Skutki uboczne płukania zatok

Czy płukanie zatok jest bezpieczne? Tak, zabieg ten uznaje się za bezpieczny do samodzielnego wykonywania w warunkach domowych. Trzeba jednak podkreślić, że irygacja nosa i zatok nie jest pozbawiona ryzyka wystąpienia działań niepożądanych. Zazwyczaj pojawiają się one, gdy zabieg nie jest wykonywany prawidłowo. Na jakie skutki uboczne płukania zatok trzeba być przygotowanym? 

Spis treści:

• Najczęstsze skutki uboczne płukania zatok
• Poważniejsze powikłania po płukaniu zatok
• Błędy podczas płukania zatok prowadzące do skutków ubocznych
• Kiedy zgłosić się do lekarza po płukaniu zatok? 

Najczęstsze skutki uboczne płukania zatok

Coraz więcej osób decyduje się na płukanie zatok i nosa jako element dbania o higienę górnych dróg oddechowych, a nie tylko jako wsparcie w leczeniu infekcji przebiegających z katarem i nadmierną ilością wydzieliny. Czy płukanie zatok jest bezpieczne? Nie ma wątpliwości, że płukanie zatok i nosa przynosi ogromne korzyści, jednocześnie rzadko przyczynia się do występowania poważnych skutków ubocznych. Należy jednak podkreślić, że zabieg ten nie należy do najprzyjemniejszych.

Dyskomfort i pieczenie po płukaniu

Płukanie zatok to nie jest przyjemny zabieg, u większości osób wywołuje dyskomfort. Wrażenie to jest związane z faktem, że w trakcie irygacji nie można oddychać przez nos, do tego dochodzi dość dziwne uczucie przepływania płynu przez jamy nosowe i zatoki. Zazwyczaj ten dyskomfort można przezwyciężyć, z czasem można się do niego przyzwyczaić na tyle, że właściwie się go nie odczuwa.

Innym dość częstym skutkiem ubocznym jest pieczenie po płukaniu zatok. Kiedy może wystąpić pieczenie lub podrażnienie błony śluzowej nosa? Zwykle dzieje się tak, gdy stosuje się roztwory hipertoniczne. Wyższe stężenie soli w roztworze ma właściwości drażniące, szczególnie nasilone pieczenie po płukaniu zatok mogą odczuwać osoby wrażliwe. W takich przypadkach zalecana jest sól fizjologiczna (roztwór izotoniczny).

Skąd się bierze ból głowy po irygacji nosa? Taki objaw pojawia się, gdy zabieg płukania wykonuje się mimo całkowitej blokady nosa. Bardzo często bólowi towarzyszy różnica ciśnień w obrębie głowy, co dodatkowo może zaburzać zmysł równowagi, mogą też wystąpić zawroty głowy po płukaniu zatok.

Krwawienie z nosa – przyczyny i postępowanie

Dlaczego u niektórych pojawia się krwawienie z nosa po płukaniu zatok? Przyczyn może być kilka. Do uszkodzenia naczyń krwionośnych może dojść np. wtedy, gdy płyn jest wtłaczany pod zbyt dużym ciśnieniem. Co zrobić, gdy z nosa leci krew? Krwawienie z nosa po płukaniu zatok należy skonsultować z lekarzem. Ponadto trzeba wiedzieć, że ostre i nawracające krwawienia z nosa, a także uszkodzenie śluzówki, rany i strupy są przeciwwskazaniem do wykonywania irygacji.

Zaleganie płynu w zatokach i jego konsekwencje

Jako niepożądane efekty irygacji zatok wymienić należy również zaleganie płynu w zatokach. Do tego może prowadzić niewłaściwe płukanie zatok, a dokładniej ignorowanie zaleceń, aby nie robić irygacji, gdy nos jest całkowicie zablokowany. W takiej sytuacji płyn nie jest w stanie wylecieć drugim otworem nosowym, może się zatrzymać w zatokach. Inną przyczyną jest nieprawidłowa technika płukania, np. złe ustawienie głowy podczas wlewania roztworu do otworu nosowego. Zaleganie płynu w zatokach sprzyja nasileniu objawów i zwiększa ryzyko rozwoju infekcji.

Poważniejsze powikłania po płukaniu zatok

Problemy po płukaniu zatok mogą być poważniejsze. Nie chodzi tylko o to, że są bardziej dokuczliwe, ale i o to, że wymagają specjalistycznego leczenia. Jakie są częste powikłania po płukaniu zatok?

