraye, płyny do pędzlowania. Wskazane są preparaty z nystatyną, klotrimazolem, mikonazolem, natamycyną, dwuglukonianem chlorheksydyny lub wodnym roztworem gencjany.
Jeśli leczenie miejscowe nie przynosi efektów lub infekcja ma ciężki przebieg, wymagane jest wprowadzenie doustnego leczenia przeciwgrzybiczego. Najczęściej są to leki z itrakonazolem, flukonazolem, worykonazolem, amfoterycyną lub kaspofunginą. Dodatkowo warto stosować dostępne bez recepty leki na afty i pleśniawki zawierające składniki, które m.in. tworzą na zmianie film chroniący przed czynnikami drażniącymi.
Wraz z leczeniem farmakologicznym niezbędne jest prawidłowe dbanie o higienę jamy ustnej. Polecane są płyny do płukania jamy ustnej z substancjami o działaniu przeciwgrzybiczym, łagodzącym podrażnienia, nawilżającym oraz wspierającym proces gojenia uszkodzonej śluzówki. Jamę ustną można również płukać naparami ziołowymi, np. z nagietka, szałwii, rumianku lub lawendy, roztworem soli (jedna łyżeczka soli rozpuszczona w szklance ciepłej wody) lub roztworem sody oczyszczonej (jedna łyżeczka sody rozpuszczona w szklance wody).
Pojawienie się pleśniawki na podniebieniu lub na języku to sygnał, że należy dokładniej myć przedmioty, które mają bezpośredni kontakt z jamą ustną, pozwoli to zmniejszać rezerwuar grzybów w ustach. Dotyczy to m.in. aparatów ortodontycznych, a w przypadku dzieci – smoczków i gryzaków. Ponadto matki karmiące powinny szczególnie dbać o czystość brodawek sutkowych. Bardzo istotne jest też zdiagnozowanie czynników, które doprowadziły do tego, że pojawiły się pleśniawki w jamie ustnej i w miarę możliwości należy je wyeliminować!
Choć pleśniawki pojawiają się w ustach, to leczenie wspomagające powinno objąć cały organizm! Zalecane jest wprowadzenie diety niskowęglowodanowej oraz unikanie pikantnych i gorących potraw, cytrusów i wszystkich produktów, które podczas jedzenia mogą podrażnić śluzówkę, np. sucharków lub chipsów. Należy jeść dużo warzyw i owoców oraz produktów mlecznych – zwłaszcza kefirów i jogurtów bez cukru, które są naturalnymi probiotykami, więc pomogą odbudować prawidłową mikroflorę bakteryjną. Pomocna może być suplementacja, np. witaminami z grupy B.
Kiedy pleśniawki powinny być powodem do wizyty u lekarza?
Zasadniczo nie zaleca się leczenia pleśniawek na własną rękę, zawsze lepiej zgłosić się na wizytę do lekarza, który doradzi odpowiednie preparaty. Są też sytuacje, gdy bezwzględnie trzeba się skonsultować z lekarzem – wymagają tego pleśniawki u niemowląt i dzieci, u kobiet w ciąży oraz u osób z obniżoną odpornością. Wskazaniem do konsultacji z lekarzem są także długo utrzymujące się i nawracające pleśniawki.
Pleśniawki na podniebieniu i języku nie są groźne, ale ich objawy mogą być bardzo uciążliwe. Zaleca się więc w pierwszej kolejności dbać o profilaktykę. Ze względu na fakt, że najbardziej narażone na ich rozwój są dzieci, trzeba dbać o czystość gryzaków i smoczków, a także o higienę brodawek sutkowych. Należy regularnie wymieniać smoczki i butelki, trzeba to koniecznie zrobić po wyleczeniu infekcji, aby uniknąć jej nawrotu. Nie można też zapominać o prawidłowej higienie jamy ustnej zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Należy wzmacniać odporność i stosować zbilansowaną, zdrową dietę. Niezależnie od wieku zawsze podczas antybiotykoterapii trzeba stosować probiotyki!