Letnie 'suchoty', czyli jak zapobiegać odwodnieniu organizmu w trakcie upału

Wiele osób dość beztrosko podchodzi do kwestii odpowiedniego nawadniania organizmu. A ignorowanie pragnienia, czyli jednej z jego najbardziej podstawowych potrzeb, jest skrajnie nieodpowiedzialne, tym bardziej że konsekwencje odwodnienia mogą mieć tragiczne skutki! Deficyt wody i elektrolitów stopniowo upośledza funkcjonowanie organizmu, w niektórych przypadkach może nawet zakończyć się śmiercią! Nieprzyjemnych dolegliwości związanych z odwodnieniem organizmu można jednak łatwo uniknąć, wystarczy pić wodę... dużo wody!

Czym jest odwodnienie organizmu?

Stan odwodnienia organizmu stanowi konsekwencję nadmiernej utraty wody i elektrolitów. Wskutek ubytku elektrolitów dochodzi do zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Ze względu na przyczyny odwodnienia, a także proporcje utraconych substancji rozróżnia się trzy rodzaje odwodnienia: hipertoniczne – cechujące się większą utratą wody (występuje najczęściej w okresie upałów), hipotoniczne – charakteryzujące się większym ubytkiem elektrolitów (związane z wymiotami i biegunką) oraz izotoniczne – występujące, gdy utrata wody i elektrolitów jest na takim samym poziomie (wynika z ograniczenia podaży wody i elektrolitów oraz z nadmiernej potliwości). Truizmem jest stwierdzenie, że ciało człowieka składa się niemal w całości z wody, równie oczywiste jest to, że w ciągu doby w sposób całkowicie naturalny ją tracimy, przede wszystkim oddychając, sikając i pocąc się. Do odwodnienia dochodzi wówczas, gdy z różnych przyczyn organizm traci więcej wody, niż jest mu dostarczane.

Przyczyny odwodnienia

Jest wiele czynników, które znacząco zwiększają utratę wody. Wśród przyczyn odwodnienia należy wymienić wymioty i biegunkę, a także gorączkę. Wiele przypadków odwodnienia organizmu notuje się latem, gdy organizm chroniąc się przed przegrzaniem, nadmiernie się poci (podczas upałów ciało może wypocić z siebie prawie 10 litrów wody!). Oczywiście ryzyko odwodnienia towarzyszy również aktywnemu wysiłkowi fizycznemu. Jednak głównym powodem, dla którego dochodzi do odwodnienia, jest po prostu wypijanie zbyt małej ilości płynów! Eksperci przy każdej okazji apelują, aby pić przynajmniej 2 litry wody dziennie, jednak statystyki nadal wskazują, że większość z nas ogranicza się do kawy i słodzonych napojów. A trzeba pamiętać, że kawa, podobnie jak alkohol, wykazuje działanie odwadniające!

Objawy odwodnienia organizmu

Nasilenie objawów zmienia się wraz ze stopniem odwodnienia organizmu. W początkowej fazie (ubytek wody około 2% masy ciała) odczuwane jest wzmożone pragnienie (objaw ten jednak bywa bardzo często ignorowany!). Gdy ubytek wody sięga 2-4% masy ciała, pojawia się suchość w ustach oraz ból głowy. Równocześnie zmniejsza się objętości moczu lub występuje bezmocz. Odczuwane jest coraz większe osłabienie, zawroty głowy, nudności i zaburzenia widzenia, dochodzi do omdleń. Następnie zaobserwować można przyspieszoną akcję serca, przyspieszony oddech, niedociśnienie, gorączkę, utratę elastyczności skóry. Zmniejsza się pocenie, mocz zmienia barwę na ciemną. Sporo symptomów odwodnienia pojawia się w rejonie jamy ustnej. Zmniejsza się wydzielanie śliny, język jest suchy, występują trudności w mówieniu, usta pękają i wysychają. Gdy stopień odwodnienia jest znaczny (ubytek wody powyżej 10% masy ciała), występują drgawki, zaburzenia świadomości, delirium, obrzęk języka, może nastąpić utrata przytomności. Skutkiem odwodnienia na poziomie 15% masy ciała jest śmierć!

