Popcornowe płuca – przyczyny, objawy i leczenie
23.03.2025Choć nazwa popcornowe płuca brzmi dość śmiesznie i niegroźnie, to w tym schorzeniu nie ma absolutnie nic zabawnego! Kiedyś uważano, że choroba ta występuje głównie u osób narażonych na ekspozycję na trujące opary oraz u osób po przeszczepach. Obecnie często łączy się ją ze stosowaniem e-papierosów i vaporyzatorów, które są coraz bardziej rozpowszechnione zarówno wśród osób dorosłych, jak i wśród młodzieży, a nawet dzieci! Czym są popcornowe płuca i jak się leczy tę chorobę?
Spis treści:
- Czym są popcornowe płuca?
- Przyczyny rozwoju choroby
- Objawy popcornowych płuc
- Diagnostyka i rozpoznanie popcornowych płuc
- Leczenie i rokowania zarostowego zapalenia oskrzelików
Czym są popcornowe płuca?
Co to są popcornowe płuca? Popcornowe płuca to potoczne określenie na zarostowe zapalenie oskrzelików (łac. bronchiolitis obliterans). Jest to poważna choroba układu oddechowego obejmująca obszar między oskrzelami a pęcherzykami płucnymi. Czym dokładnie jest choroba popcornowych płuc?
Definicja i mechanizm choroby
Zarostowe zapalenie oskrzelików to schorzenie układu oddechowego, które występuje stosunkowo rzadko. Choroba popcornowych płuc przebiega z utrudnionym przepływem powietrza przez drogi oddechowe, co objawia się silnymi dusznościami. Utrudnione oddychanie jest skutkiem procesów zapalnych zachodzących w ścianach oskrzelików, a także stopniowego zwężania rozgałęzień oskrzeli.
Historia odkrycia schorzenia
O popcornowych płucach świat usłyszał 25 lat temu, gdy u kilkunastu pracowników fabryki popcornu znajdującej się w Missouri w Stanach Zjednoczonych zdiagnozowano zapalenie oskrzelików przebiegające z nasilonymi dusznościami oraz kaszlem. Jako przyczyny popcornowych płuc zidentyfikowano diacetyl, objawy pojawiały się bowiem u osób, które najbardziej narażone były na wdychanie oparów tej substancji. Diacetyl to substancja, którą wykorzystuje się w produkcji m.in. popcornu przeznaczonego do podgrzewania w mikrofalówce, nadaje on maślany aromat i smak.
Skala problemu
Zarostowe zapalenie oskrzelików nie jest schorzeniem, które często się diagnozuje, choć popularność alternatyw tradycyjnych papierosów sprawia, że u coraz większej liczby osób palących e-papierosy lub korzystających z vaporyzatorów pojawiają się objawy popcornowych płuc. Ponadto grupą w dużym stopniu narażoną na rozwój tego schorzenia są osoby po przeszczepach, np. płuc, serca, szpiku kostnego.
Przyczyny rozwoju choroby
Za główną przyczynę choroby uznaje się wdychanie toksycznych oparów, głównie diacetylu, czyli dodatku zapewniającego przekąskom maślany smak i aromat. Nie są to jednak jedyne przyczyny popcornowych płuc.
Narażenie zawodowe
Zdecydowanie głównym winowajcą popcornowych płuc jest diacetyl, dlatego też na rozwój tej choroby najbardziej narażone są osoby, które podczas pracy wdychają jego opary, są to m.in. osoby pracujące przy chemicznej syntezie diacetylu lub w miejscach, gdzie jest on dodawany do żywności. Należy wspomnieć, że diacetyl można znaleźć w różnych produktach spożywczych – nie tylko w popcornie, ale i np. w słodyczach, wypiekach, kawie i piwie.
Z uwagi na kontrowersje dotyczące tego składnika w niektórych krajach wprowadzane są ograniczenia dotyczące używania diacetylu jako dodatku do żywności. Warto przy tym podkreślić, że spożywanie diacetylu nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, niebezpieczne jest tylko wdychanie jego oparów!
Na chorobę popcornowych płuc narażone są także osoby pracujące lub przebywające w warunkach ekspozycji na inne opary toksyczne takie jak dwutlenek siarki (gaz ten powstaje w procesie spalania paliw kopalnych), opary tlenku metali (produkt uboczny spawania), formaldehyd (substancja ta znajduje się m.in. w materiałach budowlanych i klejach), amoniak, chlor, tlenki azotu, kwas chlorowodorowy, iperyt siarkowy (tzw. gaz musztardowy).
