Pierwsze objawy astmy alergicznej

mgr farm. Katarzyna Borowiec

Astma alergiczna – inaczej astma atopowa – to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych. Objawy chorobowe pojawiają się wskutek reakcji alergicznej na kontakt z alergenami. Po czym poznać pierwsze objawy astmy alergicznej? Diagnostykę w kierunku astmy należy rozpocząć w przypadku zaobserwowania przewlekłego kaszlu, duszności i świszczącego oddechu. Jak wygląda leczenie astmy alergicznej? 

Spis treści:

• Czym jest astma alergiczna?
• Pierwsze objawy astmy alergicznej
• Jak odróżnić astmę od innych chorób układu oddechowego?
• Diagnostyka astmy alergicznej
• Leczenie wczesnej astmy alergicznej 

Czym jest astma alergiczna? 

Astma alergiczna (astma atopowa, astma IgE-zależna) jest przewlekłą chorobą zapalną oskrzeli przebiegającą z chronicznym stanem zapalnym oskrzeli, nadreaktywnością oskrzeli i zwężeniem dróg oddechowych. Jest rodzajem astmy oskrzelowej. Warto zauważyć, że ponad połowę wszystkich przypadków astmy oskrzelowej stanowi astma na tle alergicznym. Zwykle towarzyszą jej także inne choroby o podłożu atopowym: alergiczny nieżyt nosa, atopowe zapalenie skóry, alergiczne zapalenie spojówek.

Mechanizm powstawania astmy alergicznej

Do pojawienia się dolegliwości dochodzi w momencie, gdy alergen przenika do organizmu. Następuje wówczas nieprawidłowa reakcja, której przyczyną jest nadwrażliwość układu odpornościowego. W wyniku nadmiernej odpowiedzi immunologicznej uwalniane są różne substancje (m.in. histamina), które wywołują objawy astmy oskrzelowej alergicznej, rozwija się także stan zapalny oskrzeli, następuje nadprodukcja śluzu, dochodzi do skurczu oskrzeli, a w efekcie do trudności z oddychaniem. Objawy astmy alergicznej u dorosłych i dzieci mogą być wywołane m.in. przez:

• pyłki roślin
• roztocza kurzu domowego
• sierść zwierząt domowych
• zarodniki grzybów pleśniowych
• alergeny pokarmowe

W zależności od tego, jakie alergeny wywołują objawy astmy alergicznej u dzieci i osób dorosłych, choroba może mieć charakter całoroczny lub sezonowy – wówczas do zaostrzeń dochodzi np. podczas pylenia określonych drzew lub traw.

Różnice między astmą alergiczną a niealergiczną

Wiadomo już, co to jest astma alergiczna, a czym się ona różni od astmy niealergicznej (nieatopowej)? Łączy je to, że mają podobny przebieg i dają podobne objawy. Podstawową różnicą jest to, że astma alergiczna jest schorzeniem o podłożu atopowym (we krwi obecne są swoiste przeciwciała IgE). Natomiast astma niealergiczna nie ma związku z żadnymi alergenami. Do jej rozwoju dochodzi u osób z wrodzoną nadwrażliwością oskrzeli np. wskutek przewlekłych infekcji wirusowych i bakteryjnych.

Czynniki ryzyka rozwoju astmy alergicznej

Nie do końca znane są dokładne przyczyny astmy. Wiadomo, że do jej rozwoju prowadzi kombinacja czynników genetycznych i środowiskowych. Jako czynniki, które wpływają na zwiększenie ryzyka astmy alergicznej, wymieniana jest m.in.:

• częsta ekspozycja na alergeny wziewne zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne
• częsta ekspozycja na inne alergeny, w tym pokarmowe
• ekspozycja na dym tytoniowy (czynne i bierne palenie)
• częste infekcje wirusowe
• kontakt z substancjami drażniącymi, m.in. oparami i chemikaliami
• ekspozycja na zanieczyszczone powietrze (smog, spaliny samochodowe)
• otyłość
• wcześniactwo, poród przez cesarskie cięcie

Dodatkowo trzeba również zwrócić uwagę na genetyczne predyspozycje do nadreaktywności oskrzeli i do nadprodukcji przeciwciał IgE oraz na przypadki astmy w wywiadzie rodzinnym. W rozwoju astmy alergicznej kluczowa jest atopia, czyli skłonność do występowania różnych reakcji alergicznych, m.in. alergicznego zapalenia nosa i egzemy.

Pierwsze objawy astmy alergicznej

Jako pierwsze objawy astmy alergicznej wymienia się kaszel, świszczący oddech, duszności oraz ucisk w klatce piersiowej. Objawy astmy występują po kontakcie z substancją uczulającą – większość chorych nie zauważa żadnych symptomów między kolejnymi napadami. Warto też dodać, że zaostrzenia astmy mogą występować podczas wysiłku fizycznego, po ekspozycji na zimne powietrze lub wskutek stresu i silnych emocji.

