Jak wzmocnić florę bakteryjną przed wyjazdem do ciepłych krajów, np. do Egiptu?

mgr farm. Jarosław Buczarski

Dalekie podróże, zwłaszcza wyjazdy do krajów tropikalnych, mimo że dostarczają niesamowitych przeżyć, stanowią zagrożenie związane z kontaktem z nowymi, nieznanymi szczepami bakterii. Już niejednego turystę dotknęła zemsta faraona lub klątwa Montezumy. Takich nieprzyjemności można jednak dość łatwo uniknąć, dbając o swój mikrobiom jelitowy oraz unikając czynników ryzyka.

Spis treści:

• Dlaczego flora bakteryjna potrzebuje wzmocnienia przed podróżą?
• W jakich krajach najczęściej występują problemy żołądkowe?
• Jak probiotyki chronią przed problemami żołądkowymi?
• Najlepsze probiotyki przed wyjazdem do ciepłych krajów
• Kiedy i jak stosować probiotyki przed podróżą?
• Dodatkowe sposoby wzmocnienia flory jelitowej

Dlaczego flora bakteryjna potrzebuje wzmocnienia przed podróżą?

Każdy człowiek ma swoją własną unikalną mikroflorę jelitową, ma ona niezwykle ważne funkcje, np. chroni przed chorobotwórczymi drobnoustrojami. Jej zaburzenie przyczynia się do różnego rodzaju dolegliwości i zdrowotnych konsekwencji. 

Niestety czynników, które negatywnie wpływają na mikrobiom, jest mnóstwo, m.in. zmiana diety, stres, alkohol – na wszystkie te czynniki narażeni jesteśmy również na wakacjach! Dodatkowo wraz z dalekimi, egzotycznymi wyjazdami pojawia się ryzyko ekspozycji na nieznaną florę bakteryjną. 

Różnice we florze bakteryjnej między krajami 

Planując daleką podróż, trzeba mieć na uwadze, że narażamy nasze jelita na szok. W zależności od kraju skład i proporcje mikrobiomu jelitowego jego mieszkańców są inne. Główną przyczyną takiego stanu jest dieta. To, co je się w danym państwie, ma ogromny wpływ na kształtowanie mikrobiomu. Wystarczy spojrzeć na to, jak różna jest np. kuchnia polska od kuchni azjatyckich, aby na pierwszy rzut oka zobaczyć, że nasza mikroflora nie może być taka sama jak mikroflora mieszkańców krajów azjatyckich. 

Drugim istotnym czynnikiem są również warunki sanitarne. Inna mikroflora będzie występować w krajach o wysokim standardzie higieny, a inna w krajach, gdzie dostęp do czystej wody jest ograniczony. Wskutek tego różne rodzaje szczepów bakterii mogą kolonizować jelita, tym samym u mieszkańców rozwija się naturalna odporność na lokalne drobnoustroje, której nie mają turyści, co prowadzi do częstego występowania u podróżujących dolegliwości żołądkowo-jelitowych. 

Wpływ zmiany klimatu i diety na jelita 

Flora bakteryjna przewodu pokarmowego jest bardzo wrażliwym ekosystemem. Jak zostało już wcześniej wspomniane, stosunkowo łatwo zaburzyć jej równowagę. Daleka podróż wiąże się m.in. ze zmianą klimatu, jak i zmianą diety. Nasze jelita i zamieszkujące je bakterie są przyzwyczajone do zapewnianych im warunków (do dostarczanych wraz z dietą składników, do wody i do lokalnych bakterii), zderzenie z nowymi drobnoustrojami w wodzie i żywności skutkuje u nich szokiem. 

Czym jest biegunka podróżnych i zemsta faraona? 

Efektem tego szoku może być biegunka podróżnych, która funkcjonuje częściej pod nazwą zemsta faraona lub klątwa Montezumy czy też jako Delhi-belly lub galop gringo. Niezależnie od nazwy przypadłość ta objawia się dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi: 

• nudnościami

• mdłościami

• bólem brzucha

• skurczami jelit

• biegunką i wymiotami 

Objawom tym może towarzyszyć utrata apetytu i gorączka. Zwykle dolegliwości są mocno nasilone, co powoduje znaczące osłabienie, zmęczenie i pogorszenie samopoczucia. Wymioty i biegunka dodatkowo mogą bardzo szybko doprowadzić do odwodnienia! 

Biegunka podróżnych zazwyczaj pojawia się po kontakcie z nieznanymi drobnoustrojami znajdującymi się w wodzie lub żywności. Zwykle do zachorowania dochodzi wskutek zakażenia bakteriami (najczęściej różnymi szczepami Escherichia coli), zdecydowanie rzadziej wirusami lub pasożytami. Zemsta faraona jest naprawdę rozpowszechnionym problemem – szacuje się, że nawet 40-70% podróżujących może cierpieć z jej powodu. 