E-papierosy i vaping
Obecnie najwięcej uwagi poświęca się zagadnieniom „e-papierosy a popcornowe płuca” i „vaping a popcornowe płuca”. Od lat popularność e-papierosów oraz vaporyzatorów stale wzrasta, są promowane jako zdrowsza, mniej szkodliwa alternatywa dla tradycyjnych papierosów. Szczególnie są one modne u młodych dorosłych, trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że sięga po nie młodzież, a czasem także dzieci.
Niestety w badaniach prowadzonych nad elektronicznymi papierosami udowodniono, że wcale nie są one bezpieczniejszą opcją niż tradycyjne papierosy. Zawierają one mnóstwo szkodliwych związków, w tym nikotynę, a przede wszystkim kompozycje smakowo-zapachowe, które są źródłem wielu toksycznych składników. Ze względu na to, że uważa się, iż diacetyl w e-papierosach może prowadzić do rozwoju bronchiolitis obliterans, w krajach europejskich składnik ten jest zakazany, jednak w USA nadal stosuje się go w niektórych smakach e-papierosów.
Trzeba jednak podkreślić, że uszkodzenie płuc przez e-papierosy nie jest winą tylko diacetylu, mogą się do tego przyczynić także inne substancje, dlatego najlepszym rozwiązaniem jest unikanie tego typu produktów. Zapalenie oskrzelików to tylko jeden ze skutków vapingu, jakie jeszcze choroby płuc e-papierosy mogą wywoływać? Jedną z nich jest EVALI, czyli zespół ostrego uszkodzenia płuc w przebiegu inhalacji substancjami zawartymi w e-papierosach. Ponadto może też dochodzić do krwawienia do pęcherzyków płucnych.
Inne czynniki ryzyka
Choć zarostowe zapalenie oskrzelików głównie rozpoznawane jest u osób narażonych na wdychanie toksycznych oparów, to do jego rozwoju mogą również prowadzić inne czynniki. Za przyczyny popcornowych płuc wskazuje się m.in. zakażenie mykoplazmą, infekcje wirusowe wywołane adenowirusami, wirusem odry lub wirusem grypy (zarostowe zapalenie oskrzelików u dzieci to najczęściej powikłanie po infekcjach wirusowych).
Popcornowe płuca towarzyszą często układowym chorobom tkanki łącznej – przede wszystkim reumatoidalnemu zapaleniu stawów. Mogą też być skutkiem ubocznym stosowania penicylaminy lub leków ze związkami złota. Choroba popcornowych płuc może rozwinąć się również u osób po przeszczepach jako efekt odrzucenia nowego narządu, szacuje się, że dotyczy to nawet połowy pacjentów po przeszczepie płuc.
Objawy popcornowych płuc
Objawy zarostowego zapalenia oskrzelików mogą przypominać objawy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Są to m.in. duszności, kaszel, skurcz oskrzeli, jak również sinica. Ponadto pojawiać się mogą nocne poty, gorączka oraz ogólne zmęczenie.
Pierwsze symptomy
Jako pierwsze dolegliwości najczęściej pojawiają się duszności i kaszel. Znacząco nasilają się one podczas wysiłku fizycznego oraz po jego zakończeniu. Do objawów popcornowych płuc można także zaliczyć przewlekłe zmęczenie utrzymujące się bez wyraźnej przyczyny, świszczący oddech oraz trzeszczenie u podstawy płuc.
Rozwój choroby
Przebieg choroby polega na tym, że w ścianach oskrzelików dochodzi do rozwoju stanu zapalnego, z czasem następuje także ich pogrubienie, zaczynają też tworzyć się guzki zapalne. Konsekwencją tych procesów jest powstawanie blizn, postępujące zwężenie rozgałęzień oskrzeli, które może skończyć się całkowitym zamknięciem ich światła.
Powikłania
Procesy chorobowe zachodzące w przebiegu zarostowego zapalenia oskrzelików przyczyniają się do bliznowacenia i zaburzenia prawidłowej wymiany gazowej, czego następstwem może być włóknienie płuc lub przewlekła obturacyjna choroba płuc, czyli schorzenia, które prowadzą do niewydolności oddechowej. Należy też dodać, że powikłaniami są problemy z układem sercowo-naczyniowym, którego praca jest zaburzona wskutek niedotlenienia.
