Łuszczyca u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i leczenie

Łuszczyca u dzieci jest chorobą przewlekłą, jej objawy mogą pojawić się już u niemowląt, choć zwykle dochodzi do tego po 10. roku życia. Nie ma jednej przyczyny wywołującej rozwój łuszczycy w tak młodym wieku, uważa się, że prowadzą do tego m.in. czynniki genetyczne, immunologiczne i infekcyjne. Jak wygląda leczenie łuszczycy u dzieci? Czym pielęgnować skórę?

Spis treści:

• Czym jest łuszczyca u dzieci i niemowląt?
• Przyczyny łuszczycy wieku dziecięcego
• Rodzaje i objawy łuszczycy u dzieci
• Diagnostyka łuszczycy dziecięcej
• Metody leczenia łuszczycy u dzieci
• Pielęgnacja skóry dziecka z łuszczycą
• Wsparcie dziecka i rodziny

Czym jest łuszczyca u dzieci i niemowląt?

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną, która swoim zasięgiem obejmuje skórę, a czasem także paznokcie i stawy. Należy dodać, że to nie jest choroba zakaźna! Charakterystyczne jest to, że schorzenie przebiega z okresami remisji i zaostrzeń. Istotą łuszczycy jest przyspieszenie procesu podziału keratynocytów.

W zwykłych warunkach trwa on 26 dni, w przypadku łuszczycy jest on skrócony do zaledwie 4 dni. Skutkuje to pojawianiem się typowej blaszki łuszczycowej. Choroba może mieć zróżnicowany przebieg – od łagodnego z niewielkimi zmianami po ciężki ze zmianami, które zajmują powyżej 10% ciała.

Charakterystyka choroby w młodym wieku

Łuszczyca dziecięca może się pojawić u dzieci w każdym wieku – zwykle po 10. roku życia, jednakże zdarza się, że rozpoznaje się ją już u niemowląt, a w pojedynczych przypadkach nawet zaraz po urodzeniu – z dostępnych danych wynika, że tak wczesna manifestacja choroby zazwyczaj zwiastuje ciężki przebieg choroby.

Częstość występowania u dzieci

Na szczęście łuszczyca wieku dziecięcego nie występuje zbyt często. Szacuje się, że choruje na nią około 1-2% dzieci. Łuszczyca stanowi około 4% wszystkich chorób skóry, które występują u dzieci.

Różnice między łuszczycą dziecięcą a dorosłych

Łuszczyca u niemowląt i dzieci różni się od tej, na jaką cierpią osoby dorosłe. W przypadku osób dorosłych zazwyczaj choroba ma postać tarczkową, w jej przebiegu na skórze pojawiają się zaczerwienione plamy, które są pokryte srebrzystymi, nawarstwiającymi się łuskami.

U dzieci zmiany skórne wyglądają trochę inaczej, są też zlokalizowane w innych miejscach na ciele, ponadto w odróżnieniu od osób dorosłych niemalże u połowy chorych objawy zajmują także skórę twarzy, jak również małżowiny uszne i okolice zgięciowe. Zwykle objawy są mniej nasilone, wykwity są cieńsze, jest mniej łusek, ale częściej występuje świąd. Rzadziej też niż u dorosłych występuje łuszczyca krostkowa u dzieci.

Różnicą jest także to, że w przypadku dzieci łuszczyca zwykle dotyczy dziewczynek, rzadziej chłopców. U dorosłych proporcja jest odwrotna – chorobę częściej diagnozuje się u mężczyzn.

Przyczyny łuszczycy wieku dziecięcego

Przyczyny łuszczycy u dzieci są złożone, obejmują współwystępowanie czynników genetycznych, immunologicznych, środowiskowych i psychicznych. Łuszczyca jest chorobą przewlekłą o podłożu autoimmunologicznym, czyli w jej przebiegu komórki układu odpornościowego atakują komórki organizmu, mylnie biorą je bowiem za zagrożenie. Skutkiem tego jest przewlekły stan zapalny oraz nasilona proliferacja keratynocytów.

