Mikrobiota jelitowa - jak objawiają się jej zaburzenia?

Czy wiesz, że w Twoich jelitach żyją miliardy różnych mikroorganizmów, które razem tworzą unikalną mikrobiotę jelitową? Szacuje się, że znajdujące się w jelitach bakterie ważą nawet 2kg! Skład mikrobiomu zaczyna kształtować się już w chwili porodu i w ciągu życia ulega wielu modyfikacjom związanym z genotypem lub stylem życia. Niestety często złe nawyki prowadzą do zaburzenia mikrobioty jelitowej, co może zwiększać ryzyko rozwoju wielu groźnych schorzeń.

Spis treści:

• Czym jest mikrobiota jelitowa?
• Jakie są objawy zaburzeń mikrobioty jelitowej?
• Czym mogą skutkować nieleczone zaburzenia mikrobioty jelitowej?
• Jak wesprzeć mikrobiotę jelitową?

Z naszego artykułu dowiesz się m.in.:

• Co nazywamy mikrobiotą jelitową?
• Jakie są symptomy dysbiozy jelitowej?
• Jak można wspomóc równowagę mikrobioty jelitowej?

Czym jest mikrobiota jelitowa?

Mimo że drobnoustroje zasiedlają różne obszary organizmu, to zdecydowanie najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana pod względem gatunkowym jest mikrobiota jelitowa, którą określa się również jako mikrobiom jelitowy. Tylko część składu mikrobioty jest stała, reszta ulega ciągłym zmianom, na co bezpośredni wpływ mają m.in. procesy fizjologiczne, styl życia, dieta, stres, nadmierny wysiłek fizyczny, a także ekspozycja na zanieczyszczenia środowiska. Choć jelita są kolonizowane przez różne mikroorganizmy, w tym wirusy, grzyby, eukarionty, archeony to wyraźną przewagę ilościową i jakościową mają bakterie! Mowa tu o ponad 1000 gatunków bakterii beztlenowych i tlenowych, które mogą jednocześnie występować w jelicie (uważa się jednak, że liczba wszystkich gatunków, które mogą bytować w jelita człowieka, może wynosić ponad 30 tysięcy).

A co takiego robią bakterie w naszych jelitach? Na pewno nie próżnują! Uczestniczą w procesach trawiennych, wspomagają wchłanianie składników mineralnych (m.in. magnezu, potasu, wapnia, sodu), pomagają regulować perystaltykę jelit, rozkładają związki złożone i wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (m.in. kwas masłowy, który jest głównym źródłem energii dla komórek jelitowych), wiążą substancje toksyczne, uczestniczą w syntezie niektórych witamin z grupy B oraz witaminy K. Ponadto chronią przed namnażaniem się chorobotwórczych drobnoustrojów i w dodatku odżywiają się niestrawionymi resztkami pokarmowymi!

Równowaga mikrobiomu jest niezwykle istotna dla utrzymania organizmu w zdrowiu. Może brzmi to niewiarygodnie, ale mikroorganizmy bytujące w naszych jelitach mają wpływ na większość, o ile nie na wszystkie aspekty funkcjonowania organizmu. Co oczywiste, ogromne znaczenie mają dla utrzymania właściwej pracy całego przewodu pokarmowego, jednak równie duże dla naszej odporności! Często mówi się, że odporność pochodzi z jelit i naprawdę nie jest to sformułowanie na wyrost – znajduje się tu bowiem około 70% komórek układu odpornościowego. Mikrobiota jelitowa decyduje także o zdrowiu psychicznym, jest to związane z tzw. osią jelitowo-mózgową.

Jakie są objawy zaburzeń mikrobioty jelitowej?

Zaburzenia mikrobioty jelitowej (dysbioza jelitowa) to stan, gdy następuje nadmierna kolonizacja jelita przez chorobotwórcze bakterie, przy równoczesnym spadku liczby pożytecznych bakterii probiotycznych. Zmiany mogą mieć charakter jakościowy lub ilościowy. Niestety w większości przypadków dysbioza jelitowa jest efektem naszych własnych błędów i zaniedbań. W pierwszej kolejności na stan mikrobiomu negatywnie wpływa jakość naszej diety. Ma tu znaczenie zarówno, to, co jemy, to, czego nie jemy, jak i to, w jaki sposób jemy. Szkodliwa jest dieta bazująca na wysoko przetworzonej żywności, nadmierne spożycie słodyczy, produktów ciężkostrawnych i alkoholu, jak również niska podaż błonnika, monotonia w codziennych posiłkach oraz jedzenie w pośpiechu.

Niekorzystne działanie na mikrobiotę jelit mają wszelkie nagłe zmiany w diecie, dotyczy to zarówno rozpoczęcia z dnia na dzień restrykcyjnej diety odchudzającej, jak i żywienia podczas podróży (zwłaszcza w przypadku krajów egzotycznych). Do zaburzenia mikrobioty jelitowej dochodzi również u osób, które stosują np. niesteroidowe leki przeciwzapalne lub inhibitory pompy protonowej, a przede wszystkim u osób przyjmujących antybiotyki, gdyż antybiotyki niszczą wszystkie bakterie zarówno te złe, jak i te dobre.