Kiedy mogą pojawić się objawy klątwy Montezumy? Zazwyczaj dzieje się to po 2-3 dniach pobytu w nowym miejscu. Jak długo może trwać biegunka podróżnych? Biegunka podróżnych ma charakter samoograniczający się, jednak czas utrzymywania się objawów jest kwestią indywidualną – u niektórych stan unormuje się w ciągu kilku lub kilkunastu godzin, u innych dolegliwości zrujnują cały wyjazd.

W jakich krajach najczęściej występują problemy żołądkowe? 

Najczęściej biegunka podróżnych dotyka osób podróżujących w miejsca, gdzie mieszkańcy mają inny skład mikroflory jelitowej, która dzięki temu jest przystosowana do panujących w danym kraju warunków. Zazwyczaj są to rejony o gorszych warunkach sanitarnych, leżące w strefie tropikalnej i subtropikalnej. 

Osoby, które planują dalsze wyjazdy, powinny zwrócić uwagę na to, że największe ryzyko wystąpienia biegunki podróżnych notuje się w krajach azjatyckich i afrykańskich, krajach Bliskiego Wschodu oraz krajach Ameryki Południowej i Środkowej. 

Kraje śródziemnomorskie – Turcja, Tunezja, Maroko 

Przez większość osób biegunka podróżnych jest określana jako zemsta faraona, nie jest to przypadek. Najczęściej na tę przypadłość narzekają osoby podróżujące do Egiptu. Jednak w rejonie basenu Morza Śródziemnego wysoki odsetek zachorowań notuje się nie tylko w kraju piramid, ale i w Turcji, Tunezji i Maroko. 

Azja Południowo-Wschodnia – Tajlandia, Indie, Indonezja 

Uważać na siebie trzeba także podczas podróży do krajów azjatyckich – w szczególności tych położonych na południu i na wschodzie. Delhi-belly może spotkać turystów w Indiach (jak również w innych krajach położonych na subkontynencie indyjskim), a także w Indonezji, na Filipinach oraz w Tajlandii, czyli w krajach, które są popularnymi kierunkami wakacyjnymi. 

Ameryka Łacińska – Meksyk, Peru, Dominikana 

Wysokie ryzyko biegunki podróżnych występuje w krajach Ameryki Łacińskiej, czyli w Meksyku oraz krajach Ameryki Środkowej i Południowej. Profilaktykę powinny stosować osoby, które chcą odwiedzić m.in. Karaiby (np. Dominikanę, Bahamy, Jamajkę), Wenezuelę, Ekwador, Peru i Boliwię.

Jak probiotyki chronią przed problemami żołądkowymi? 

Z uwagi na zagrożenie biegunką podróżnych flora bakteryjna przed podróżą musi być odpowiednio wzmocniona. Zanim przejdziemy do konkretnych przykładów przydatnych szczepów, warto powiedzieć, w jaki sposób bakterie probiotyczne działają i dlaczego są tak ważne dla organizmu. 

Mechanizm działania dobrych bakterii 

Dobre, pożyteczne bakterie działają wielokierunkowo. Zasiedlają jelita, gdzie pełnią wiele ważnych funkcji, m.in. wspierają ich działanie. Uczestniczą w procesach trawienia i wchłaniania witamin i składników mineralnych oraz przyczyniają się do regulowania perystaltyki jelit. Niektóre probiotyki produkują aminokwasy, witaminę K i witaminy z grupy B. 

Ponadto bakterie probiotyczne wzmacniają barierę jelitową i chronią integralność nabłonka jelitowego, dzięki temu zapobiegają przedostawaniu się do organizmu szkodliwych substancji. Są też bardzo pomocne, gdy doszło do nasilenia procesów zapalnych, pomagają bowiem zmniejszać stan zapalny. Wspierają też leczenie biegunek, jak również zaparć oraz objawów zespołu jelita drażliwego. 

Rola mikroflory w odporności jelitowej 

Wzmocnienie mikrobiomu przed wakacjami jest potrzebne do tego, aby utrzymać silną odporność jelitową. Bakterie probiotyczne modulują odpowiedź immunologiczną (oddziałują na produkcję m.in. przeciwciał i cytokin), wspomagają układ odpornościowy i stymulują rozwój komórek odpornościowych. 

Konkurencja z patogennymi drobnoustrojami 

Dlaczego trzeba stosować probiotyki przed ciepłymi krajami? Dobroczynne bakterie są konkurencją dla patogenów, walczą z nimi o pożywienie. Odcinając chorobotwórcze drobnoustroje od jedzenia, przyczyniają się do ograniczenia ich wzrostu i zapobiegają kolonizacji jelit. Dodatkowo niektóre probiotyki produkcją substancje, które wpływają na zahamowanie rozwoju bakterii patogennych.