Predyspozycje genetyczne i dziedziczenie

Uważa się, że większość przypadków łuszczycy ma podłoże genetyczne i występuje rodzinnie. Gdy jeden rodzic dziecka jest chory, ryzyko, że wystąpi u niego łuszczyca, wynosi 25%, gdy oboje rodzice mają to schorzenie, wówczas prawdopodobieństwo, że dziecko odziedziczy wadliwe geny, wynosi 60-70%!

Należy zauważyć, że w sytuacji, gdy rodzice są zdrowi, ich dziecko też może zachorować na łuszczycę. Wtedy prawdopodobieństwo, że u kolejnego dziecka także pojawi się ta choroba, wynosi 20%. Istotną kwestią, którą trzeba poruszyć, jest to, że rodzice nie muszą wcale mieć żadnych objawów łuszczycy, mogą jednak być nosicielami wadliwych genów, tym samym nadal mogą je przekazać dziecku.

Czynniki środowiskowe i infekcje

Częściej niż u dorosłych łuszczyca u małych dzieci jest wywoływana infekcjami – głównie bakteryjnymi (np. angina paciorkowcowa) lub wirusowymi (grypa, opryszczka, ospa wietrzna, półpasiec) – łuszczyca po infekcji pojawia się zazwyczaj w ciągu 10-20 dni po jej wyleczeniu.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko choroby są też uszkodzenia skóry takie jak np. oparzenia, skaleczenia i zadrapania (zmiany łuszczycowe powstają w miejscach urazu skóry, jest to tzw. objaw Koebnera).

Inne potencjalne czynniki wywołujące łuszczycę to: szczepionki, stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów, beta-blokerów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych), utajone stany zapalne (np. próchnica zębów), niedobór witaminy D, nadwaga i otyłość, a w przypadku nastolatków wchodzących w okres dojrzewania również zmiany hormonalne. Ponadto nasilaniu objawów łuszczycy sprzyja przesuszenie skóry (np. wskutek ekspozycji na niską temperaturę i suche powietrze).

Stres i czynniki psychologiczne

Bardzo istotnym zagadnieniem jest stres a łuszczyca dziecięca. Stres nie dość, że jest czynnikiem, który sprzyja rozwojowi łuszczycy u dzieci, to jest czynnikiem, który najczęściej prowadzi do zaostrzeń choroby. Mowa o stresie fizycznym oraz emocjonalnym. Dzieje się tak, gdyż u dzieci wrażliwość na stres jest szczególnie wysoka.

Rodzaje i objawy łuszczycy u dzieci

Jak wygląda łuszczyca wieku dziecięcego? Zazwyczaj jako pierwsze objawy łuszczycy u dzieci pojawiają się czerwone, drobne, dobrze odgraniczone plamki i krostki, które stopniowo się powiększają i zaczynają łuszczyć. Dziecko zmaga się wtedy także z bólem i świądem.

Gdzie najczęściej pojawiają się objawy łuszczycy u dzieci? Częsta jest łuszczyca na łokciach u dzieci, a także na kolanach, tułowiu, skórze głowy, twarzy, małżowinach usznych i za uszami, w fałdach skóry i na okolicy pieluszkowej. Jakie rodzaje łuszczycy rozwijają się u dzieci?

Łuszczyca kropelkowa – najczęstsza forma

W tej postaci u dziecka pojawiają się drobne, czerwone plamki i grudki, które licznie występują na skórze tułowia, ramion, nóg (zmiany na twarzy i skórze głowy są rzadsze). Łuszczyca kropelkowata u dzieci (łuszczyca kropelkowa) zwykle pojawia się dość nagle po przejściu anginy paciorkowcowej.

Łuszczyca pieluchowa u niemowląt

Łuszczyca u niemowląt najczęściej przybiera postać zmian w okolicy pieluszkowej – w fałdach pachwinowych, na narządach płciowych i skórze pośladków. W jej przebiegu widoczne są sączące się plamy rumieniowo-obrzękowe, zwykle bez obecności łusek na powierzchni wykwitów. Bardzo często łuszczyca pieluszkowa jest mylona z pieluszkowym zapaleniem skóry. U niemowląt czasem może też występować łuszczyca odwrócona.

