Pierwsza pomoc: oparzenia

Oparzenia to jedne z najczęstszych domowych wypadków, które zdarzają się roztargnionym dorosłym oraz nieuważnym dzieciom. Z reguły są to rany powierzchowne, które łatwo opatrzyć, korzystając z zasobów domowej apteczki. Nie zaszkodzi zachować także trochę zimnej krwi, aby uniknąć błędów, takich jak polewanie oparzenia alkoholem, które nie wiedzieć czemu, mimo braku medycznego uzasadnienia chętnie powtarzane są z pokolenia na pokolenie! W poniższym artykule znajdziecie kilka rad, jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku różnych rodzajów oparzeń! 

Oparzenia: rodzaje

Co warto wiedzieć o oparzeniach? Po pierwsze, najpowszechniejszym parametrem opisującym oparzenia jest czterostopniowa skala, określająca głębokość oparzenia i wynikające z niej objawy: 

• oparzenia I stopnia: oparzenie naskórka, można je rozpoznać po rumieniu, lekkim obrzęku oraz pieczeniu skóry. Oparzenie goi się samoistnie, nie powoduje blizn.
• oparzenia II stopnia: obejmują naskórek i część skóry właściwej (II A) lub naskórek i całą skórę właściwą (II B). Oparzeniu stopnia II A towarzyszy rumień, obrzęk oraz pęcherze z płynem surowiczym i silny ból, goi się ono około 2 tygodnie, pozostaje po nim przebarwienie. Oparzenie II B jest poważniejsze i cechuje się powierzchowną martwicą (biała skóra pokryta czerwonymi punktami) oraz silnym bólem. Gojenie trwa nieco dłużej – około 3 tygodni, po takim oparzeniu może pozostać blizna.
• oparzenia III stopnia: dotyczą naskórka, skóry właściwej i często tkanek głębszych. Typowe dla nich są martwica skóry, białoszare lub żółte strupy, bardzo silny ból, chociaż samo miejsce oparzenia jest niewrażliwe na dotyk. W procesie gojenia powstaje ziarnina, która powoduje blizny.
• oparzenia IV stopnia: zwęglenie i martwica tkanek, odkrycie narządów wewnętrznych, mięśni, ścięgien.

Po drugie, rzecz niezwykle istotna w kontekście konieczności kontaktu z lekarzem – ocena głębokości i rozległości oparzenia. Skala ta obejmuje oparzenia: 

• lekkie: oparzenia I i II stopnia nieprzekraczające 15% powierzchni ciała lub oparzenia III stopnia nieprzekraczające 5%.
• średnie: oparzenia II i III stopnia obejmujące 15-20% powierzchni ciała dorosłego oraz 10% powierzchni ciała dziecka lub osoby starszej. W przypadku takich oparzeń konieczne jest leczenie szpitalne.
• ciężkie: oparzenia I i II stopnia obejmujące ponad 50% powierzchni ciała oraz oparzenia III stopnia przekraczające 15% powierzchni ciała. Niezbędne jest specjalistyczne leczenie szpitalne, ponieważ oparzenia te mogą prowadzić do śmierci, zwykle w pierwszej lub drugiej dobie po oparzeniu.

Po trzecie, bardzo ważnym czynnikiem decydującym o podejmowanych działaniach jest przyczyna oparzenia. Wyróżniamy tutaj cztery rodzaje oparzeń:

• termiczne: powstają w reakcji na działanie ciepła, np. pary wodnej. Ich głębokość zależy od temperatury (już po minucie w 55 st. C dochodzi do martwicy skóry, a po sekundzie – w 70 st. C), przeważnie są to oparzenia I lub II stopnia, którym towarzyszą rumień, pieczenie, obrzęk.
• radiacyjne: ich przyczyną jest promieniowanie, w tym słoneczne i radioaktywne, przypominają oparzenia termiczne.
• chemiczne: wywołują je kwasy, ługi (zasady) i sole metali ciężkich, występujące m.in. w środkach czystości. Typowe dla tego rodzaju oparzeń są piekący ból, rumień oraz zmiany skórne i na błonach śluzowych, są to zwykle oparzenia II stopnia. Co ważne, każda substancja cechuje się charakterystycznymi dla niej objawami, np. po oparzeniu kwasem tworzy się suchy strup o różnym zabarwieniu, a po kontakcie skóry z zasadą – miękki, białawy, wilgotny strup, określany mianem martwicy rozpływnej.
• elektryczne: ich głębokość zależy od natężenia prądu, mogą prowadzić do oparzeń IV stopnia. Co ważne, nawet po upływie doby może dojść do powikłań w postaci zawału, zatrzymania akcji lub zaburzeń pracy serca.

