Powiększone węzły chłonne – przyczyny, objawy i leczenie
23.10.2024Każdy wielokrotnie słyszał od lekarza, że ma powiększone węzły chłonne. Niewielu z nas zastanawia się jednak nad tym, co to oznacza. Mało tego, znajdą się osoby, które nawet nie wiedzą, czym tak naprawdę są węzły chłonne i do czego służą! W naszym artykule odpowiemy na te pytania, a także omówimy najczęstsze przyczyny powiększonych węzłów chłonnych oraz sposoby ich leczenia!
Spis treści:
- Czym są węzły chłonne i jaką pełnią funkcję?
- Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych
- Objawy towarzyszące powiększonym węzłom chłonnym
- Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych
- Leczenie powiększonych węzłów chłonnych
- Kiedy należy udać się do lekarza?
Czym są węzły chłonne i jaką pełnią funkcję?
Zacznijmy od tego, czym są węzły chłonne (inaczej węzły limfatyczne). Są one istotnym elementem układu odpornościowego. W ciele człowieka znajduje się kilkaset węzłów chłonnych. W największej liczbie są zlokalizowane pod pachami, na szyi, za uchem oraz w jamie brzusznej i w pachwinach. Występują pojedynczo lub w skupiskach, niektóre są umieszczone tuż pod skórą, inne głębiej – w okolicach narządów wewnętrznych. Wszystkie węzły chłonne są połączone siecią naczyń limfatycznych, po których krąży limfa, czyli chłonka.
Węzły chłonne pełnią w tym układzie funkcję punktów kontrolnych. Spływa do nich limfa i jest tam filtrowana z bakterii, wirusów, grzybów i komórek nowotworowych. Jeśli któreś z tych zagrożeń zostaje wykryte, uruchomiona zostaje reakcja immunologiczna. Produkowane w węzłach chłonnych limfocyty ruszają do „ataku”. Ich celem jest unieszkodliwienie zagrożenia – mają zniszczyć ciała obce i uniemożliwić im przedostanie się do krwiobiegu.
Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) świadczą o tym, że doszło w nich do rozwoju stanu zapalnego i organizm toczy walkę np. z infekcją lub chorobą nowotworową. Jak łatwo zatem zauważyć, gdy organizm jest zdrowy, węzły są normalnej wielkości (kształtem przypominają ziarnko fasoli, mają kilka lub kilkanaście milimetrów), są niebolesne i niewyczuwalne. Warto też dodać, że za powiększone węzły chłonne u dzieci uznaje się te, których średnica jest większa niż 2cm, a u dorosłych – powyżej 1cm. Można je wyczuć w postaci zgrubienia lub guzka.
Przyczyny powiększenia węzłów chłonnych
Powiększone, bolesne, zaczerwienione lub opuchnięte węzły chłonne mogą być objawem zarówno błahego przeziębienia, jak i bardzo poważnych chorób immunologicznych i nowotworów. Oznacza to, że nigdy nie można ignorować tego objawu, gdyż nie zawsze można łatwo określić, co doprowadziło do jego wystąpienia.
Jako najczęstsze przyczyny powiększonych węzłów chłonnych wymienia się infekcje – zakażenia bakteryjne (np. gruźlica, kiła, zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe, bruceloza, błonica, trąd, choroba kociego pazura), zakażenia wirusowe (np. cytomegalia, HIV, zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca, wirusowe zapalenie wątroby, odra, różyczka), zakażenia pierwotniakowe (np. toksoplazmoza), zakażenia grzybicze (np. blastomykoza i histoplazmoza) Tego typu zakażenia najczęściej wywołują limfadenopatię lokalną, czyli umiejscowioną w pobliżu miejsca infekcji.
Ponadto opuchnięte węzły chłonne występują w przebiegu chorób o podłożu immunologicznym (toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, mieszana choroba tkanki łącznej, zapalenie skórno-mięśniowe, choroba Hashimoto, sarkoidoza), choroby Kawasakiego, chorób endokrynologicznych (np. nadczynność tarczycy), chorób nowotworowych (np. chłoniak, białaczka, szpiczak, a także przerzuty nowotworowe), chorób spichrzeniowych (np. choroba Gauchera, choroba Niemanna-Picka), histiocytozy.
Warto też dodać, że do powiększenia węzłów limfatycznych może dojść przy problemach stomatologicznych (próchnica zębów) oraz przy nadwrażliwości na leki (np. na leki przeciwpadaczkowe, leki stosowane w terapii dny moczanowej, niektóre antybiotyki). Często węzły limfatyczne powiększają się w reakcji na podanie szczepionki (np. przeciwko różyczce lub gruźlicy).
Przyczyny powiększonych węzłów chłonnych można czasem określić także na podstawie konkretnych lokalizacji. Jeśli powiększone są węzły chłonne pod pachami, można podejrzewać nowotwór piersi lub inne nowotwory, infekcję bakteryjną, u kobiet karmiących zapalenie piersi, za uchem – choroby zakaźne, problemy z zębami lub nowotwory, szyjne – infekcje górnych dróg oddechowych i choroby zakaźne wirusowe (np. zapalenie gardła, zakażenie górnych dróg oddechowych, HIV, mononukleoza), bakteryjne (np. angina, zakażenie gronkowcem lub paciorkowcem, szkarlatyna), nowotwory szyi i głowy, w pachwinie – choroby zakaźne (np. toksoplazmoza, cytomegalia, mononukleoza), choroby przenoszone drogą płciową, zakażenia skóry, nowotwory zewnętrznych narządów płciowych.