Łuszczyca skóry głowy i paznokci

Łuszczyca u dzieci może dotyczyć owłosionej skóry głowy oraz paznokci. Należy przy tym zauważyć, że łuszczyca paznokci u dzieci jest częstsza u chłopców, łuszczyca skóry głowy – u dziewczynek. Zmiany na paznokciach – naparstkowanie, onycholiza, rogowacenie podpaznokciowe – mogą występować samodzielnie lub wraz z innymi postaciami choroby.

Diagnostyka łuszczycy dziecięcej

Największym problemem jest to, że łuszczyca u dzieci nie jest wcale prosta do rozpoznania. Początki łuszczycy u dzieci mogą się różnie objawiać – w nietypowych lokalizacjach, ponadto często jest ona mylona z problemami skórnymi częściej występującymi u najmłodszych. Jak wygląda diagnostyka łuszczycy u dzieci?

Badanie dermatologiczne i wywiad

Lekarz podczas wizyty powinien przeprowadzić szczegółowy wywiad, jak również dokładnie obejrzeć stan skóry dermatoskopem. Czasem zleca też wykonanie oznaczenia białka CRP, czyli markera stanu zapalnego. W przypadku wątpliwości do potwierdzenia diagnozy wskazane jest badanie histopatologiczne wycinka skóry.

Różnicowanie z innymi chorobami skóry

Podczas diagnozowania łuszczycy należy brać pod uwagę inne choroby jak np. atopowe zapalenie skóry, egzemę, łuszczycowe zapalenie skóry oraz pieluszkowe zapalenie skóry. W przypadku zmian łuszczycowych na skórze głowy należy wykluczyć łupież i ciemieniuchę.

Kiedy udać się do dermatologa dziecięcego?

Dziecięca skóra jest delikatniejsza i bardziej podatna na podrażnienia niż skóra osoby dorosłej, częściej więc pojawiają się na niej różnego rodzaju zmiany. Nie wszystkie oznaczają chorobę, jednakże warto je skonsultować z lekarzem. Do dermatologa należy się jak najszybciej zgłosić, gdy zmiany skórne wyglądają niepokojąco, np. pojawiły się nagle i zaczynają się łuszczyć, gdy pojawia się silny świąd skóry, a także wtedy, gdy zmiany pojawiły się na paznokciach.

Metody leczenia łuszczycy u dzieci

Rozpoznana łuszczyca dziecięca wymaga odpowiednio dobranego leczenia. Zazwyczaj stosuje się miejscowe preparaty i fototerapię. U dzieci, u których choroba ma ciężki przebieg, konieczne może być leczenie systemowe. Należy podkreślić, że wybór terapii musi uwzględniać m.in. wiek dziecka, stan zdrowia, stopień zaawansowania zmian.

Preparaty miejscowe bezpieczne dla dzieci

Miejscowo stosuje się maści na łuszczycę dla dzieci z kortykosteroidami w niskim stężeniu. Działają one przeciwzapalnie i przeciwświądowo. Wskazane mogą być również preparaty na łuszczycę z witaminą D3, które wykazują właściwości przeciwzapalne i spowalniają nadmierny proces podziału komórek skóry, inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus), które łagodzą objawy łuszczycy oraz środki z cygnoliną (ditranolem), które przyczyniają się do hamowania rozwoju stanu zapalnego. Dodatkowo zalecane są preparaty keratolityczne, np. z kwasem salicylowym, wysokim stężeniem mocznika lub kremy na łuszczycę dla dzieci z dziegciem.

Fototerapia w pediatrii

Naświetlania skóry promieniami UVB to skuteczny, a przede wszystkim dość dobrze tolerowany przez dzieci rodzaj terapii łuszczycy. Hamuje nadmierne namnażanie się komórek skóry i ogranicza stan zapalny. Fototerapia jest zazwyczaj stosowana jednocześnie z lekami miejscowymi.

Leczenie systemowe

Ciężki przebieg łuszczycy może wymagać leczenia ogólnoustrojowego, choć w przypadku dzieci traktuje się je jako ostateczność. Dla wielu preparatów młody wiek jest przeciwwskazaniem! Lekarz dobiera leki indywidualnie do potrzeb małego pacjenta. Może to być m.in. lek immunosupresyjny – metotreksat, acytretyna, która jest retinoidem, leki biologiczne, np. etanercept, ustekinumab i adalimumab.

