Jakie są najczęstsze przyczyny chrypki i jak z nią walczyć? [KOMPLEKSOWY PORADNIK]
30.08.2023Czym właściwie jest chrypka? To po prostu nienaturalna zmiana głosu. Może się objawiać m.in. obniżeniem głosu lub trudnościami w mówieniu. Przyczyny chrypki są bardzo zróżnicowane. Od przeciążenia głosu, przez infekcje i refluks żołądkowo-przełykowy, aż po raka krtani. Jest wiele sposobów łagodzenia chrypki, zwykle jednak najskuteczniejsze okazuje się oszczędzanie głosu. Co jeszcze warto wiedzieć o chrypce?
Spis treści:
- Co to jest chrypka?
- Najczęstsze przyczyny chrypki
- Jakie są możliwości leczenia chrypki?
- Kiedy chrypka powinna być powodem wizyty u lekarza?
Co to jest chrypka?
Chrypka, czyli nienaturalna zmiana głosu jest dość częstą dolegliwością, nie jest jednak chorobą samą w sobie, a objawem wielu różnych schorzeń lub podrażnienia strun głosowych. Pojawić się może u każdego niezależnie od wieku, choć niektóre grupy zawodowe są bardziej narażone na jej wystąpienie. Objawy chrypki nie są jednorodne. Może to być podwyższenie lub obniżenie barwy głosu, a także wszelkie trudności z wydobywaniem odpowiednich dźwięków. Zmianie może też ulec głośność głosu, staje się on głęboki, szorstki, chrapliwy, matowy, świszczący lub słaby. Ponadto jako objawy chrypki uznaje się napięcie strun głosowych, ból gardła, kaszel (suchy lub mokry), uczucie flegmy w gardle, suchość w gardle, odchrząkiwanie, drapanie, pieczenie i szczypanie w gardle oraz przejściową utratę głosu.
Chrypa zdarza się tak często, że wiele osób całkowicie ją bagatelizuje. Jest to duży błąd, zwłaszcza w sytuacjach, gdy zmiana głosu utrzymuje się przez dłuższy czas. Zwykle przewlekła chrypka jest objawem poważniejszych chorób, w tym niedoczynności tarczycy, chorób reumatycznych, zaburzeń neurologicznych i raka krtani! Zanim omówimy dokładniej przyczyny chrypki, warto pokrótce przypomnieć, czym jest krtań. Jest ona częścią dróg oddechowych, zlokalizowane są w niej struny głosowe (fałdy głosowe). Struny głosowe podczas mówienia lub śpiewania, pod wpływem przepływającego przez głośnię powietrza zaczynają drgać, wytwarzając dźwięk. Chrypka pojawia się wskutek zaburzenia prawidłowej funkcji fałd głosowych, wynikającego z różnych przyczyn, zalicza się do nich zarówno czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne.
Najczęstsze przyczyny chrypki
Problemy z gardłem i krtanią wynikają głównie z tego, że pracują one cały czas. W końcu każdego dnia wypowiadamy tysiące słów. Gardło i fałdy głosowe są stale narażone na przeciążenia oraz szkodliwe czynniki zewnętrzne jak zanieczyszczenia powietrza, smog, substancje drażniące drogi oddechowe, przesuszone powietrze, ostre jedzenie i alkohol. Dodatkowo do podrażnienia strun głosowych może dojść wskutek zabiegów chirurgicznych (np. operacja tarczycy) lub mechanicznych urazów krtani i fałd głosowych, infekcji, a nawet stresu. Czasem chrypka stanowi skutek uboczny przyjmowania niektórych leków, np. wziewnych leków na astmę i leków na nadciśnienie. Oto najczęstsze przyczyny chrypki:
Infekcje wirusowe
Chrypka u dorosłych i chrypka u dziecka najczęściej pojawia się w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych o podłożu wirusowym (rzadziej bakteryjnym), głównie przeziębienia i grypy oraz w ostrym i przewlekłym zapaleniu krtani i strun głosowych. Zwykle towarzyszą jej wówczas inne objawy ze strony gardła i nosa związane z rozwijającym się stanem zapalnym, a także stan podgorączkowy i ogólne osłabienie.
