Morfologia krwi – co to za badanie i jak się do niego przygotować?

Morfologia krwi to jedno z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych, które pozwala – w ogólnym ujęciu – ocenić stan zdrowia pacjenta. Choć ma podstawowy i często rutynowy charakter, jego wyniki mogą dostarczyć lekarzowi wielu cennych informacji na temat funkcjonowania układu krwiotwórczego, odpornościowego, a także pomóc w rozpoznawaniu licznych chorób – od infekcji, przez niedokrwistość, aż po nowotwory krwi.

Badanie polega na ocenie liczby i jakości poszczególnych elementów morfotycznych krwi – czyli erytrocytów (krwinek czerwonych), leukocytów (krwinek białych) i trombocytów (płytek krwi). Ich odpowiedni poziom, wielkość oraz proporcje są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Co istotne, morfologia krwi może być wykonywana zarówno profilaktycznie – jako część okresowych badań kontrolnych – jak i diagnostycznie, gdy pojawiają się konkretne objawy sugerujące problemy zdrowotne. Jak przebiega omawiane badanie i w jaki sposób się do niego przygotować, by wyniki były wiarygodne?

Morfologia krwi obwodowej – co wykazuje i kiedy należy je wykonać?

Morfologia krwi obwodowej to badanie, które pozwala ocenić – jak sama jego nazwa wskazuje – elementy morfotyczne krwi. W placówkach medycznych, takich jak ALAB laboratoria, morfologia krwi obejmuje oznaczenie kilku grup parametrów, wśród których można wymienić między innymi:

• erytrocyty (RBC) – odpowiadają za transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek i narządów znajdujących się w ustroju człowieka. Ich zbyt niski poziom może wskazywać na niedokrwistość, natomiast podwyższony – na odwodnienie lub przewlekłe niedotlenienie organizmu;
• hemoglobinę (HGB, Hb) – jest to białko zawarte w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen do tkanek. To właśnie hemoglobina nadaje krwi czerwony kolor. Jej poziom odzwierciedla zdolność krwi do przenoszenia tlenu;
• hematokryt (HCT) – określa stosunek objętości krwinek czerwonych (erytrocytów) do całkowitej objętości krwi. Przyczyny zarówno podwyższonego, jak i obniżonego hematokrytu pokrywają się z przyczynami zwiększonej ponad normę lub zmniejszonej liczby krwinek czerwonych;
• leukocyty (WBC) – czyli białe krwinki, które stanowią ważny element układu immunologicznego. Ich zwiększona liczba może świadczyć o infekcji, stanie zapalnym lub nowotworze, a zbyt może występować m.in. w przypadku infekcji wirusowej, niedożywieniu czy chorobach szpiku;
• płytki krwi (PLT) – inaczej określane jako trombocyty – odpowiadają za proces krzepnięcia. Ich niedobór zwiększa ryzyko krwawień, a nadmiar może w niektórych sytuacjach sprzyjać tworzeniu zakrzepó

Wymienione powyżej wskaźniki to nie wszystko – pełna morfologia krwi obejmuje również takie parametry, jak MCV (średnia objętość krwinki czerwonej), MCH i MCHC (zawartość i stężenie hemoglobiny w erytrocycie), RDW (różnorodność wielkości krwinek) czy MPV (średnia objętość płytek krwi). Dzięki nim można dokładniej określić ewentualny typ niedokrwistości, stopień odwodnienia czy inne nieprawidłowości.

Kiedy warto wykonać morfologię krwi? Tak, jak zostało to już wspomniane we wstępie, omawiane badanie zaleca się zarówno w celach profilaktycznych, jak i diagnostycznych. Do najczęstszych wskazań należą:

• poczucie ogólnego osłabienia bez uchwytnej przyczyny, przewlekłe zmęczenie lub bladość skóry;
• częste infekcje, gorączka o nieznanym pochodzeniu;
• utrata masy ciała lub tycie bez wyraźnej przyczyny;
• krwawienia z nosa, dziąseł lub przedłużające się, obfite miesiączki;
• podejrzenie niedokrwistości, stanów zapalnych, zaburzeń odporności;
• monitorowanie leczenia farmakologicznego lub skutków ubocznych przyjmowanych leków;
• kontrola stanu zdrowia przed zabiegami operacyjnymi oraz po ich wykonaniu;
• rutynowe badania okresowe – zwykle raz w roku.

Morfologia krwi – jak się przygotować i w jaki sposób przebiega badanie?

Choć morfologia to jedno z najczęściej wykonywanych, podstawowych badań, to odpowiednie przygotowanie ma duże znaczenie dla wiarygodności wyniku. Jak więc przygotować się do pobrania krwi? Oto najważniejsze zasady:

• rezygnacja z jedzenia na co najmniej 8 godzin przed pobraniem materiału do badania. Morfologia na czczo – to standardowe zalecenie w przypadku tego testu. Dopuszcza się wypicie niewielkiej ilości wody. Z uwagi na tę zasadę, pobranie krwi zaleca się zazwyczaj w godzinach porannych, bezpośrednio po nocnym odpoczynku;
• unikanie wysiłku i stresu. Intensywny trening, szybki marsz czy silny stres mogą tymczasowo zmieniać liczbę niektórych komórek krwi (w tym, przykładowo, leukocytów), dlatego warto zadbać o odpoczynek dzień przed badaniem i nie tylko – po przybyciu do placówki również wskazany odpoczynek – w pozycji siedzącej, trwający kilkanaście minut;
• ograniczenie używek. W dniu poprzedzającym badanie należy unikać alkoholu i ograniczyć kofeinę, a przed pobraniem krwi nie można palić papierosó Każdy z tych elementów może wpłynąć bowiem na uzyskane wyniki;
• ewentualne modyfikacje w przypadku przyjmowania leków. Przed wykonaniem badania należy skonsultować się z lekarzem lub personelem laboratorium w kontekście przyjmowanych leków – niektóre mogą bowiem wpływać na wyniki badań krwi (mowa tu, przykładowo, o antybiotykach, lekach przeciwzapalnych czy steroidowych). Decyzję o ewentualnym pominięciu dawki podejmuje lekarz.

Jak przebiega pobranie krwi? Uzyskanie materiału do badania trwa zaledwie kilka minut i jest praktycznie bezbolesne. Zazwyczaj krew pobiera się z żyły łokciowej, choć u dzieci lub osób z trudnym dostępem żylnym można wykorzystać naczynia na grzbiecie dłoni czy stopy. Po przyjęciu przez pacjenta pozycji siedzącej, na jego ramię zakładana jest opaska uciskowa. Następnie skóra w miejscu wkłucia zostaje zdezynfekowana, a osoba z personelu medycznego, za pomocą jednorazowej igły, pobiera krew do probówki. Po usunięciu igły nakładany jest opatrunek, który pacjent powinien uciskać przez kilka minut (by zapobiec zasinieniu w miejscu wkłucia). Po badaniu można od razu wrócić do codziennych zajęć. Jedynie osoby ze skłonnością do omdleń lub krwawień powinny chwilę odpocząć – najlepiej na terenie placówki, w której pobierana była krew.

Źródła:

1. P. Herman, Morfologia krwi – przygotowanie, wyniki, wskazania [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 14.04.2014
2. Frynas-Markwat, M. Papież, Rozmaz mikroskopowy krwi obwodowej jako narzędzie niezbędne w pracy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 17, nr 5 (2023)
3. Mgr A. Janowicz, Podstawowe badania krwi – jak często wykonywać? [w:] Centrum Wiedzy Alab, alab.pl, dostęp: 10.10.2025
4. Pawłowski, Badania laboratoryjne w POZ – opinie lekarzy i pacjentów [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2020, tom 14, nr 4
5. Sikorski, E. Marcinowska-Suchowierska, Interpretacja wyników badań hematologicznych w praktyce lekarza rodzinnego [w:] Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2007

Artykuł sponsorowany