Pielęgnacja skóry dziecka z łuszczycą

Leczenie łuszczycy u dzieci nie jest kompletne bez odpowiedniej pielęgnacji. W okresach zaostrzeń choroby wspomaga leczenie farmakologiczne, a w okresach remisji pozwala utrzymać skórę w dobrej kondycji. Jakie są najlepsze preparaty na łuszczycę?

Codzienne nawilżanie i emolienty

Podstawą pielęgnacji skóry łuszczycowej powinny być emolienty. Są to preparaty, które działają nawilżająco, zmiękczająco i natłuszczająco, jednocześnie zmniejszają świąd. Redukują szorstkość i łuszczenie naskórka. W pielęgnacji zaleca się stosować kremy z niższym stężeniem mocznika, który nawilża i zmiękcza, a także z ceramidami, które wzmacniają barierę hydrolipidową skóry. Jeśli chodzi o kosmetyki naturalne, to warto wypróbować preparaty z olejem konopnym.

Odpowiednie produkty do kąpieli

Woda niestety może wzmagać przesuszanie skóry, dlatego podczas kąpieli należy stosować preparaty, które neutralizują jej wysuszające działanie. Przede wszystkim nie są wskazane drogeryjne płyny i żele, zaleca się wybierać dermokosmetyki bez silnych detergentów, mydła, alkoholu, parabenów, silikonów, barwników i substancji zapachowych. Warto też pamiętać, że kąpiele powinny być krótkie, a woda nie może być gorąca!

Ochrona przed czynnikami drażniącymi

Zaleca się aplikować na skórę kremy barierowe, które chronią przed czynnikami zewnętrznymi i niekorzystnymi warunkami pogodowymi. Skóra dzieci chorych na łuszczycę jest wrażliwa np. na pot i tarcie odzieży, należy więc zadbać o to, aby dziecko nosiło przewiewne ubrania z miękkich, niedrażniących tkanin.

Oprócz pielęgnacji ważna jest także prawidłowo skomponowana dieta dla dzieci z łuszczycą. Kluczowe jest, aby w codziennym menu znajdowały się produkty przeciwzapalne, np. bogate w kwasy Omega-3 tłuste ryby morskie oraz produkty pełne antyoksydantów, np. różnokolorowe warzywa i owoce, a także produkty pełnoziarniste i zdrowe oleje. Istotne jest dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu.

Unikać należy m.in. czerwonego mięsa, żywności wysokoprzetworzonej, tłuszczów trans, cukrów prostych. Jest jeszcze wiele innych produktów, które mogą nie służyć dziecku, trzeba po prostu obserwować jego reakcje i na bieżąco wykluczać je z diety.

Wsparcie dziecka i rodziny

Łuszczyca jest schorzeniem, które w dużym stopniu odciska się na psychice dziecka, a także wpływa na całą rodzinę. Dziecko czuje dyskomfort związany nie tylko z wyglądem, ale przede wszystkim z uciążliwością świądu skóry. Ten nasila się zwłaszcza w nocy, powodując problemy ze snem. Stopniowo może to pogarszać kondycję psychiczną dziecka.

Warto zadbać o wsparcie psychologiczne dla dziecka, a najlepiej dla całej rodziny. Wizyty u psychologa mogą przynieść dziecku jeszcze jedną korzyść. Specjalista może pomóc mu radzić sobie ze stresem (jak również przepisać leki uspokajające), co jest bardzo ważne, gdyż to właśnie stres jest częstym wyzwalaczem objawów choroby.

Łuszczyca dziecięca jest trudna do zdiagnozowania, często jej objawy mylone są z innymi chorobami dermatologicznymi. Jeśli jednak pojawią się jakiekolwiek niepokojące symptomy, należy się skonsultować z lekarzem. Na koniec trzeba dodać, że łuszczyca jest chorobą nieuleczalną – wszystkie podejmowane działania mają na celu łagodzenie objawów, poprawę jakości życia oraz wydłużenie okresów remisji!

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.