Charakterystyczny świszczący oddech i duszność

Laikowi astma kojarzy się z tym, że chory nie może oddychać i pojawia się u niego wyraźny świszczący oddech. To trafny opis objawów astmy. Należy jednak podkreślić, że nie zawsze są one bardzo uciążliwe i zagrażające życiu, choć faktycznie u niektórych napady astmy są ciężkie i budzą przerażenie osób postronnych. Charakterystyczne obok świszczącego oddechu są trudności z oddychaniem, które mogą przybierać postać problemów z nabraniem powietrza lub z wykonaniem głębszego wdechu. Może pojawiać się też duszność wydechowa oraz uczucie ciężkości i ucisku w klatce piersiowej.

Jak wygląda ostry atak astmy alergicznej? Chory zaczyna odczuwać zmęczenie i duszność, które szybko się nasilają (narastają nawet w stanie spoczynku), może on też mieć wyraźne trudności w mówieniu. U chorego można zauważyć tzw. zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych, które świadczy o zaburzeniu przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Bardzo ciężki atak astmy alergicznej przebiega z silnymi problemami z oddychaniem, zasinieniem ust, a nawet utratą przytomności.

Przewlekły kaszel jako objaw astmy

Objawy astmy alergicznej u dzieci i dorosłych mogą obejmować też przewlekły suchy (nieproduktywny) kaszel, najczęściej ma on charakter napadowy – zwykle pojawia się i ulega nasileniu w nocy lub nad ranem. Zdarza się, że astma alergiczna u dzieci objawia się jedynie kaszlem.

Nietypowe objawy, które mogą sygnalizować astmę

Niepokój powinna wzbudzać szybsza męczliwość powysiłkowa i problemy ze snem (wybudzanie w nocy z powodu kaszlu). Dodatkowo u osób z zaostrzeniem objawów pojawia się uczucie niepokoju i przyspieszone bicie serca. W przypadku astmy alergicznej wraz z objawami typowymi dla jej przebiegu pojawiają się także objawy alergii, m.in. katar sienny, alergiczne zapalenie spojówek, zmiany skórne.

Jak odróżnić astmę od innych chorób układu oddechowego?

Bardzo często infekcje i choroby dróg oddechowych przebiegają dosyć podobnie, co może stanowić spory problem. Jeśli chodzi o astmę alergiczną, która objawia się w łagodny sposób, to może być ona mylona np. z infekcjami wirusowymi dróg oddechowych lub z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa.

Astma a przeziębienie – kluczowe różnice

Suchy kaszel, katar to objawy, które pojawiają się nie tylko przy astmie alergicznej, ale i przy przeziębieniu, czyli powszechnie występującej łagodnej infekcji o podłożu wirusowym. Różnicę stanowi tu oczywiście przyczyna – objawy ze strony układu oddechowego w astmie wynikają ze skurczu mięśni gładkich i obrzęku śluzówki oskrzeli w kontakcie z alergenem. Przy przeziębieniu stan zapalny występuje w obrębie górnych dróg oddechowych po tym, jak wirusy wnikną w błonę śluzową nosa i gardła.

Astma a alergiczny nieżyt nosa – często współwystępujące schorzenia

Astma na tle alergicznym często współwystępuje wraz z alergicznym nieżytem nosa. Dzieje się tak, gdyż w obu przypadkach przyczyna leży w nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na ekspozycję na czynnik uczulający. Osoby, które zmagają się z alergicznym nieżytem nosa, powinny być wyczulone na pojawienie się świszczącego oddechu lub duszności, gdyż mogą one sygnalizować, że doszło u nich do rozwoju astmy alergicznej. Stan ten wymaga konsultacji z lekarzem!

Kiedy zgłosić się do lekarza z podejrzeniem astmy?

Objawy astmy u dzieci i dorosłych nie zawsze są charakterystyczne, można je pomylić z łagodnymi infekcjami, a z nimi zwykle nie chodzi się do lekarza. A trzeba pamiętać, że nieleczona astma alergiczna może być bardzo groźna! Jeśli podejrzewamy u siebie lub u bliskich astmę, albo pojawiają się różne objawy ze strony układu oddechowego, należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub do pulmonologa. Jeśli podejrzewana jest astma na tle alergicznym, konieczna jest również konsultacja z alergologiem.

Diagnostyka astmy alergicznej 

Astma na tle alergicznym występuje głównie u dzieci. Często się mówi, że z astmy się wyrasta. Bardzo dużo w tym prawdy, uważa się, że większość dzieci, które zmaga się z astmą, w wieku dorosłym nie będzie już odczuwała jej objawów. Astma alergiczna u dorosłych występuje rzadziej, częściej diagnozuje się u nich astmę niealergiczną. Jakie badania wykorzystuje się w diagnostyce astmy atopowej?

Badania spirometryczne i ich znaczenie

Jednym z ważniejszych badań wykonywanych w diagnostyce astmy alergicznej jest spirometria. Dzięki niej można ocenić objętość wdychanego i wydychanego powietrza. Lekarz zwykle zaleca wykonanie tzw. spirometrii podstawowej oraz spirometrii po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela.

Testy alergiczne – jakie alergeny najczęściej wywołują astmę?

Istotne jest również wykonanie badań w kierunku alergii. Po pierwsze przeprowadza się testy z krwi, czyli badanie stężenia przeciwciał IgE w surowicy. Po drugie niezbędne są testy skórne i testy wziewne prowokacyjne. Testy na alergię pozwolą ustalić, który alergen wywołuje objawy astmy oskrzelowej alergicznej.

Inne badania pomocne w rozpoznaniu

Nie można zdiagnozować astmy atopowej wyłącznie na podstawie wyników badań spirometrycznych. Wraz ze spirometrią oraz testami alergicznymi należy wykonać pomiar szczytowego przepływu wydechowego. Dodatkowo sprawdza się nasycenie krwi tlenem, czasem wykonuje się RTG klatki piersiowej.

Leczenie wczesnej astmy alergicznej

Bezsprzecznie astma alergiczna wymaga odpowiedniego leczenia – stosowania leków, unikania alergenów oraz regularnych kontroli w poradni alergicznej. Nieleczona astma alergiczna może prowadzić do poważnych komplikacji, np. do rozwoju przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Jak leczyć astmę alergiczną?

Leki rozszerzające oskrzela – pierwsza pomoc

Jak wygląda leczenie astmy alergicznej? Standardowym środkiem w łagodzeniu objawów astmy są leki rozszerzające oskrzela, tzw. beta2-mimetyki. Są one koniecznością, gdy dojdzie do skurczu oskrzeli, ponieważ ułatwiają oddychanie. W leczeniu astmy stosuje się beta2-mimetyki krótko działające lub długo działające. Nie są to jedyne leki na astmę alergiczną, które trzeba przyjmować.

Preparaty przeciwzapalne i ich rola

Wraz z lekami rozszerzającymi oskrzela wskazane do stosowania są glikokortykosteroidy wziewne, czyli leki o działaniu przeciwzapalnym. Nieodłącznym narzędziem astmatyka w walce z chorobą jest inhalator, czyli małe urządzenie, które umożliwia podanie leków drogą wziewną, dzięki czemu szybciej trafiają, tam gdzie powinny. Inhalator na astmę alergiczną najczęściej zawiera połączenie dwóch rodzajów leków.

Leczenie astmy alergicznej musi odbywać się pod nadzorem lekarza, to on dobiera odpowiednie preparaty. Warto podkreślić, że w odróżnieniu od leków na alergię, nie istnieją specjalistyczne leki na astmę alergiczną bez recepty! Zarówno substancje rozszerzające oskrzela, jak i glikokortykosteroidy wydawane są z przepisu lekarza! 

Jak zapobiegać zaostrzeniom astmy alergicznej?

Prawidłowo prowadzone leczenie astmy alergicznej pozwala kontrolować chorobę, czyli zmniejszać nasilenie objawów oraz zredukować częstotliwość ich występowania do maksymalnie dwóch razy w tygodniu. Gdy astma jest kontrolowana, chory nie musi ograniczać aktywności fizycznej, a także nie dochodzi u niego do zaostrzeń zagrażających zdrowiu i życiu.

Podstawą terapii astmy oprócz stosowania leków jest unikanie alergenu, który wywołuje objawy oskrzelowe. W niektórych przypadkach jest to łatwiejsze, w innych trudniejsze. Niemniej jednak każdy astmatyk powinien podjąć wszelkie starania w celu wyeliminowania alergenu z otoczenia lub możliwie jak najskuteczniejszego ograniczenia kontaktu z nim.

Dodatkowo w przypadku astmy alergicznej zalecane są tabletki na alergię, które złagodzą występujące objawy związane z alergicznym nieżytem nosa lub alergicznym zapaleniem spojówek. Warto dodać, że u niektórych osób astma alergiczna jest wskazaniem do rozpoczęcia odczulania, czyli immunoterapii swoistej.

Wspomagająco można również stosować domowe sposoby i suplementację oraz dbać o odpowiedni sposób żywienia. Polecane są inhalacje z soli fizjologicznej, a także zioła na astmę alergiczną, np. kurkuma, imbir, lepiężnik różowy. W przypadku suplementacji polecany jest olej z nasion czarnuszki siewnej oraz kwasy Omega-3.

Jak powinna wyglądać dieta przy astmie alergicznej? Astma jest chorobą przebiegającą z przewlekłym stanem zapalnym, dlatego też wskazane jest dostarczanie z jedzeniem substancji o działaniu przeciwzapalnym oraz przeciwutleniającym. Warto spożywać tłuste ryby morskie, świeże warzywa i owoce, orzechy, oleje zimnotłoczone i produkty pełnoziarniste. Należy unikać żywności wysokoprzetworzonej i alkoholu.

Astma oskrzelowa  jest chorobą przewlekłą, która z czasem prowadzi do nieodwracalnych zmian w oskrzelach. Należy wiedzieć, że odpowiednie postępowanie i realizowanie zaleceń lekarzy pozwala kontrolować chorobę i prowadzić całkiem normalne życie.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.