Infekcje jako skutek nieprawidłowej irygacji

Czy płukanie zatok może zaszkodzić? W niektórych sytuacjach tak, ale zwykle tylko wtedy, gdy zostaną popełnione błędy przy płukaniu zatok. I tak infekcja po płukaniu zatok może się rozwinąć, gdy do irygacji używa się nieprzegotowanej wody, która może być skażona chorobotwórczymi drobnoustrojami, np. bakteriami. Powodem infekcji mogą być brudne, niedomyte irygatory do nosa. Do zakażeń może też dochodzić wtedy, gdy z jednej butelki lub dzbaneczka korzysta więcej niż jedna osoba.

Również zbyt częste irygacje nosa i zatok oraz stosowanie nieodpowiednich roztworów może przyczyniać się do rozwoju lub nawrotów infekcji dróg oddechowych. W wyniku nadmiernego lub zbyt agresywnego płukania dochodzi bowiem do zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej błony śluzowej.

Zapalenie ucha środkowego – mechanizm powstawania

Ucho środkowe jest połączone z częścią nosową gardła trąbką słuchową zwaną także trąbką Eustachiusza. Ze względu na to połączenie istnieje ryzyko, że nieprawidłowo wykonane płukanie zatok może doprowadzić do zatkania ucha lub zapalenia ucha środkowego. Sprzyja temu m.in. wtłaczanie płynu zbyt silnym strumieniem i kładzenie się zaraz po zabiegu (należy unikać pozycji leżącej przez przynajmniej godzinę po płukaniu zatok). Gdy roztwór wykorzystywany do płukania zatok przedostaje się do przewodu słuchowego, powoduje podrażnienie błony bębenkowej oraz wywołuje silny ból. W skrajnych przypadkach może rozwinąć się zapalenie ucha po płukaniu zatok.

Ryzyko zapalenia zatok po płukaniu

Choć celem irygacji zatok jest usunięcie zalegającej wydzieliny oraz zanieczyszczeń, a w efekcie złagodzenie objawów zapalenia zatok lub uniknięcie zachorowania, to niestety rezultat może być odwrotny i pojawi się niedrożność po płukaniu zatok. Zdarza się tak, np. w sytuacji, gdy zabieg oczyszczania zatok przeprowadza się „na siłę” mimo przeciwwskazań. Ponadto ucisk w zatokach po płukaniu świadczący o stanie zapalnym może się pojawić, gdy zaraz po zabiegu wychodzimy na zewnątrz. Należy pamiętać, że po płukaniu nie można wychodzić na dwór przez minimum godzinę lub dłużej, gdy jest zimno i wietrznie.

Błędy podczas płukania zatok prowadzące do skutków ubocznych

Zanim spróbujemy przeprowadzić irygację, należy poczytać o tym, jak wygląda prawidłowe płukanie zatok. Od tego zależy nie tylko skuteczność, ale i bezpieczeństwo zabiegu. Zanim przejdziemy to tego, jakie są najczęstsze błędy przy płukaniu zatok, warto dwa słowa powiedzieć o przeciwwskazaniach do wykonywania irygacji. Niestety zdarza się, że niektórzy je ignorują, co może się przyczynić do problemów. Kiedy nie płukać zatok?

Wcześniej była już mowa o tym, że nie należy wykonywać irygacji nosa i zatok przy częstych krwawieniach z nosa, a także w przypadku ran i uszkodzeń jego śluzówki. Przeciwwskazaniem jest też ostra infekcja ucha, uczucie zatkanego ucha, niedawno przebyty zabieg w obrębie uszu, nosa i zatok, krzywa przegroda nosowa, a także nadwrażliwość na składniki roztworu (reakcja alergiczna na płukanie zatok jest rzadko obserwowana, ale nie można jej wykluczyć). A co sprawia, że narażeni jesteśmy na skutki uboczne płukania zatok?

Niewłaściwa technika płukania

Niewłaściwe płukanie zatok może prowadzić do podrażnienia lub bólu ucha. Następuje to wskutek zbyt mocnego przepłukiwania nosa i zatok. Płyn powinien powoli przepływać przez zatoki, jeśli będzie go za dużo i będzie wtłaczany pod wysokim ciśnieniem, przedostanie się do ucha środkowego. Problemy po płukaniu zatok występują też przez to, że podczas zabiegu głowa nie jest ustawiona odpowiednio. Ciało powinno być lekko pochylone do przodu, dodatkowo głowę należy delikatnie pochylić w bok, aby jeden z otworów był położony trochę wyżej.

Błędy w przygotowaniu roztworu do płukania

Błędy można popełnić już na etapie sporządzania roztworu. Jeśli przygotowujemy go samodzielnie z domowych składników, to pierwszym błędem jest zaburzenie proporcji i użycie zbyt dużej ilości soli. Z tego względu lepiej korzystać z gotowych produktów zawierających odmierzoną porcję chlorku sodu.

Drugim błędem jest zaniedbanie w kwestii wody. Do przygotowania roztworu nie można stosować wody prosto z kranu, może ona zawierać różne mikroorganizmy, które mogą doprowadzić do rozwoju infekcji. Woda musi być przegotowana (należy ją gotować około 5 minut) – warto ją wcześniej przefiltrować, ewentualnie można zastosować wodę demineralizowaną. Ponadto woda nie może być za zimna lub za gorąca – powinna mieć temperaturę ciała.

Zbyt częste płukanie zatok – konsekwencje

Wprawdzie dla utrzymania w zdrowiu zatok zalecane są regularne irygacje, jednak nie powinno się ich przeprowadzać zbyt często. Szczególnie dotyczy to płukania zatok przy pomocy hipertonicznego roztworu chlorku sodu. Jego długotrwałe stosowanie może doprowadzić do wysuszenia śluzówki nosa. Ponadto zbyt częste irygacje wpływają na upośledzenie ruchomości rzęsek, a to przyczynia się do zaburzenia fizjologicznego oczyszczania nosa i osłabienia naturalnych funkcji ochronnych.

Kiedy zgłosić się do lekarza po płukaniu zatok?

Niektórzy bagatelizują kwestię – irygacja zatok skutki uboczne, co oczywiście jest błędem. Z zasady płukanie zatok nie jest to przyjemnym zabiegiem, ale nie należy mylić chwilowego dyskomfortu z dolegliwościami bólowymi. Ból po płukaniu zatok może zwiastować poważniejsze problemy, które należy zgłosić lekarzowi.

Objawy wymagające natychmiastowej konsultacji

Za objawy niepokojące po płukaniu zatok, wymagające pilnej konsultacji z lekarzem, uznaje się wszystkie dolegliwości wskazujące na to, że rozwinęła się infekcja po płukaniu zatok lub doszło do zapalenia ucha środkowego. Takim objawem jest m.in. silny ból oraz gorączka.

Przewlekłe dolegliwości po irygacji zatok

W większości powikłania po płukaniu zatok są przemijające i niegroźne. Zazwyczaj wystarczy wyeliminować popełniane błędy, a więcej żadne uciążliwe dolegliwości nie będą się pojawiać. U niektórych osób sytuacja może być poważniejsza, a skutki uboczne płukania zatok długotrwałe. Wówczas zamiast irygacji zaleca się wypróbować inne metody, które również pomogą oczyścić nos i zatoki z wydzieliny, alergenów, zanieczyszczeń i bakterii.

W aptece dostępne są różne preparaty na zatoki. Do codziennego oczyszczania, a także jako wsparcie podczas infekcji świetnie sprawdzi się woda morska do nosa. Ponadto polecane są inhalacje parowe. Do ich wykonania potrzebne są zioła (np. tymianek, szałwia, rumianek, mięta) lub olejki eteryczne (np. z drzewa herbacianego, eukaliptusowy, rozmarynowy). Gorący napar lub gorącą wodę z kilkoma kroplami olejku eterycznego należy wlać do miseczki. Następnie należy się nad nią pochylić i przykryć głowę ręcznikiem. Inhalacja powinna trwać kilka minut. 

Diagnostyka powikłań po płukaniu zatok

Jeśli pojawiają się uciążliwe skutki uboczne płukania zatok, zaleca się zaprzestać wykonywania irygacji. Należy się też zgłosić do laryngologa, aby przeprowadzić odpowiednie badania i ewentualnie rozpocząć leczenie. Jeśli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań do stosowania irygacji, warto go poprosić, aby zademonstrował, jak powinno wyglądać prawidłowe płukanie zatok.

Skutki uboczne płukania zatok są bardzo rzadkie, ale jest ryzyko, że mogą się pojawić. Wśród nich można wymienić np. uczucie pieczenia lub ból. Prawidłowe płukanie zatok może nas uchronić przed powikłaniami, dlatego bardzo ważne jest, aby ściśle przestrzegać zaleceń. Szczególnie istotne jest, aby zwracać uwagę na to, kiedy nie płukać zatok!

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.