Jak rozpoznać i wyleczyć grzybicę zatok? Kompleksowy przewodnik po grzybiczym zapaleniu zatok
26.03.2024Zwykle zapalenie zatok kojarzone jest z alergią, bakteriami i wirusami, jednakże jego przyczyną mogą być również grzyby. Grzybicze zapalenie zatok wprawdzie nie jest często występującą przypadłością, ale warto wiedzieć, że jest coś takiego jak kandydoza zatok! W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem! Jak wygląda leczenie grzybicy zatok?
Spis treści:
- Grzybica zatok (grzybicze zapalenie zatok) – informacje podstawowe
- Grzybica zatok – przyczyny
- Grzybicze zapalenie zatok – rodzaje i umiejscowienie
- Grzybica zatok – objawy
- Grzybica zatok – rozpoznanie i leczenie
- Grzybicze zapalenie zatok – profilaktyka
Grzybica zatok (grzybicze zapalenie zatok) – informacje podstawowe
Grzybicze zapalenie zatok, czyli inaczej grzybica zatok to infekcja wywoływana przez różne rodzaje grzybów, w przebiegu której stan zapalny obejmuje zatoki przynosowe. Są to jamy wypełnione powietrzem znajdujące się wewnątrz kości czaszki. Grzybica zatok może mieć charakter inwazyjny lub nieinwazyjny. Jej rozwojowi sprzyjają przewlekłe stany zapalne zatok i zaburzony proces ich wentylacji. Jest ona najczęściej powikłaniem przewlekłego zapalenia zatok o podłożu np. wirusowym lub bakteryjnym. Grzybicze zapalenie zatok może rozwinąć się u każdego, jednak zdecydowanie ryzyko jest najwyższe u osób z zaburzoną odpornością i u osób z chorobami przewlekłymi.
Grzybica zatok – przyczyny
Jak już wcześniej zostało wspomniane, przyczyny grzybicy zatok związane są z nadmiernym namnażaniem się grzybów. Winne temu może być aż 50 różnych gatunków grzybów, m.in. drożdżaki z rodzaju Candida – głównie Candida albicans (kandydoza zatok), a także grzyby z rodzaju Aspergillus (aspergiloza zatok), Fusarium, Mucorales i Alternaria.
Drożdżaki to drobnoustroje występujące właściwie wszędzie, nawet wewnątrz naszych ciał (wiele osób ma śladowe ilości np. grzybów Candida w nosie). Na szczęście u zdrowych osób, u których system odpornościowy pracuje prawidłowo, nie stanowią one większego zagrożenia. Jednak w sprzyjających dla nich warunkach bardzo szybko się namnażają, czego dowodem są objawy grzybicy zatok lub innych części ciała.
Na rozwój grzybiczego zapalenia zatok najbardziej narażone są osoby z osłabioną odpornością np. w wyniku infekcji, chorób współistniejących (takich jak np. cukrzyca, niewydolność nerek i wątroby, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, mukowiscydoza) i przewlekłych kuracji farmakologicznych – antybiotykami, lekami steroidowymi lub lekami immunosupresyjnymi. Szczególną grupę osób zagrożonych wystąpieniem grzybicy zatok stanowią osoby z niedoborami odporności – osoby chore na nowotwory lub AIDS.
Ponadto jako czynniki ryzyka wymienia się m.in. zaburzenia ruchomości rzęsek, przerost migdałów podniebiennego i gardłowego, skrzywioną przegrodę nosową, polipy nosa, urazy twarzoczaszki, nawracające stany zapalne górnych dróg oddechowych, leczenie kanałowe i usunięcie zęba, ekspozycję na dym tytoniowy i różne pyły, pracę w wilgotnych miejscach jak kopalnie, magazyny i piwnice, pracę w ogrodnictwie, przewlekły stres oraz nieprawidłową dietę bogatą w produkty z białej mąki i w cukier.
Grzybicze zapalenie zatok – rodzaje i umiejscowienie
Wyróżnia się dwa rodzaje grzybicy zatok – zapalenie inwazyjne i nieinwazyjne. Nieinwazyjne grzybicze zapalenie zatok obejmuje wyłącznie zatoki przynosowe. Rozwija się ono w następstwie istniejącego przewlekłego zapalenia zatok (np. bakteryjnego), może występować u osób bez zaburzeń odporności. Jego odmianą jest kula grzybicza (grzybiak, mycetoma), przewlekłe grzybicze zapalenie zatok, ziarniniakowe zapalenie zatok oraz alergiczne grzybicze zapalenie zatok, czyli stan, gdy objawy grzybicy występują wraz z objawami alergii na grzyb wywołujący infekcję.
Inwazyjne grzybicze zapalenie zatok obejmuje nie tylko zatoki przynosowe. W jego przebiegu dochodzi do naciekania strzępków grzybni na kości zatok i do ich stopniowej destrukcji, dodatkowo z czasem naciekają one również struktury oczodołu i wnętrza czaszki. Może ono mieć postać ostrą i przewlekłą. Narażone są na niego głównie osoby z upośledzoną odpornością.
Jednym z rodzajów inwazyjnego grzybiczego zapalenia zatok jest tzw. piorunujące zapalenie zatok (np. piorunująca aspergiloza zatok), które może powodować martwicę niedokrwienną tkanek i prowadzić do rozprzestrzeniania się infekcji na ośrodkowy układ nerwowy. Grzybica zatok najczęściej dotyczy zatok sitowych, czyli tych zlokalizowanych między oczami a częścią nosową twarzy oraz zatok szczękowych umiejscowionych w policzkach. Jednakże grzyby mogą atakować także zatoki klinowe, które znajdują się za zatokami przynosowymi.