Najlepsze probiotyki przed wyjazdem do ciepłych krajów 

Które probiotyki przeciw zemście faraona wybrać? Jako polecane probiotyki dla podróżujących uznaje się bakterie Bifidobacterium oraz Lactobacillus rhamnosus GG, jednak najlepszym wyborem nie są wcale bakterie probiotyczne, a drożdże probiotyczne Saccharomyces boulardii. Trzeba jednak podkreślić, że wzmocnienie odporności przed wakacjami za pomocą probiotyków jedynie zmniejsza ryzyko zachorowania, nie daje 100% gwarancji, że unikniemy biegunki. 

Saccharomyces boulardii – król probiotyków podróżnych 

Drożdże probiotyczne Saccharomyces boulardii to jeden z najlepiej przebadanych probiotyków, a jego działanie w celu zmniejszania ryzyka biegunki podróżnych zostało dobrze udokumentowane. Ponadto pomaga on łagodzić objawy tej przypadłości. Zaletą S. boulardii jest to, że szczep ten jest odporny na wysokie temperatury, więc sprawdzi się w ciepłych krajach. 

Lactobacillus rhamnosus GG dla całej rodziny 

Korzystnie mogą działać bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus (np. Lactobacillus plantarum), przy czym za najlepszy, najskuteczniejszy i najbezpieczniejszy z nich uważany jest szczep Lactobacillus rhamnosus GG. Zmniejsza on ryzyko wystąpienia biegunki, jednocześnie wspomaga barierę jelitową. Warto też zwrócić uwagę na preparaty zawierające szczep Streptococcus thermophilus. 

Bifidobacterium – wsparcie dla dzieci 

Jeśli potrzebne są skuteczne probiotyki przed wyjazdem do Egiptu, to większość ekspertów wskazuje na drożdże S. boulardii oraz na bakterie L. rhamnosus. W charakterze pomocniczym, zwłaszcza w przypadku dzieci, można stosować szczepy z rodzaju Bifidobacterium – Bifidobacterium breve i Bifidobacterium lactis. Uzupełniają one mikroflorę i pomagają utrzymać jej równowagę. Wzmacniają też barierę jelitową.

Kiedy i jak stosować probiotyki przed podróżą? 

Przygotowanie organizmu przed wyjazdem należy rozpocząć odpowiednio wcześnie, aby mikroflora jelitowa przed wakacjami zdążyła się odbudować i wzmocnić. Jeśli zaczniemy stosować probiotyki w dniu wyjazdu, nie możemy liczyć na to, że zadziałają tak, jak trzeba! 

Ile dni przed wyjazdem rozpocząć suplementację? 

Jak przygotować jelita na zmianę klimatu i zmianę diety? Suplementację zaleca się rozpocząć przynajmniej tydzień przed wyjazdem, a najlepiej dwa tygodnie przed planowanym urlopem. Probiotyki profilaktycznie przed podróżą powinni stosować wszyscy, jednak szczególnie ważne jest to w przypadku dzieci! 

Dawkowanie i sposób przyjmowania 

Zasadniczo jeśli chodzi o probiotyki, to po prostu trzeba przyjmować je zgodnie z zaleceniami producenta, które znajdują się na opakowaniu. Najczęściej stosuje się je raz dziennie – zaleca się je przyjmować wieczorem około dwie godziny po ostatnim posiłku. Ważne jest to, aby nie popijać kapsułek gorącym lub zimnym płynem, najlepsza będzie woda w temperaturze pokojowej. 

Który probiotyk przed wyjazdem na wakacje? Na rynku jest wiele różnych preparatów. Podczas zakupów trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę na zawarte w nich szczepy bakteryjne. Po pierwsze należy wybrać odpowiedni probiotyk (zostało to omówione wyżej), po drugie powinien on być właściwie oznaczony, czyli musi mieć trójczłonową nazwą określającą rodzaj, gatunek i szczep, np. Lactobacillus rhamnosus GG. 

Kontynuacja stosowania w trakcie wyjazdu 

Oczywiście trzeba pamiętać, że pakujemy ze sobą probiotyki na wakacje! Tarcza ochronna, jaką tworzą one w jelitach, powinna być wzmacniania przez cały czas pobytu. Rekomenduje się, aby suplementację kontynuować podczas wakacji i jeszcze przez 1-2 tygodnie po powrocie. Wiele osób ostatniego dnia urlopu daje się ponieść, co może skończyć się biegunką, gdy wrócą do domu. Dłuższe stosowanie probiotyków sprawia, że ochrona nadal jest aktywna.