Przepracowanie strun głosowych
Chrypa może także być efektem nadmiernej eksploatacji strun głosowych, pojawia się po długotrwałym mówieniu lub śpiewaniu. Najczęściej cierpią na nią osoby pracujące głosem: nauczyciele, wykładowcy, aktorzy, wokaliści, lektorzy. Chrypka u dziecka bardzo często występuje, gdy maluch długo płacze lub krzyczy.
Alergie
Podobnie jak w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych, także w przypadku reakcji alergicznych takich jak np. katar sienny lub atak astmy może dojść do podrażnienia i obrzęku strun głosowych, wywołujących objawy chrypki, a dodatkowo duszność.
Palenie tytoniu i wyrobów tytoniowych
Chrypka jest charakterystyczną dolegliwością palaczy. Występuje zarówno u palaczy (nie tylko czynnych, ale i biernych), a także u osób, które rzucają palenie, wtedy jest skutkiem oczyszczania się dróg oddechowych.
Refluks żołądkowo-przełykowy
Osoby cierpiące na refluks żołądkowo-przełykowy bardzo często zmagają się z chrypką, która jest spowodowana podrażnieniem strun głosowych przez cofającą się kwaśną treść żołądkową.
Polipy
Polipy są zapalnymi rozrostami śluzówki umiejscowionymi na fałdach głosowych. Do ich wystąpienia przyczynia się nadużywanie głosu lub przewlekłe zapalenie krtani, rzadziej alergia, refluks żołądkowo-przełykowy, niedoczynność tarczycy i palenie.
Guzy zlokalizowane na strunach głosowych
Na strunach głosowych mogą powstawać też guzki (tzw. guzki śpiewacze). Są to łagodne zmiany niewielkich rozmiarów, których przyczyną jest przeciążenie bądź też przewlekle podrażnienie fałdów głosowych. Guzki mogą utrudniać prawidłowe drganie strun głosowych i zmieniać barwę głosu. Trzeba mieć świadomość, że w obrębie krtani mogą rozwijać się złośliwe guzki nowotworowe. Ciągła chrypka u dorosłych, zwłaszcza palaczy nadmiernie spożywających alkohol może oznaczać raka krtani.
Jakie są możliwości leczenia chrypki?
Jak radzić sobie z chrypką? Jest wiele metod łagodzenia tego uciążliwego objawu. Szybką ulgę mogą przynieść leki na chrypkę, a także tradycyjne domowe sposoby na chrypkę. Jeśli chrypa jest związana z poważnymi schorzeniami, to oprócz jej łagodzenia konieczne jest także leczenie choroby pierwotnej polegające np. na stosowaniu specjalistycznych leków, usunięciu polipów lub guzków, zmianie diety czy też unikaniu substancji drażniących. Oto kilka sposobów na leczenie chrypki:
Odpoczynek głosowy
Najprostszy sposób na to, jak radzić sobie z chrypką, to po prostu oszczędzanie głosu. Warto unikać mówienia, a w szczególności podnoszenia głosu. Taki odpoczynek da fałdom głosowym czas na regenerację, a także pozwoli uniknąć dalszych podrażnień i uszkodzeń.
Nawilżanie gardła
Najłatwiej nawilżać gardło, pijąc dużo płynów – głównie wody w temperaturze pokojowej, a także ziołowych naparów. Doskonałym nawilżaczem jest także siemię lniane, ciepłe mleko z miodem i masłem, a także gorąca herbata z imbirem i sokiem malinowym. W ramach utrzymania prawidłowego nawilżenia gardła należy unikać alkoholu i napojów z kofeiną, które działają wysuszająco.
Podniesienie wilgotności w pomieszczeniach, w których przebywasz
Osoby, które są narażone na częste występowanie chrypki, powinny zadbać o to, aby utrzymywać właściwą wilgotność powietrza w mieszkaniu i w razie możliwości także w miejscu pracy. Najlepszym sposobem kontrolowania poziomu jego wilgotności jest dobrej jakości nawilżacz powietrza. Zaleca się też często wietrzyć pomieszczenia.
