Gastroskopia - wszystko, co musisz wiedzieć o tym badaniu!

Gastroskopia jest jednym z najważniejszych badań diagnostycznych wykorzystywanych w rozpoznawaniu chorób układu pokarmowego takich jak np. wrzody żołądka czy też rak przełyku i żołądka. Ponadto w trakcie gastroskopii można dokonać drobnych „napraw” np. zatamować krwawienie w przełyku lub wyciąć polipy. Jakie są wskazania do wykonania badania gastroskopowego? Jak się do niego przygotować? Czy badanie jest refundowane przez NFZ?

Jak wygląda gastroskopia?

Gastroskopia to podstawowe badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, które stosuje się w diagnostyce wielu jego chorób. Jest ona wykonywana za pomocą specjalnego urządzenia – endoskopu (gastroskopu). Endoskop to giętka rurka wyposażona w źródło światła, pompkę wprowadzającą powietrze oraz kamerę, która pozwala obejrzeć wnętrze przełyku, żołądka oraz dwunastnicy. Obraz rejestrowany przez kamerę endoskopu jest transmitowany „na żywo” na monitorze. Jak wygląda badanie? Gdy znieczulenie gardła jest już podane, pacjentowi zakłada się specjalny ustnik, który ułatwia umieszczenie gastroskopu w jamie ustnej oraz chroni go przed przegryzieniem. Następnie pacjent zostaje ułożony na lewym boku, po czym wprowadza się endoskop. W momencie wprowadzania urządzenia do gardła należy wykonać ruch połykania.

Co lekarz może dostrzec poprzez kamerę endoskopu? Może on ocenić stan śluzówki przełyku, żołądka i dwunastnicy, a także elastyczność i ruchomość ich ścian. Ponadto gastroskopia pozwala określić rodzaj i ilość obecnej w przewodzie pokarmowym płynnej treści, a także wykryć różnego rodzaju zmiany patologiczne rozwijające się w przewodzie pokarmowym. Jeśli zostaną one zaobserwowane, w trakcie badania można od razu pobrać materiał (wycinki i wymazy) do dalszych badań.

Gastroskopia jest badaniem bezpiecznym i mało obciążającym, jednak nie jest pozbawiona ryzyka powikłań. Nieco częściej skutki uboczne występują u pacjentów, którym podano znieczulenie ogólne, a także w przypadku dodatkowych zabiegów przeprowadzanych w trakcie badania. Najczęściej pojawia się ból brzucha lub gardła, lekka chrypka i kaszel, odbijanie. Poważniejsze powikłania obserwuje się zdecydowanie rzadziej, są to m.in. zaburzenia rytmu serca, trudności z oddychaniem, tzw. zachłystowe zapalenie płuc, reakcje alergiczne na znieczulenie, krwawienie z przewodu pokarmowego lub jego perforacja.

Kto nie powinien wykonywać gastroskopii? Głównymi przeciwwskazaniami są m.in.: ciężka niewydolność oddechowa, perforacja górnego odcinka przewodu pokarmowego, ostra niewydolność serca, przebyty niedawno zawał. Ponadto gastroskopii nie wykonuje się u osób, które z różnych względów nie mogą mieć podanego znieczulenia ogólnego, a podejrzewa się, że nie będą współpracować podczas badania, a także u osób, które nie wyrażają pisemnej zgody na przeprowadzenie zabiegu.

Czy gastroskopia boli?

Gastroskopia jest badaniem inwazyjnym wykonywanym w znieczuleniu. Najczęściej stosuje się znieczulenie miejscowe, rzadziej znieczulenie ogólne. Silny ból nie jest więc odczuwalny w trakcie przeprowadzania badania, pacjenci skarżą się jednak na duży dyskomfort oraz trudny do powstrzymania odruch wymiotny. Co więcej, wprowadzony przez jamę ustną i gardło endoskop powoduje wrażenie niemożności nabrania oddechu. Dodatkowo dochodzą do tego nieprzyjemne doznania związane z operowaniem wziernikiem w przewodzie pokarmowym oraz wtłaczaniem powietrza, które prowokuje odbijanie.

Jak oddychać w trakcie gastroskopii?

Ze względu na to, że endoskop umieszczony jest w jamie ustnej, przez cały czas trwania badania należy oddychać przez nos. Ważne, aby oddychać miarowo, spokojny oddech dodatkowo działa uspokajająco. W trakcie gastroskopii trzeba jeszcze pamiętać o tym, aby nie połykać śliny! Powinna ona swobodnie spływać do podstawionego naczynia.

Gastroskopia – jak się przygotować?

Gastroskopii nie wykonuje się „od ręki”, trzeba się do niej przygotować. Przede wszystkim przeprowadzana jest ona na czczo – ostatni posiłek należy zjeść 6-8 godzin przed badaniem (potrawy powinny być lekkostrawne), 4 godziny przed badaniem nie należy już nic pić, jak również nie wolno palić papierosów i żuć gumy. Osoby, które długotrwale przyjmują leki, powinny skonsultować się z lekarzem, gdyż niektóre preparaty trzeba odstawić przed badaniem m.in. aspirynę, leki przeciwzakrzepowe, inhibitory pompy protonowej (leki na żołądek należy odstawić nawet dwa tygodnie przed planowaną gastroskopią).

Ile trwa gastroskopia?