Pierwsza pomoc przy oparzeniach

To rodzaj oparzenia determinuje kroki, jakie należy wykonać w ramach pierwszej pomocy. W domowym zaciszu najczęściej stykamy się z oparzeniami termicznymi, chemicznymi i słonecznymi, rzadziej oparzeniami prądem, a ponieważ większość z nich to zmiany I i II stopnia, spokojnie możesz opatrzyć je samodzielnie. Oto wskazówki, w jaki sposób to zrobić!

Oparzenia termiczne

Rozgrzany, pryskający tłuszcz, gorący garnek czy para wodna – to właśnie tak najłatwiej oparzyć się w domu. W zależności od temperatury i tego, jak długo mamy kontakt ze źródłem ciepła, głębokość oparzenia może być różna. Jak postępować w przypadku takich zdarzeń?

• natychmiast włóż oparzone miejsce pod zimną wodę, schładzaj oparzenie 15-30 minut w przypadku pary wodnej, 30 minut w przypadku rozgrzanego tłuszczu,
• oparzenie posmaruj specjalnymi preparatami przyspieszającymi gojenie tkanki,
• w razie konieczności załóż jałowy opatrunek.

Oparzenia chemiczne

Tutaj sprawa jest bardziej skomplikowana, ponieważ poszczególne grupy substancji chemicznych wymagają różnych działań. W szale sprzątania zdarza się, że żrąca substancja zetknie się ze skórą, jak skutecznie zmniejszyć zasięg szkód wywołanych przez chemikalia?

• bezzwłocznie zdejmij część garderoby, która ma styczność ze środkiem chemicznym,
• opłukuj oparzone miejsce pod bieżącą wodą przez 5-10 minut. Kolejnym krokiem jest zobojętnienie kwasu lub zasady w następujący sposób: oparzenia kwasami: polej skórę 3% roztworem sody oczyszczonej (czubatą łyżeczkę sody rozmieszaj w szklance wody) lub roztworem mydła. Oparzenia zasadami: polej oparzenie 1% roztworem kwasu octowego (6 łyżek 6% octu wymieszaj z litrem wody) lub sokiem z cytryny.
• załóż jałowy lub hydrożelowy opatrunek.

Oparzenia słoneczne

Oparzenia słoneczne to letnia bolączka (dlatego tak ważne są kosmetyki do opalania i ich regularne stosowanie), jednak na całe szczęście są one dość powierzchowne. Aby uratować skórę spieczoną słońcem lub lampami w solarium, wystarczy postępować następująco: 

• schłódź skórę zimną wodą,
• na osuszonym oparzeniu rozprowadź warstwę preparatu chłodząco-łagodzącego, np. Panthenolu lub maści cynkowej,
• unikaj słońca i pozwól skórze się zregenerować.

Oparzenia prądem elektrycznym

Ten rodzaj oparzeń jest bardzo podstępny, a głębokość rany zależy od natężenia prądu.

• odetnij źródło prądu,
• wezwij pogotowie ratunkowe, a w razie konieczności podejmij działania reanimacyjne (30 uciśnięć/2 wdechy),
• owiń oparzone miejsce jałowym opatrunkiem,
• przykryj poszkodowanego kocem izotermicznym. 

Oparzeniowe SOS – co trzeba mieć w apteczce?

Leczenie oparzeń I i II stopnia jest stosunkowe proste – wystarczy, aby w apteczce znalazły się preparaty łagodzące, chłodzące i przyspieszające regenerację, np. dostępny w postaci kremu, lotionu oraz pianki Panthenol, krem kojąco-łagodzący Radioprotect lub żel Termcool. Warto mieć także w domu wielofunkcyjne okłady żelowe ColdHot, które złagodzą ból pooparzeniowy, a w przypadku przeziębienia rozgrzeją i rozluźnią mięśnie. W domowej apteczce nie powinno też zabraknąć jałowej gazy i opatrunków hydrożelowych, które przydadzą się w przypadku różnych rodzajów ran. 

Oparzenia: leczenie

W przypadku niektórych oparzeń II stopnia należy sięgnąć po mocniejsze środki z zalecenia lekarza, np. specjalne opatrunki na oparzenia z solą srebrową sulfadiazyny lub sulfatiazolu, ewentualnie z bacytracyną. W przypadku oparzeń głębokich III i IV stopnia leczenie jest długofalowe i wielokierunkowe, zwykle obejmuje przeszczep skóry. Warto także pamiętać, że dzięki stosowaniu odpowiednich produktów, m.in. Contractubex, Fibrolan, Dermatix, Cepan, można niemal całkowicie zlikwidować blizny. 

W większości domowych wypadków, w wyniku których dochodzi do oparzeń, wystarczy szybka interwencja oraz preparaty na oparzenia słoneczne, czyli np. odrobina żelu chłodzącego i opatrunek na oparzenia. Niekiedy jednak niezbędna jest hospitalizacja i bardziej zaawansowane leczenie, z przeszczepem skóry włącznie.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl