Problemy z jelitami od słodzików. Nowa plaga wywołana przez branżę fit?
17.08.2025mgr farm. Katarzyna Borowiec
Słodziki są bardzo popularne nie tylko wśród diabetyków i osób odchudzających się, coraz częściej sięgają po nie osoby, które chcą zadbać o zdrowie swojego organizmu. Niestety wielu ludzi zatraca się w pogoni za smuklejszą sylwetką i popada w pułapkę fit produktów. Jak stosować słodziki, aby uniknąć skutków ubocznych związanych z jelitami?
Spis treści:
- Słodziki w fit żywności – hit czy zagrożenie dla jelit?
- Jak słodziki wpływają na zdrowie jelit?
- Które słodziki szkodzą najbardziej?
- Co robić, gdy masz problemy z jelitami po słodzikach?
Słodziki w fit żywności – hit czy zagrożenie dla jelit?
Wszyscy zwracają uwagę na to, że produkty spożywcze zawierają za dużo cukru (także w postaci syropu glukozowo-fruktozowego, który jest jeszcze gorszy dla organizmu niż sacharoza). Alternatywą dla kalorycznej i bogatej w cukier żywności stały się fit produkty ze słodzikami. Znajdziemy wśród nich nie tylko słodycze, ale i napoje, lody, dżemy, gumy do żucia i ketchupy.
Czym są słodziki i dlaczego są tak popularne?
Słodziki to zamienniki cukru. Substancje słodzące mogą być naturalne, syntetyczne lub półsyntetyczne. Dodaje się je do wielu różnych produktów – żywności, leków, wyrobów medycznych i suplementów diety. Skąd taka duża popularność słodzików? Jest ona przede wszystkim związana z tym, że zawierają one mniej kalorii niż cukier, a nierzadko nie zawierają ich w ogóle!
Ponadto mają one niższy lub zerowy indeks glikemiczny, czyli albo powoli zwiększają poziom cukru we krwi, albo wcale go nie zwiększają. Dodatkowo większość słodzików (zwłaszcza sztucznych) jest o wiele słodsza niż cukier, przez co można je stosować w niewielkiej ilości. Wszystko to sprawia, że stały się one doskonałym rozwiązaniem dla osób na diecie oraz osób z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
Jakie słodziki najczęściej znajdziemy w fit produktach?
Na liście słodzików, które zostały dopuszczone do użytku w żywności wymienia się następujące substancje:
-
sorbitole
-
mannitol
-
acesulfam K
-
aspartam
-
cyklaminiany
-
izomalt
-
sacharyny
-
sukraloza
-
taumatyna
-
neohesperydyna DC
-
stewia (glikozydy stewiolowe)
-
neotam
-
sól aspartamu i acesulfamu
-
syrop poliglucitolowy
-
maltitole
-
laktitol
-
ksylitol
-
erytrytol
-
adwantam
Wśród nich najczęściej wykorzystywane w żywności i innych produktach są sorbitole, glikozydy stewiolowe, maltitole, ksylitol, erytrytol, sukraloza, acesulfam K, aspartam i izomalt.
Czy każdy organizm reaguje tak samo?
Wymienione wyżej słodziki uważane są za bezpieczne, dlatego też są dopuszczone do spożycia. Trzeba jednak wiedzieć, że mogą one wywoływać różne skutki uboczne, zazwyczaj pojawiają się one po spożyciu słodzików w nadmiernej ilości. Oczywiście nie każdy organizm tak samo reaguje na substancje słodzące, jest to bardzo indywidualna sprawa.
U niektórych osób słodziki nie wywołują żadnych działań niepożądanych, są dobrze tolerowane, u innych ten sam produkt w tej samej, a czasem nawet mniejszej, ilości może spowodować znaczny dyskomfort, np. wzdęcia i biegunkę. Indywidualna tolerancja może zależeć od wielu czynników, m.in. od składu mikrobioty jelitowej i metabolizmu u danej osoby.
Jak słodziki wpływają na zdrowie jelit?
Niezależnie od tego, czy są to słodziki naturalne, czy też syntetyczne (sztuczne), niektóre z nich mogą wywierać niekorzystny wpływ na jelita. Kluczowa jest tu głównie kwestia słodziki a mikrobiom, gdyż zmiany w składzie mikroflory bakteryjnej, do których może dochodzić wskutek spożywania niektórych słodzików, wiążą się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi.
Ponadto niektóre słodziki powodują wzdęcia i inne problemy jelitowe i, co gorsza, u osób z zespołem jelita drażliwego przyczyniają się do zaostrzenia objawów chorobowych. Na co trzeba zwrócić uwagę w temacie słodziki a jelita?
Sztuczne słodziki a flora bakteryjna jelit
Najgorsze dla jelit – a właściwie dla mikrobiomu jelitowego – są sztuczne słodziki. Zgodnie z niektórymi badaniami aspartam, sacharyna i sukraloza mogą przyczyniać się do zmniejszania populacji dobroczynnych bakterii probiotycznych Bifidobacterium i Lactobacillus, które zamieszkują nasze jelita i m.in. wspomagają ich pracę.
Jednocześnie sztuczne substancje słodzące mogą prowadzić do wzrostu liczebności chorobotwórczych drobnoustrojów. W dłuższej perspektywie może to sprzyjać rozwojowi stanu zapalnego w jelitach, jak również zmianom w metabolizmie glukozy i zwiększaniu ryzyka otyłości.
Omówiliśmy już zależność sztuczne słodziki a flora jelitowa, warto dwa słowa powiedzieć o tym, jak działają na mikrobiom naturalne słodziki. Przedstawiciel alkoholi cukrowych – ksylitol – jest zaliczany do grupy prebiotyków. Stanowi więc pożywkę dla pożytecznych bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus (które popularnie określa się jako probiotyki), a to oznacza, że pomaga wzmocnić mikroflorę jelitową. Jak więc widać, nie każdy słodzik jest zły.
A co ze stewią, po którą chętnie sięga wiele osób? Nie ma zbyt wielu danych na temat jej wpływu na mikrobiom, choć nic nie wskazuje na to, że miałaby zaburzać jego stan, niektóre badania sugerują wręcz, że może korzystnie wpływać na mikroflorę jelitową.
Najczęstsze objawy: wzdęcia, bóle brzucha, biegunki
Jako główne problemy z jelitami od słodzików wymienia się takie dolegliwości jak wzdęcia, gazy, biegunki i zaparcia, ponadto częste są również bóle brzucha. W przypadku słodzików sztucznych objawy te pojawiają się wskutek zaburzenia składu flory jelitowej. Alkohole cukrowe (poliole) – głównie ksylitol, maltitol i sorbitol – mogą powodować problemy trawienne, gdyż fermentują w jelicie grubym.
U większości osób skutki uboczne polioli pojawiają się po ich nadmiernym spożyciu. Szczególnie uciążliwe jest to, że jedzone w nadmiarze słodziki powodują biegunkę – efekt przeczyszczający może być dość nasilony. Warto podkreślić, że u osób wrażliwych już mniejsza ilość może wywołać działania niepożądane.
Słodziki a nasilenie objawów IBS (zespołu jelita drażliwego)
A jak wygląda sprawa słodziki a zespół jelita drażliwego? Zespół jelita drażliwego (IBS) jest przewlekłą, czynnościową chorobą związaną z zaburzeniem pracy jelit. Jej głównymi objawami są nawracające uporczywe biegunki lub zaparcia, skurczowy ból brzucha, wzdęcia, uczucie parcia na stolec lub uczucie niepełnego wypróżnienia.
Osoby cierpiące na IBS muszą bardzo uważać na dietę, powinny unikać produktów, które nasilają objawy choroby. Wśród tych produktów są również poliole (np. ksylitol, maltitol), które fermentują w jelicie grubym, powodując zaostrzenie dolegliwości. Trzeba dodać, że poliole są niewskazane nie tylko przy IBS, ale i przy SIBO oraz przy nieswoistych chorobach zapalnych jelit.
Które słodziki szkodzą najbardziej?
Czy słodziki szkodzą jelitom? Tak, mogą wpływać na nie negatywnie. Ale nie wszystkie tak działają, co więcej nie działają one w taki sposób na wszystkich. Na które słodziki należy najbardziej uważać?
Erytrytol i ksylitol – naturalne, ale fermentują w jelitach
Erytrytol wraz z ksylitolem to najczęściej polecane słodziki dla osób, które szukają dobrych i bezpiecznych zamienników cukru. Są to naturalne substancje słodzące, zaliczane do alkoholi cukrowych. Zwykle są dobrze tolerowane, przy czym erytrytol tolerowany jest trochę lepiej. Niestety oba są obciążone ryzykiem występowania dolegliwości żołądkowo-jelitowych.