Trzeba wiedzieć, że ze względu na nie w pełni rozwinięty jeszcze układ odpornościowy częściej niż u dorosłych obserwuje się powiększone węzły chłonne u dzieci. Z tego powodu opuchnięte węzły chłonne mogą pojawić się u nich nawet w przypadku łagodnego przeziębienia, co u dorosłych raczej się nie zdarza. U dzieci i niemowląt powiększone węzły chłonne są najczęściej związane z czynnikami zakaźnymi, rzadziej z poważniejszymi chorobami. Mogą też pojawić się podczas ząbkowania oraz po szczepieniu.
Objawy towarzyszące powiększonym węzłom chłonnym
Objawy powiększonych węzłów chłonnych to obrzęk, zaczerwienienie, ból i tkliwość. Skóra wokół nich może być napięta i ocieplona. Zapalenie węzłów chłonnych w okolicy żuchwy objawia się też trudnościami w przełykaniu. W przypadku węzłów chłonnych leżących pod skórą można samodzielnie stwierdzić, czy są opuchnięte. A gdy zgrubienie jest większe niż 1cm (u dzieci powyżej 2cm), należy zgłosić się do lekarza. Dodatkowo obserwuje się wzmożoną potliwość, podwyższoną temperaturę ciała, osłabienie, złe samopoczucie, czasem wymioty, a także objawy typowe dla przyczyny limfadenopatii.
Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych
Opuchnięte i bolesne węzły chłonne nie są specyficznym objawem, może on towarzyszyć wielu chorobom – mniej i bardziej poważnym. Z tego względu nie można ignorować tej przypadłości. Należy się więc zgłosić do lekarza. Oprócz szczegółowego wywiadu lekarz przeprowadzi badanie palpacyjne. Diagnostyka węzłów chłonnych powinna obejmować określenie lokalizacji, konsystencji, tkliwości oraz przesuwalności węzła względem skóry i podłoża.
Ograniczona limfadenopatia może wskazywać na przyczynę miejscową, a uogólniona – najczęściej na chorobę układową. Twarde, nieruchome węzły chłonne, które nie bolą, mogą być objawem nowotworu. Zwłaszcza, gdy zgrubienie jest znaczne i przekracza 2cm, a także w sytuacji, gdy taki stan utrzymuje się ponad 2-3 tygodnie. Bolesne węzły chłonne, które są miękkie i dają się przesuwać, najczęściej oznaczają infekcję, zwłaszcza gdy obserwuje się również zaczerwienienie i ocieplenie skóry w ich okolicy. Zwykle taki stan samoistnie mija po 2-3 tygodniach.
Oprócz badań fizykalnych lekarz ma do dyspozycji szereg badań laboratoryjnych i obrazowych, w tym morfologię krwi z rozmazem, oznaczenie markerów stanu zapalnego (CRP, OB), próby wątrobowe (ASPAT, ALAT), badanie USG i tomografię komputerową (głównie do oceny węzłów chłonnych umiejscowionych głęboko), a nawet biopsję. W zależności od wyników lekarz może skierować pacjenta na konsultację do specjalisty, np. do onkologa lub hematologa.
Leczenie powiększonych węzłów chłonnych
Jak leczyć powiększone węzły chłonne? Leczenie powiększonych węzłów chłonnych ma charakter przyczynowy, dlatego tak ważne jest, aby została przeprowadzona odpowiednia diagnostyka węzłów chłonnych. Jeśli mamy rozpoznanie, można zacząć leczenie. W przypadku infekcji zwykle sięga się po leki przeciwzapalne, leki na grypę, leki przeciwwirusowe lub antybiotyki (tylko w przypadku infekcji bakteryjnej). Wspomagająco warto też stosować witaminy, które wspierają odporność. Jeśli zdiagnozowano choroby zakaźne, leczenie może być nieco bardziej skomplikowane. W przypadku rozpoznania choroby nowotworowej pacjent musi podjąć leczenie onkologiczne.
Czy istnieją skuteczne domowe sposoby na powiększone węzły chłonne? Tak, jednakże nie są w stanie wyleczyć przyczyny, mogą natomiast złagodzić dyskomfort. Ciepłe okłady położone w miejscu opuchniętego węzła chłonnego pomagają zmniejszyć obrzęk. Natomiast okłady ze świeżych ziół likwidują przekrwienia i zapewnią działanie przeciwzapalne, warto w tym celu sięgnąć po skrzyp polny, babkę lancetowatą, nagietka i lepiężnika.
Kiedy należy udać się do lekarza?
Wprawdzie limfadenopatia w większości przypadków jest związana ze stosunkowo niegroźnymi stanami, mimo to wystąpienie tego objawu właściwie każdorazowo powinno skłonić do wizyty u lekarza. Natomiast takie objawy powiększonych węzłów chłonnych jak utrzymująca się ponad dwa tygodnie gorączka, nocne poty, senność, ciągłe zmęczenie, nagły spadek masy ciała, owrzodzenie skóry w okolicy węzła chłonnego wymagają jak najszybszej konsultacji lekarskiej. Niepokojącym objawem jest także powiększenie węzłów nadobojczykowych, a także zaobserwowanie, że węzły chłonne są twarde i zbite w nieprzesuwalne względem podłoża pakiety.
Zapalenie węzłów chłonnych może mieć różne przyczyny, na szczęście zazwyczaj nie stanowią one poważnego zagrożenia dla zdrowia, a limfadenopatia świadczy jedynie o tym, że organizm walczy z zagrożeniem. Niestety u niektórych osób powiększone węzły chłonne mogą oznaczać rozwój nowotworu, dlatego niepokojące objawy należy skonsultować z lekarzem!