Diagnostyka i rozpoznanie popcornowych płuc
Jak rozpoznać popcornowe płuca? Ze względu na to, że zarostowe zapalenie oskrzelików jest raczej rzadko występującą chorobą, a jego objawy nie są wystarczająco specyficzne, diagnostyka nie jest najłatwiejsza. Powinna się ona zacząć od dokładnych badań fizykalnych i przeprowadzenia szczegółowego wywiadu z pacjentem. Istotne są głównie informacje np. dotyczące warunków pracy, a także tego, czy chory pali e-papierosy lub choruje na reumatoidalne zapalenie stawów. Jakie badania są pomocne w rozpoznaniu popcornowych płuc?
Badania obrazowe
Jak w przypadku wszystkich chorób dolnych dróg oddechowych wykonuje się badania obrazowe – RTG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny klatki piersiowej. Warto dodać, że określenie „popcornowe płuca” odnosi się nie tylko do tego, że chorobę zdiagnozowano u wielu pracowników fabryki popcornu, ale i do wyglądu zmian w oskrzelikach. W badaniach obrazowych można zaobserwować, że zajęte chorobą fragmenty płuc zaczynają przypominać uprażone ziarenka popcornu.
Testy czynnościowe płuc
Kolejnym etapem diagnostyki są badania spirometryczne, które pozwalają ocenić czynność płuc. Spirometria mierzy objętość i pojemność płuc, jak również sprawdza prawidłowość oddychania.
Badania dodatkowe
Sporo informacji może przynieść wideotorakoskopia, podczas której pobiera się fragment tkanki płucnej do dalszych testów. W zależności od stanu pacjenta i dotychczas uzyskanych wyników lekarz może skierować go na dodatkowe badania.
Leczenie i rokowania zarostowego zapalenia oskrzelików
Niestety rokowania osób chorych na zarostowe zapalenie oskrzelików nie są dobre. Zmiany, które zachodzą w jego przebiegu, są nieodwracalne. Prowadzą do niewydolności oddechowej i śmierci. Są jednak dostępne środki, które pomagają ustabilizować stan chorego i złagodzić stan zapalny toczący się w oskrzelikach.
Dostępne metody terapii
Diagnoza popcornowych płuc wymaga rozpoczęcia leczenia. Podstawowymi lekami stosowanymi w terapii zarostowego zapalenia oskrzelików są antybiotyki i sterydy, które mają zmniejszać stan zapalny. Czasem stosuje się też leki immunosupresyjne. Pomocna może być tlenoterapia. W niektórych przypadkach jedynym rozwiązaniem jest przeszczep płuc.
Dodatkowo w ramach leczenia objawowego można stosować leki przeciwgorączkowe, a także inhalatory, które ułatwiają oddychanie. Wskazane jest podejmowanie kompleksowych działań poprawiających funkcjonowanie układu odpornościowego i całego organizmu. W porozumieniu z lekarzem zaleca się stosować odpowiednie preparaty na odporność.
Zapobieganie postępowi choroby
Leczenie popcornowych płuc musi się odbywać pod opieką doświadczonego lekarza. Kluczowe dla powodzenia terapii jest ścisłe przestrzeganie jego zaleceń. Trzeba też dodać, że najlepsze efekty leczenie daje w sytuacji, gdy choroba jest rozpoznana na wczesnym etapie. Im jest bardziej zaawansowana, tym trudniej spowolnić proces zapalny.
Rehabilitacja oddechowa
Choroba popcornowych płuc przypomina przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, więc podobnie jak w jej przypadku ogromnym wsparciem może być rehabilitacja oddechowa. Poprawia ona stan zdrowia, jednocześnie zmniejsza duszności. Odpowiednie ćwiczenia powinien dobrać specjalista.
Może i zarostowe zapalenie oskrzelików nie jest często diagnozowaną chorobą, ale powikłania, jakie wywołuje, każą się zastanowić nad tym, czy warto sięgać po e-papierosy i vaporyzatory. Oczywiście nie tylko one wskazywane są jako przyczyny rozwoju tej choroby, ale ich unikanie to numer jeden w zestawieniu – popcornowe płuca profilaktyka! Na koniec trzeba też dodać, że w przypadku nasilającego się kaszlu i duszności należy zawsze skonsultować się z lekarzem.