Dlaczego? Ponieważ poliole są fermentowane w jelicie grubym przez mieszkające w nim probiotyki (czyli pożyteczne bakterie). Należy powiedzieć, że problem erytrytol a wzdęcia nie jest tak częsty i dotkliwy, gdyż spośród polioli erytrytol jest bardzo dobrze wchłaniany w jelicie cienkim i jedynie jego niewielka część trafia do jelita grubego, gdzie ulega fermentacji.
Dużo gorzej wygląda kwestia ksylitol a biegunka, ten słodzik niemal w całości dociera do jelita grubego, tym samym może dawać bardziej nasilone objawy. Oczywiście nie u każdego są one aż tak uciążliwe, najdotkliwiej odczuwają je osoby nieprzyzwyczajone do polioli i osoby z wrażliwym układem pokarmowym.
Aspartam, sukraloza – długoterminowe skutki uboczne
W temacie słodziki a zdrowie jelit eksperci najbardziej skupiają się na szkodliwości sztucznych substancji słodzących. Poliole nie są obojętne, ale trzeba pamiętać, że powodują przede wszystkim dyskomfort trawienny. Co innego sztuczne słodziki, np. sukraloza i mikroflora jelit – tu konsekwencje mogą być bardziej znaczące dla zdrowia. Jak już było wspomniane, sukraloza, a także sacharyna i aspartam mogą zmieniać skład mikroflory jelitowej.
Oprócz negatywnego działania na mikrobiom sztucznym słodzikom przypisuje się również inne niepożądane następstwa. I tak długoterminowe skutki uboczne aspartamu dotyczą potencjalnego wzrostu ryzyka rozwoju raka oraz jego działania neurotoksycznego. W przypadku sukralozy zwraca się uwagę na to, że może wywoływać reakcje alergiczne i paradoksalnie może zwiększać ryzyko insulinooporności i cukrzycy.
Nadmiar nawet naturalnych słodzików = problem
Mówi się, że lek od trucizny dzieli jedynie dawka. To zdanie można odnieść również do słodzików. Zarówno Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), jak i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) w swoich rekomendacjach podkreślają, że słodziki są dobrym zamiennikiem cukru, ale pod warunkiem, że są spożywane z umiarem.
Czy fit słodycze są zdrowe? Tak, uważane są za zdrowsze alternatywy dla zwykłych słodyczy, ale kluczem jest zawsze umiejętność zachowania umiaru! Objadanie się fit ciastkami może nie podniesie gwałtownie poziomu cukru we krwi, ale może wywołać problemy trawienne. Poza tym należy pamiętać, że producenci żywności typu light czasem oszukują, dlatego trzeba zawsze czytać składy produktów, aby nie wpaść w pułapkę.
Co robić, gdy masz problemy z jelitami po słodzikach?
Na zakończenie trzeba poruszyć jeszcze kwestię „fit produkty a problemy jelitowe” od strony bardziej praktycznej. Mianowicie, co robić, gdy po zjedzeniu żywności ze słodzikami pojawiają się u nas problemy jelitowe? Zazwyczaj jest to związane z tym, że spożywa się ich za dużo. Złotą zasadą wprowadzania do diety słodzików (zwłaszcza polioli) jest zaczynanie od niewielkich ilości i obserwacja reakcji organizmu.
Jeśli nic się nie dzieje, można stopniowo zwiększać dzienną porcję. Jeśli natomiast słodziki powodują wzdęcia lub inne objawy, zaleca się tę porcję zmniejszyć, a następnie bardzo powoli zwiększać, aż organizm się przyzwyczai. Należy pamiętać, że niektóre osoby mogą czuć się źle nawet po niewielkich ilościach substancji słodzących, dlatego w ich przypadku lepszym rozwiązaniem może być rezygnacja z ich stosowania.
Słodziki – nawet te sztuczne – nie są złem wcielonym. Wprawdzie mogą one mieć negatywny wpływ na mikrobiom i na funkcjonowanie jelit, ale trzeba przyznać, że tak naprawdę nie ma twardych dowodów na to, że są one bardzo szkodliwe. Gdyby tak było, zostałyby one wycofane. Długofalowe skutki ich stosowania nadal są badane. Jeśli zaś chodzi o skutki uboczne w postaci wzdęć i biegunki, to w większości przypadków są one następstwem nadmiernego spożycia. Rozwiązaniem jest zatem zachowanie umiaru!