Inhalacja parą wodną lub naparami z olejkami eterycznymi
Inhalacje są rekomendowanym sposobem na to, jak radzić sobie z chrypką! Można je wykonywać za pomocą nebulizatora, stosując preparaty do inhalacji na bazie roztworu soli fizjologicznej albo znacznie prościej, wykorzystując miseczkę z parującym ziołowym naparem lub wodą z dodatkiem olejków eterycznych (m.in. z eukaliptusa i drzewa herbacianego) lub roztworem soli emskiej. Para nawilża śluzówkę krtani i poprawia jej ukrwienie.
Ciepłe kompresy na szyję
Łatwe i skuteczne domowe sposoby na chrypkę to również ciepłe kompresy na szyję, nasze babcie w tym celu zawijały ugotowane, gorące, rozgniecione ziemniaki w ściereczkę, owijały wokół szyi i nosiły, aż nie ostygły. Obecnie łatwiejszym sposobem będą żelowe kompresy, które wystarczy ogrzać we wrzątku.
Płukanie gardła naparami ziołowymi
Tradycyjnie leczenie chrypki polega na stosowaniu płukanek ziołowych. Płukanka z porostu islandzkiego łagodzi podrażnienie strun głosowych oraz działa powlekająco, roztwór soli kuchennej działa bakteriobójczo, a roztwór sody oczyszczonej odkaża. Ponadto napary z rumianku, tymianku, mięty i szałwii polecane są do łagodzenia stanu zapalnego.
Stosowanie diety bogatej w białko i witaminę A
Pomocne może być wprowadzenie do codziennej diety produktów bogatych w witaminę A. Wspomaga ona bowiem regenerację błony śluzowej gardła. Warto też zwiększyć podaż białka, zwłaszcza w przypadku, gdy chrypa jest objawem refluksu żołądkowo-przełykowego.
Zażywanie środków aptecznych
Domowe sposoby na chrypkę mogą być skuteczne, choć dla zwiększenia ich efektów można również sięgnąć po leki na chrypkę. Najbardziej polecane są pastylki do ssania i syropy, które nawilżają, regenerują i osłaniają. Takie działanie zapewni miód i miód manuka, porost islandzki, prawoślaz, podbiał, tymianek, a także kwas hialuronowy. Warto też wypróbować spraye do gardła, np. z oliwą z oliwek oraz witaminami A+E.
Kiedy chrypka powinna być powodem wizyty u lekarza?
Jeśli po wdrożeniu działań łagodzących chrypkę, w ciągu kilku dni nie następuje żadna poprawa lub wręcz dochodzi do pogorszenia objawów, należy się zgłosić do lekarza rodzinnego. W sytuacji, gdy przewlekła chrypka utrzymuje się dłużej niż 2-3 tygodnie, koniecznie trzeba umówić się na wizytę u specjalisty. Pilnej konsultacji wymagają przypadki, gdy pojawiają się trudności w oddychaniu i połykaniu, w plwocinie zaobserwowano krew, a na szyi można wyczuć guzki.
Jeśli chrypka utrzymuje się u osób palących i nadużywających alkoholu, trzeba jak najszybciej rozpocząć rozszerzoną diagnostykę, gdyż ciągła chrypka to jeden z pierwszych objawów raka krtani, ale może też wskazywać na inne poważne choroby. Pacjent kierowany jest najpierw do laryngologa, który przeprowadza szczegółowy wywiad, wykonuje badania palpacyjne, badanie laryngologiczne i laryngoskopię. W zależności od wyników zleca też dodatkowe badania oraz konsultacje z innymi specjalistami.
Chrypa może być bardzo uciążliwa, dlatego zaleca się w szczególny sposób dbać o swoje gardło, krtań i struny głosowe. Należy pić odpowiednią ilość płynów, nawilżać gardło za pomocą pastylek do ssania lub sprayów, utrzymywać prawidłową wilgotność powietrza w mieszkaniu, a także unikać substancji drażniących jak papierosy, alkohol i kofeina.