Dysbioza jelitowa może dawać bardzo różnorodne objawy. Są to oczywiście dolegliwości ze strony układu pokarmowego – bóle brzucha, wzdęcia, nudności, wymioty, zgaga, biegunka lub zaparcia. Ponadto można zaobserwować wzrost masy ciała. Zaburzenie równowagi mikrobiomu objawia się również większą podatnością na infekcje wirusowe i bakteryjne (infekcje m.in. układu oddechowego i moczowego), a także nasileniem objawów alergii, co ma związek ze spadkiem odporności. Wskutek zaburzenia mikrobioty jelitowej może dojść do pogorszenia kondycji psychofizycznej. Serotonina, czyli hormon szczęścia niemal w całości produkowany jest w przewodzie pokarmowym, w przypadku niedoboru bakterii odpowiedzialnych za ten proces, spada samopoczucie, ponadto pojawiają się problemy z koncentracją i przewlekłe zmęczenie.

Czym mogą skutkować nieleczone zaburzenia mikrobioty jelitowej?

O znaczeniu bakterii dla naszego organizmu świadczy fakt, że utrzymujące się przez dłuższy czas zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą zwiększać ryzyko rozwoju poważnych chorób. Dysbiozę stwierdza się między innymi u osób z zespołem jelita drażliwego, atopowym zapaleniem skóry, depresją, schizofrenią, chorobą Alzheimera oraz autyzmem! Coraz więcej wskazuje także na to, że upośledzenie równowagi bakteryjnej może mieć znaczenie w rozwoju nadciśnienia, chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy 2 typu oraz chorób autoimmunologicznych jak np. celiakia, choroby zapalne jelit, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów.

W przypadku podejrzenia zaburzeń mikrobioty należy zgłosić się do lekarza. Diagnostyka polega na przeprowadzeniu jakościowej i ilościowej analizy zawartości drobnoustrojów w próbce stolca. W zależności od wyników lekarz indywidualnie dopasowuje probiotykoterapię, jak i prebiotykoterapię, a także przekazuje specjalne zalecenia dietetyczne.

Jak wesprzeć mikrobiotę jelitową?

Aby zadbać o dobre bakterie, należy przede wszystkim unikać wszystkich czynników, które działają na nie destrukcyjnie. Między innymi trzeba ograniczyć lub wyeliminować używki takie jak papierosy i alkohol, a także wysoko przetworzoną żywność pełną soli, cukru, tłuszczu, konserwantów, wzmacniaczy smaku i sztucznych barwników. Dieta jest jednym z najważniejszych elementów wsparcia dla mikrobioty jelitowej. Ważna jest odpowiednia podaż błonnika oraz naturalnych probiotyków. Oprócz naszych polskich kiszonek (ogórków i kapusty), warto spróbować azjatyckiego przysmaku, czyli kimchi. Naturalne probiotyki można też dostarczać w postaci napojów takich jak zakwas z buraków, kombucha (fermentowana herbata) oraz kefir i maślanka.

Powyższe wskazówki dobrze sprawdzą się na co dzień, jednak w sytuacjach ekstremalnych jak antybiotykoterapia, zagraniczna podróż i związana z nią radykalna zmiana diety mogą nie wystarczyć. Wtedy konieczne są probiotyki z apteki, które działają osłonowo. Stosowanie odpowiednio dobranych szczepów bakteryjnych pozwoli nie tylko ochronić mikrobiotę jelitową, ale również uniknąć przykrych następstw związanych z zaburzeniem jej równowagi, np. wystąpienia biegunki poantybiotykowej (warto jednak mieć w domowej apteczce leki na biegunkę, które mogą pomóc w razie nagłych przypadków). Wybierając probiotyki, należy zwracać uwagę na to, aby zawierały one wyłącznie przebadane i odpowiednio oznaczone szczepy bakteryjne. Takim produktem jest np. Dicoflor krople. Zawiera on szczep Lactobacillus rhamnosus GG (ATCC 53103), którego właściwości i działanie probiotyczne zostały bardzo dobrze udokumentowane.

Dieta i probiotyki to nie wszystko, co można zrobić dla zdrowia jelit. Przysłuży się im również regularna aktywność fizyczna. Ruch dobrze wpływa na proces przemiany materii oraz pobudza perystaltykę jelit. Zadbać należy także o spokój i odpoczynek. Długotrwały i silny stres, życie w ciągłym biegu, niedostatek snu to wszystko negatywnie wpływa na stan mikrobioty jelitowej, dlatego w zalewie obowiązków i terminów „na wczoraj” należy znaleźć czas na relaks i wypoczynek!

Mikrobiota jelitowa, czyli ogół mikroorganizmów zasiedlających jelita, pełni kluczową funkcję w utrzymaniu zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego. Gdy dochodzi do zaburzenia mikrobioty jelitowej, można zaobserwować szereg niepokojących objawów. Są to zarówno dolegliwości związane z układem pokarmowym, jak i dolegliwości, których nie utożsamia się z jelitami jak np. zwiększona podatność na infekcje, zmęczenie i obniżenie nastroju.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.