Grzybica zatok – objawy
Objawy grzybicy zatok mogą czasem przypominać objawy przewlekłego zapalenia zatok wywoływanego przez bakterie lub wirusy, jednak jest też kilka dość typowych dla tego schorzenia symptomów. Zalicza się do nich zatkany nos powodujący trudności z oddychaniem i utratę węchu. Charakterystyczny jest wygląd wydzieliny oraz jej ilość. Jest jej bardzo dużo, może być gęsta lub wodnista, ma kolor szaro-brunatny, widoczne są w niej pasma i grudki.
W przebiegu grzybiczego zapalenia zatok chorzy skarżą się na przewlekły ból w okolicy twarzy, ten dyskomfort nasila się zwykle przy pochylaniu głowy. Jako objawy grzybicy zatok wymienia się też spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, krwawienie z nosa, nieprzyjemny zapach z ust, a także gorączkę, uczucie rozbicia i osłabienia, złe samopoczucie i utratę apetytu.
Grzybica zatok – rozpoznanie i leczenie
Osoby zmagające się z przewlekłym zapaleniem zatok powinny możliwie jak najszybciej zgłosić się na wizytę u laryngologa. Rozpoznanie grzybicy zatok składa się z kilku etapów – z badań podmiotowych, przedmiotowych i laboratoryjnych. Grzybicze zapalenie zatok diagnozuje się na podstawie wywiadu i występujących objawów oraz stwierdzenia brunatnej wydzieliny lub polipów podczas wziernikowania nosa, mas grzybiczych oraz zaczerwienienia i pogrubienia śluzówki zatok w badaniu endoskopowym zatok, a także blokady przewodów zatokowych w obrazie z tomografii komputerowej zatok przynosowych. Dodatkowo wykonuje się badania mikrobiologiczne i mykologiczne wymazu z nosa, dzięki którym możliwe jest zidentyfikowanie patogenów odpowiadających za proces zapalny. Czasem diagnozowanie grzybicy zatok wymaga także przeprowadzenia biopsji.
Niestety leczenie grzybicy zatok jest długotrwałe, terapię często kontynuuje się przez ponad rok. Proces ten polega na usunięciu mas grzybiczych oraz zlikwidowaniu stanu zapalnego. W jego trakcie stosuje się różne leki na zatoki o działaniu przeciwgrzybiczym – leki doustne z itrakonazolem, flukonazolem i pozakonazolem oraz leki w postaci kropli lub aerozolu z amfoterycyną B, mikonazolem i flukonazolem.
Oprócz leczenia przyczynowego wskazane jest leczenie objawowe. W zależności od objawów lekarz może zlecić leki mukolityczne (rozrzedzające wydzielinę), preparaty do inhalacji, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe, glikokortykosteroidy, czasem leki przeciwhistaminowe, a ponadto wspomagające leki na zatoki dostępne bez recepty. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie zabiegowe, czyli endoskopowe usunięcie grzybni i polipów z zatok, co przywraca drożność nosa. Dla skuteczności terapii ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarza, a po zakończeniu leczenia pozostawanie pod kontrolą laryngologiczną, gdyż grzybica zatok ma tendencję do nawracania.
Wskazane są także domowe metody wspomagające leczenie grzybicy zatok. Zaleca się głównie odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej i o prawidłową dietę ograniczającą spożycie prostych węglowodanów i produktów z drożdżami. Bardzo ważne jest prawidłowe nawodnienie organizmu. Pomocne mogą się też okazać inhalacje parowe oraz płukanie nosa i zatok. W tym celu warto wybierać preparaty do inhalacji z roztworem soli fizjologicznej lub roztwory wody morskiej. Oba te zabiegi skutecznie pomagają w usuwaniu nadmiernej ilości wydzieliny.
Aby zapewnić jak najlepsze efekty, leczenie grzybicy zatok należy rozpocząć jak najszybciej. Natomiast zignorowanie objawów może prowadzić do poważnych powikłań. Grzybicze zapalenie zatok może rozprzestrzenić się na inne części ciała. Trzeba też wiedzieć, że zapalenie inwazyjne, które zajmuje oczodoły i wnętrze czaszki, jest stanem zagrażającym życiu! Ponadto przewlekła grzybica zatok przynosowych trwale uszkadza śluzówkę zatok i zwiększa podatność na występowanie infekcji, a także sprzyja powstawaniu polipów.
Grzybicze zapalenie zatok – profilaktyka
Profilaktyka grzybiczego zapalenia zatok polega głównie na dbaniu o ogólny stan organizmu. Bardzo ważne jest utrzymywanie zdrowego trybu życia i zbilansowanej diety. Należy ograniczyć do minimum spożycie cukru oraz produktów z białej mąki. Wskazane jest także wyeliminowanie używek. Oprócz diety i aktywności fizycznej ważne jest unikanie stresu i dbanie o wypoczynek. Są to filary utrzymania układu odpornościowego w dobrej kondycji.
Kluczowa jest także prawidłowa higiena jamy ustnej oraz częste mycie rąk. Grzyby lubią wilgoć i ciepło, więc zaleca się często wymieniać ręczniki i pościel. Z racji tego, że czynnikami ryzyka zakażenia grzybiczego są inne infekcje i choroby, jako zapobieganie grzybicy zatok należy też rozumieć wykonywanie badań profilaktycznych, m.in. badanie poziomu hormonów i stężenia glukozy we krwi oraz leczenie zdiagnozowanych schorzeń.
Grzybica zatok przynosowych to niestety bardzo uciążliwa infekcja, której leczenie jest skomplikowane i długotrwałe. Nie ma 100% sposobu na zapobieganie grzybicy zatok, jednakże dbanie o swoje zdrowie, zwłaszcza o prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego może znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania.