Dodatkowe sposoby wzmocnienia flory jelitowej 

Probiotyki to nie jest jedyny sposób na to, jak wzmocnić florę bakteryjną przed wyjazdem. Wraz z suplementacją powinniśmy zadbać także o podaż prebiotyków w diecie. Dodatkowo wskazane jest ograniczanie, a wręcz unikanie, czynników, które negatywnie wpływają na mikroflorę jelitową. 

Prebiotyki jako pokarm dla dobrych bakterii 

Mikroflora jelitowa przed wakacjami musi być wspierana na różne sposoby. Jednym z nich jest zwiększenie podaży prebiotyków, czyli pożywki dla dobroczynnych bakterii. Prebiotykami są składniki, których organizm nie trawi, jednakże w jelitach są fermentowane przez bakterie. Stymulują one namnażanie się pożytecznych bakterii oraz wspomagają ich aktywność. 

Bardzo często preparaty z apteki zawierają zarówno probiotyki, jak i prebiotyki (np. fruktooligosacharydy, inulinę). Jednakże w dużej ilości można ich dostarczać po prostu wraz z codzienną dietą. 

Dieta wspierająca mikroflorę przed wyjazdem 

Jak przygotować się na wyjazd do Egiptu lub innych egzotycznych krajów? Należy oczywiście zadbać o swoją dietę. Na samym początku trzeba włączyć do jadłospisu fermentowane produkty mleczne – kefiry, jogurty naturalne, maślanki, kiszone warzywa – kapustę, ogórki, rzodkiewki, kalafior oraz fermentowane napoje – zakwasy i kombuchę. 

W diecie muszą się także znaleźć naturalne źródła prebiotyków – por, czosnek, cebula, karczochy, szparagi, brukselka, ziemniaki, cykoria, banany, gruszki, jabłka, jagody, produkty zbożowe, strączki, miód, kakao.

Unikanie czynników osłabiających florę 

Bardzo ważne jest to, aby flora jelitowa przed podróżą nie była osłabiana przez złe nawyki. Zaleca się unikać alkoholu, żywności wysokoprzetworzonej, fast foodów i dań gotowych, potraw smażonych i ciężkostrawnych, słodyczy i cukrów prostych. Wprawdzie jest to trudne, ale trzeba też zminimalizować stres – należy zapewnić sobie wypoczynek i sen. 

Ponadto w miarę możliwości trzeba unikać stosowania leków – głównie niesteroidowych leków przeciwzapalnych i inhibitorów pompy protonowej. Jeśli konieczne jest stosowanie antybiotyków, to obowiązkowo trzeba wdrożyć probiotykoterapię! 

Jak uniknąć biegunki w Egipcie? Probiotyki przed ciepłymi krajami to podstawa, ale trzeba też pamiętać, że jednocześnie należy unikać sytuacji, które mogą prowadzić do zachorowania. Jakich zasad należy przestrzegać na urlopie? 

• nie należy spożywać żywności i napojów z niepewnych źródeł, np. surowych owoców i warzyw, jeśli nie ma pewności, że zostały dobrze umyte, a także surowych lub niedogotowanych potraw, np. owoców morza. 

• zaleca się spożywać potrawy i napoje po obróbce termicznej – wysoka temperatura niszczy większość chorobotwórczych drobnoustrojów.
  

• zaleca się pić jedynie wodę przegotowaną lub wodę butelkowaną (należy jej też używać do mycia zębów). 

• należy unikać picia zimnych napojów z lodem – lód jest jednym z głównych źródeł zakażenia. 

• trzeba dbać o higienę – przede wszystkim należy dokładnie i często myć i dezynfekować dłonie (zawsze przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety). 

• zaleca się unikać kupowania jedzenia, napojów i lodów na ulicznych straganach. 

• zaleca się, aby nowe, egzotyczne potrawy wprowadzać do diety stopniowo, aby od razu nie obciążyć jelit. 

Jeśli profilaktyka zawiedzie i pojawią się objawy biegunki podróżnych, warto mieć ze sobą w podróży leki na biegunkę. Zemsta faraona sama ustępuje, ale zanim to nastąpi, zaleca się wdrożyć odpowiednie postępowanie. Leki na biegunkę mogą być pomocne, ale ważniejsze od nich jest kontynuowanie probiotykoterapii oraz zapewnienie właściwego nawodnienia organizmu. Oprócz wody (butelkowanej) wskazane są doustne płyny nawadniające i elektrolity. 

Jedziesz na wakacje do Egiptu lub innego kraju, który znany jest z tego, że podczas pobytu w nim łatwo o rewolucje żołądkowo-jelitowe? Zemsta faraona Cię nie dopadnie, jeśli wprowadzisz odpowiednią profilaktykę. Przed wyjazdem należy stosować probiotyki i dbać o dietę bogatą w prebiotyki, a na miejscu trzeba unikać picia nieprzegotowanej wody i jedzenia produktów z nieznanego źródła.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.