Woda! Woda! Woda!

Minimum dwa litry wody dziennie! – zamiast powtarzać to zdanie jak mantrę, trzeba po prostu wprowadzić je w życie! Ale pić trzeba z głową! Właściwe nawadnianie organizmu polega na systematycznym dostarczaniu wody! Nie jest żadnym rozwiązaniem wypicie na raz litra wody, gdyż zostanie ona niemal natychmiastowo wydalona. Organizm należy nawadniać stopniowo – pić małymi porcjami przez cały dzień, a nie tylko wtedy, gdy poczujemy pragnienie! Bo gdy ono się pojawia, to znaczy, że organizm jest już w niewielkim stopniu odwodniony. W ramach obowiązkowego nawadniania organizmu można oprócz wody pić herbatę (niesłodzoną), soki i zupy. Alternatywą są także owoce i warzywa (np. arbuz, melon, pomarańcze, pomidory, ogórki), które oprócz dużej ilości wody zawierają cenne mikroelementy.

Co z tymi elektrolitami?

W organizmie elektrolity występują m.in. we krwi, osoczu oraz płynach ustrojowych, a ich nadrzędną rolą jest zapewnianie prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiedni poziom elektrolitów pozwala utrzymać równowagę kwasowo-zasadową, a gdy ta ulega zachwianiu, pojawiają się nieprzyjemne dolegliwości. Elektrolity to inaczej wodne roztwory jonów o dodatnim lub ujemnym ładunku elektrycznym, najważniejsze z nich to potas, magnez, sód i wapń. Najprostszym sposobem na uzupełnienie poziomu elektrolitów jest picie wody wysokozmineralizowanej, soku pomidorowego (potas!) lub naturalnego izotoniku, czyli wody kokosowej. Woda kokosowa zapewnia ekstremalne nawodnienie organizmu oraz dostarcza elektrolitów. Zamiast butelki wody kokosowej można wybrać suplement diety w postaci tabletek musujących ElectroVit z koncentratem wody kokosowej, potasem i magnezem lub Koncentrat wody kokosowej Swanson Coconut Water Concentrate. Do nabycia w aptece są również inne preparaty z elektrolitami najczęściej w postaci tabletek musujących lub saszetek do przygotowywania napoju np. Biotter Elektrolity, Olimp Hydratonic Fast, Plusssz Elektrolity + Multiwitamina, Oxeo ORS Elektrolity, Zdrovit Litorsal.

Leczenie odwodnienia

Polega ono na ograniczaniu utraty wody i jej równoczesnym uzupełnianiu. W zależności od rodzaju odwodnienia (hipertoniczne, hipotoniczne, izotoniczne) należy podawać tylko wodę (ewentualnie soki bądź ziołowe herbatki) lub wodę w połączeniu z elektrolitami. Skutecznym rozwiązaniem są też doustne płyny nawadniające (ang. Oral Rehydration Salts) np. Orsalit Drink, Orsalit Dla dorosłych, Dicodral 60. Bez względu na rodzaj płynu ważne, aby uzupełniać niedobory stopniowo! W przypadkach silnego odwodnienia konieczna jest profesjonalna pomoc medyczna polegająca na dożylnym nawadnianiu, w tym celu podaje się roztwór glukozy (przy odwodnieniu hipertonicznym) lub roztwory chlorku sodu i chlorku potasu (przy odwodnieniu hipotonicznym).

Woda to nasz najcenniejszy skarb! Woda to podstawa! Bez niej organizm ludzki nie jest w stanie właściwie funkcjonować. A latem, gdy zajęci odpoczynkiem, zabawą lub opalaniem zapominamy o piciu wody, narażamy się na poważne konsekwencje zdrowotne. Pierwsze pojawiające się objawy odwodnienia organizmu to jednoznaczny sygnał do działania!