Badanie trwa zazwyczaj od kilku do kilkudziesięciu minut (5-30 minut). Oczywiście czas gastroskopii może się wydłużyć, jeśli w trakcie wykonywane są dodatkowe zabiegi lub pobierane są próbki do badań histopatologicznych. Po badaniu pacjent, u którego zastosowano znieczulenie miejscowe, może od razu opuścić placówkę i normalnie wykonywać codzienne czynności. Zalecane jest tylko powstrzymanie się od jedzenia i picia przez 2 godziny (ze względu na zastosowane znieczulenie gardła istnieje ryzyko zachłyśnięcia). Inaczej sytuacja wygląda u pacjentów, którym podano znieczulenie ogólne. Po wybudzeniu muszą oni pozostać w placówce jeszcze przez około 1-2 godziny. Ważne też jest, aby pacjentowi po gastroskopii wykonywanej w znieczuleniu ogólnym towarzyszył ktoś, kto odwiezie go do domu i będzie obserwował przez 24 godziny.

Gastroskopia – co wykrywa?

Zasadniczo gastroskopia może być wykonywana w dwóch celach – terapeutycznym (zabiegowym) lub diagnostycznym. Gastroskopię terapeutyczną wykorzystuje się m.in. do tamowania krwawień, zamykania żylaków przełyku i żołądka, usuwania polipów, zmian nowotworowych i ciał obcych oraz poszerzania zwężeń górnego odcinka przewodu pokarmowego. Gastroskopia diagnostyczna służy do rozpoznawania różnych schorzeń układu pokarmowego oraz monitorowania ich leczenia. Jakie choroby układu pokarmowego diagnozuje się na podstawie wyników badania endoskopem? Jest to m.in. zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba refluksowa i tzw. przełyk Barretta, żylaki przełyku, wrzody żołądka lub dwunastnicy, celiakia, rak przełyku i żołądka, choroby o podłożu bakteryjnym, wirusowym, grzybiczym. Podczas gastroskopii przeprowadza się również tzw. test ureazowy, czyli test na obecność bakterii Helicobacter pylori (to bakteria, która jest odpowiedzialna za stany zapalne oraz wrzody żołądka i dwunastnicy).

Jakie są wskazania do wykonania gastroskopii? Najczęściej na badanie kierowane są osoby (szczególnie powyżej 45. roku życia), u których występują takie objawy jak: zgaga, problemy z przełykaniem, nudności i wymioty, bóle brzucha, uczucie pełności (głównie po posiłku), odbijanie, zaburzenia łaknienia, smoliste stolce, krwiste i fusowate wymioty. Częste nawracanie lub długotrwałe utrzymywanie się tych dolegliwości może wskazywać na choroby układu pokarmowego. Wskazaniem do gastroskopii jest także anemia oraz nagła utrata wagi (bez ustalonej przyczyny), jak również przewlekłe stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Gastroskopia – prywatnie czy na NFZ?

Badanie można wykonać prywatnie – odpłatnie (bez skierowania) lub ze skierowania lekarza, wówczas gastroskopia jest refundowana przez NFZ. Niestety terminy na badanie wykonywane na NFZ są często bardzo odległe, dlatego wiele osób decyduje się wykonać je prywatnie. Ile kosztuje gastroskopia? Ceny są bardzo różne w zależności od miejscowości, preferowanej formy znieczulenia, a także od tego, czy jest to badanie o charakterze diagnostycznym, czy terapeutycznym – i wahają się w granicach kilkuset złotych.

Gastroskopia w znieczuleniu ogólnym

Znieczulenie miejscowe stosowane rutynowo przed gastroskopią polega na rozpyleniu na tylnej ścianie gardła preparatu z lidokainą. Znieczulenie gardła w większości przypadków jest wystarczające, choć nie zawsze pozwala na całkowicie bezbolesne przeprowadzenie badania (ewentualne odczuwane dolegliwości bólowe są raczej łagodne), dlatego też osoby odczuwające silny strach przed gastroskopią, osoby bardzo wrażliwe na ból i dyskomfort oraz osoby, w przypadku których jest ryzyko, że nie będą współpracowały z lekarzem, powinny wybrać znieczulenie ogólne. Do gastroskopii nie stosuje się narkozy w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, podane dożylnie środki sprawiają, że pacjent zasypia zaledwie na kilkanaście minut.

Nie ma wątpliwości, że gastroskopia jest nieprzyjemnym badaniem, jednak jej wartość diagnostyczna jest nieoceniona. Wprawdzie są dostępne mniej inwazyjne i bezbolesne badania jamy brzusznej (RTG, USG, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny), jednak żadne z nich nie daje tak dokładnego obrazu wnętrza górnego odcinka układu pokarmowego, a także – w odróżnieniu od gastroskopii – nie daje możliwości zebrania próbek do badań histopatologicznych i natychmiastowego przeprowadzenia ewentualnych zabiegów naprawczych.

Choroby układu pokarmowego to prawdziwa plaga naszych czasów, co oznacza, że na gastroskopię kierowanych jest coraz więcej osób. Zanim pojawią się niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego i gastroskopia stanie się koniecznością, warto odpowiednio zadbać o swój żołądek. Przede wszystkim ważna jest dieta! Zdrowa żywność powinna jak najszybciej zastąpić śmieciowe, ciężkostrawne jedzenie oraz wszelkie używki! Niezbędnymi składnikami w codziennej diecie przyjaznej żołądkowi są antyoksydanty np. witamina A i witamina C. Witamina A działa ochronnie na żołądek, zaś witamina C ogranicza rozwój bakterii H. pylori.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl