Nietrzymanie stolca - jakie mogą być przyczyny tej przypadłości i jak ją leczyć?

Nietrzymanie stolca (inkontynencja kałowa) to schorzenie, które może pojawić się niezależnie od płci i wieku. Osoby zmagające się z tym problemem odczuwają ogromny wstyd, stąd też nie zawsze zgłaszają się do lekarza. To duży błąd, ponieważ odpowiednie leczenie choroby pomaga przywrócić normalne codzienne funkcjonowanie. Co przyczynia się do nietrzymania stolca? Jak sobie radzić z tym schorzeniem? 

Spis treści:

• Nietrzymanie stolca – czym charakteryzuje się ta przypadłość?
• Jakie mogą być przyczyny nietrzymania stolca?
• Jakie są sposoby leczenia nietrzymania stolca?
• Jak radzić sobie na co dzień z nietrzymaniem stolca? 

Nietrzymanie stolca – czym charakteryzuje się ta przypadłość? 

Nietrzymanie stolca określane jest również jako nietrzymanie kału lub inkontynencja kałowa. Jest to schorzenie związane z niekontrolowanym, mimowolnym, samoistnym wyciekiem masy kałowej z odbytu. Kał może mieć stałą lub płynną konsystencję. Czasem przypadłość ta objawia się nagłą potrzebą defekacji, przez co chory nie jest w stanie zdążyć do toalety. Szacuje się, że około 5% populacji cierpi z powodu nietrzymania stolca. Nie wiadomo, jak dokładne są te szacunki, gdyż ze względu na wstydliwy, intymny charakter tego schorzenia wiele osób nie zgłasza się do lekarza. Mało tego, nietrzymanie kału jest na tyle krępujące dla chorych, że stopniowo zaczynają się wycofywać z życia społecznego. 

Inkontynencja kałowa pojawia się w wyniku całkowitej, umiarkowanej lub łagodnej utraty zdolności kontrolowania pracy zewnętrznego i wewnętrznego zwieracza odbytu. Jest wiele czynników, które mogą do tego doprowadzić. Objawy nietrzymania stolca mogą występować zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet (częściej u kobiet). Nietrzymanie stolca u seniora nikogo nie dziwi, bardzo często schorzenie to utożsamia się z wiekiem podeszłym. Prawda jest jednak taka, że mogą na nie cierpieć również dzieci. Warto wiedzieć, że nietrzymanie stolca może współwystępować z nietrzymaniem moczu. 

Pierwszym sygnałem zwiastującym problem z nietrzymaniem kału jest niemożność utrzymania gazów i popuszczanie stolca przy gazach. Już na tym etapie zaleca się wdrożyć działania profilaktyczne, np. specjalne ćwiczenia mięśni zwieracza odbytu. Kiedy chory zaobserwuje mimowolną utratę płynnego lub uformowanego stolca, powinien już koniecznie zgłosić się do lekarza i rozpocząć odpowiednie leczenie bądź też poddać się zabiegowi. 

Jakie mogą być przyczyny nietrzymania stolca? 

Nietrzymanie stolca pojawia się wskutek osłabienia struktur mięśniowych krocza, tzw. luźny zwieracz odbytu, ubytku mięśni zwieracza, uszkodzenia systemu nerwowego w obrębie zwieracza powstałego po urazie mechanicznym. Jako przyczyny nietrzymania stolca wymienia się choroby neurologiczne, przewlekle biegunki, przewlekłe zaparcia, hemoroidy, zabiegi operacyjne w obrębie zwieracza odbytu, obniżenie narządów miednicy mniejszej, a także ciążę i poród naturalny. Inkontynencja kałowa może być objawem stanów zapalnych przewodu pokarmowego lub chorób nowotworowych. 

Nietrzymanie stolca po porodzie to stosunkowo częsta dolegliwość występująca u około 20% kobiet. Problemy pojawiają się najczęściej, gdy podczas porodu doszło do pęknięcia krocza III i IV stopnia lub stosowane były takie narzędzia jak np. próżnociąg, ponadto w sytuacji, gdy poród miał charakter pośladkowy, dziecko miało duży obwód głowy lub dużą masę urodzeniową. Kobiety powinny wiedzieć, że nietrzymanie stolca po porodzie niekoniecznie pojawia się od razu po urodzeniu dziecka, czasem mija wiele lat, objawy mogą się pojawić np. dopiero w okresie menopauzy. 

Nietrzymanie stolca u seniora może wynikać z osłabienia zwieracza utrzymującego kał w odbytnicy. Ponadto schorzenie może się pojawić jako skutek uszkodzenia nerwów, które kontrolują świadome wypróżnienie, urazów miednicy i rdzenia kręgowego, przewlekłych biegunek, hemoroidów i szczelin odbytu, operacji (m.in. operacji przetoki okołoodbytniczej), długotrwałego unieruchomienia, chorób zapalnych jelit, a także cukrzycy i rwy kulszowej. A co z kwestią nietrzymanie stolca a nerwica? Nerwica i inne zaburzenia nerwicowe mogą niekorzystnie wpływać na cały organizm, jednocześnie mogą prowadzić do kształtowania niewłaściwych nawyków związanych z wypróżnianiem. 

Należy też wspomnieć o tym, że nietrzymanie stolca u dzieci powyżej 4. roku życia ma zwykle charakter czynnościowy o podłożu psychosomatycznym. Bardzo często inkontynencja kałowa jest związana z zaparciami. Wyciek kału następuje w wyniku przepełnienia odbytnicy. Jednak nietrzymanie stolca u dzieci może mieć również inne przyczyny i występować bez zatwardzenia. Przyczynami nieretencyjnego nietrzymania stolca są zaburzenia natury psychicznej. 

Jakie są sposoby leczenia nietrzymania stolca? 

Na początku istotne jest ustalenie przyczyny nietrzymania stolca, od tego zależy terapia schorzenia. Zwykle lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, wykonuje badania fizykalne, a także zleca pakiet badań diagnostycznych, m.in. badania krwi, moczu i kału, gastroskopię, kolonoskopię, rezonans magnetyczny miednicy, manometrię odbytu, defekografię. Leczenie nietrzymania stolca związane z przewlekłymi biegunkami polega na stosowaniu leków przeciwbiegunkowych (leków hamujących perystaltykę jelit) oraz na zmianie diety. 

Schorzenie wywołane nieprawidłową pracą mięśni wymaga konsultacji z fizjoterapeutą uroginekologicznym, który dobiera odpowiedni trening mięśni dna miednicy i zwieraczy odbytu. Bardzo pomocny jest również biofeedback, który polega na nauce kontrolowania funkcji fizjologicznych. Chory wykonuje ćwiczenia zwieraczy odbytu, które są stymulowane i kontrolowane przez specjalne elektrody umieszczone w odbycie. Czasem też stosuje się elektrostymulację przezodbytową. 

Ponadto wspomagająco można stosować leki przeciwdepresyjne, które poprawiają funkcje mięśni i nerwów odpowiedzialnych za kontrolę wypróżnień. Przy ubytkach i niewłaściwej budowie mięśni zwieracza konieczna jest natomiast operacja, np. rekonstrukcja zwieraczy lub wszczepienie protezy zwieracza. Chory w zaawansowanym stadium nietrzymania kału może znaleźć się w sytuacji, gdy jedynym rozwiązaniem jest stomia, czyli sztuczny odbyt. 

Warto podkreślić, że najlepsze efekty leczenia można uzyskać, gdy odpowiednie metody wprowadzi się, zanim dolegliwości się nasilą i zacznie dochodzić do niekontrolowanej utraty masy kałowej. Leczenie zachowawcze zaleca się rozpocząć już w momencie, gdy problem stanowi jedynie mimowolne oddawanie gazów. Pierwszym krokiem do poprawy jest trening mięśni dna miednicy, czyli popularne ćwiczenia mięśni Kegla. Zamiast szukać samemu rozwiązań najlepiej od razu skonsultować się z fizjoterapeutą uroginekologicznym. On dobierze nie tylko zestaw ćwiczeń, ale i zaproponuje odpowiednie zabiegi, np. wspomniany wcześniej biofeedback. Zabiegi wraz z ćwiczeniami zwieraczy odbytu uważane są za najskuteczniejszy środek profilaktyczny oraz najlepszy sposób poprawy jakości życia u osób zmagających się z nietrzymaniem stolca – wpływają na poprawę siły mięśniowej, wytrzymałości zwieraczy i czucia okolicy odbytu oraz na kontrolę wypróżnień. 

Czy u osób z nietrzymaniem stolca dieta ma znaczenie? Jak już wcześniej zostało wspomniane, dieta jest ważna w przypadku, gdy inkontynencja kałowa związana jest z biegunką. Jednak w innych sytuacjach również odgrywa ważną rolę, pozytywnie wpływa na zmniejszenie stopnia zaawansowania objawów i spowolnienie rozwoju choroby. Dieta przy nietrzymaniu stolca powinna być lekkostrawna. Ciężkie posiłki zalegają w przewodzie pokarmowym i pobudzają mięśnie do nadmiernej pracy. Kluczowy jest błonnik, który wspomaga perystaltykę jelit i regularność wypróżnień. Zaleca się jeść częściej, ale mniejsze porcje. W ten sposób nie obciąża się układu pokarmowego. Oprócz diety należy pamiętać o prawidłowym nawadnianiu organizmu. Nietrzymanie stolca u dzieci zwykle wymaga też konsultacji z psychiatrą. 

Jak radzić sobie na co dzień z nietrzymaniem stolca? 

Skrępowanie i wstyd, jakie odczuwa chory na nietrzymanie kału, są często przyczyną, dla której osoby zamykają się w domu, ograniczają kontakty społeczne i unikają codziennych aktywności. Ale normalne życie z inkontynencją kałową jest możliwe. Podstawą są pieluchy dla dorosłych. Produkty chłonne absorbują masę kałową, jednocześnie neutralizują nieprzyjemny zapach. Chronią również skórę okolic intymnych przed podrażnieniami. Choć powszechnie używa się terminu pieluchy dla dorosłych, to tak naprawdę produkty chłonne mają różne postaci, dzięki czemu można je dostosowywać nie tylko do stopnia zaawansowania schorzenia, ale i do indywidualnych potrzeb i preferencji. Dodatkowym wsparciem są podkłady higieniczne, które zabezpieczają materac przed zabrudzeniem. W przypadku nietrzymania stolca rośnie ryzyko podrażnień skóry, dlatego bardzo ważne jest utrzymywanie okolic intymnych w czystości. Wskazane w tym celu są łagodne płyny do higieny intymnej i preparaty proktologiczne. 

Najważniejszą kwestią w przypadku problemu z nietrzymaniem kału jest wyzbycie się wstydu i poszukanie pomocy. Nie należy się obawiać konsultacji – ani dla lekarza, ani tym bardziej dla fizjoterapeuty uroginekologicznego takie dolegliwości nie są niczym wyjątkowym. Wizyta u specjalisty może natomiast całkowicie odmienić codzienne funkcjonowanie chorego. Leczenie nietrzymania stolca prowadzone zgodnie z zaleceniami daje naprawdę doskonałe efekty! A czy można coś zrobić, aby zapobiec nietrzymaniu kału? Warto dbać o siebie i unikać czynników ryzyka (m.in. nieprawidłowej diety prowadzącej do otyłości, przewlekłych biegunek lub zaparć, a także palenia papierosów). Należy też systematycznie wykonywać ćwiczenia mięśni dna miednicy!

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.