Uczulenie na śliwki – objawy i sposoby walki z alergią

mgr farm. Katarzyna Borowiec

Alergia na śliwki nie jest częsta, ale się zdarza. Objawia się podobnie jak uczulenie na inne owoce, w tym owoce sezonowe. U osób uczulonych na śliwki po spożyciu surowego, nieco rzadziej przetworzonego owocu, może dojść m.in. do dolegliwości żołądkowo-jelitowych oraz objawów skórnych. Jak można sobie na co dzień radzić z alergią na śliwki?

Spis treści:

• Przyczyny uczulenia na śliwki
• Objawy uczulenia na śliwki
• Diagnostyka alergii na śliwki
• Leczenie uczulenia na śliwki
• Dieta eliminacyjna i unikanie śliwek
• Profilaktyka i życie z alergią na śliwki

Przyczyny uczulenia na śliwki 

Czy śliwki uczulają? Uczulenie na śliwki jest rzadkim zjawiskiem. Może występować u osób w różnym wieku, ale zazwyczaj pojawia się u dzieci, których układ pokarmowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty i nie toleruje wielu składników. Na szczęście większość dzieci wyrasta z alergii na śliwki! Skąd się bierze biegunka lub swędzenie po zjedzeniu śliwek? 

Białka alergizujące w śliwkach 

Śliwki są niezwykle zdrowe, są źródłem witamin, minerałów, antyoksydantów i innych dobroczynnych składników. Jednocześnie zawierają one białka, które mogą uczulać. Głównym z nich jest Pru d 3. Jest to proteina z grupy LTP. Aż 80% osób z nadwrażliwością na śliwki reaguje na to białko! 

Objawy uczulenia na śliwki mogą pojawiać się po zjedzeniu surowych owoców, a także przygotowywanych z nich przetworów. Możliwa jest również alergia na śliwki suszone. Warto podkreślić, że w tym przypadku uczulenie na śliwki może wynikać nie tyle z uczulenia na białka znajdujące się w śliwkach, a z nadwrażliwości na siarczyny. Są to konserwanty, które dodaje się do owoców suszonych. U osób wrażliwych siarczyny mogą powodować reakcje alergiczne. 

Alergia krzyżowa z innymi owocami

Częściej niż typowa alergia na śliwki występuje alergia krzyżowa. Co to znaczy? U źródła reakcji krzyżowych leży podobieństwo w strukturze różnych białek alergizujących. Białka LTP to białka przenoszące lipidy, występują w różnych owocach, warzywach, orzechach, zbożach, niektórych roślinach pylących. 

Reakcja krzyżowa może pojawiać się u osób uczulonych na niektóre pyłki po zjedzeniu pewnych pokarmów. Swędzenie i biegunka po zjedzeniu śliwek (głównie surowych, rzadziej przetworzonych) może pojawić się np. u osób uczulonych na ambrozję. Uważa się jednak, że najczęściej reakcja krzyżowa po śliwkach występuje u osób uczulonych na pyłki brzozy. 

Wspomnieć trzeba, że śliwki należą do rodziny Rosaceae, do tej samej grupy należą m.in. morele, brzoskwinie, wiśnie, jabłka. Oznacza to, że objawy alergiczne po zjedzeniu śliwki mogą wystąpić np. u osób, które są uczulone na brzoskwinie i na odwrót po zjedzeniu brzoskwini reakcja może pojawić się u osób uczulonych na śliwki. 

Czynniki predysponujące do alergii 

Standardowo czynnikami zwiększającymi ryzyko alergii są przypadki alergii w rodzinie. Jeśli rodzice lub jeden z rodziców jest na coś uczulony, to szanse na to, że dziecko również będzie alergikiem, są większe. Ponadto inne istniejące alergie, atopie, nietolerancje pokarmowe, nadwrażliwość na salicylany (których źródłem są śliwki) zwiększają ryzyko alergii na śliwki. 

Dodatkowo ryzyko rośnie wskutek ciągłej ekspozycji na szkodliwe czynniki środowiskowe, w tym na dym papierosowy lub zanieczyszczenia powietrza.

Objawy uczulenia na śliwki 

Objawy uczulenia na śliwki przypominają objawy alergii na inne owoce – czasem są łagodne, czasem nasilone. Są to różnorodne dolegliwości, które mogą pojawiać się po zjedzeniu śliwek – dotyczą one skóry, układu oddechowego i pokarmowego, wśród nich jest m.in. alergiczny nieżyt nosa (wodnista wydzielina, napadowe kichanie, zatkany nos) i objawy oczne (łzawienie, pieczenie, zaczerwienienie, swędzenie oczu). 

Zespół alergii jamy ustnej 

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów reakcji krzyżowych jest zespół alergii jamy ustnej. Pojawia się wtedy swędzenie, drętwienie i pieczenie w ustach po śliwkach oraz obrzęk warg, języka i podniebienia. U niektórych zaobserwować można wręcz pękanie ust po śliwkach! Najczęściej dolegliwości pojawiają się w ciągu kilku lub kilkunastu minut po tym, jak alergen miał kontakt ze śluzówką jamy ustnej. 

Objawy skórne i pokarmowe 

Typowe są też reakcje skórne, czyli swędzenie po zjedzeniu śliwek, a także rumień, pokrzywka i obrzęk. Często pojawiają się problemy ze strony żołądka i jelit – bóle brzucha, nudności, wymioty oraz biegunka po jedzeniu śliwek. 

Alergia na śliwki suszone, a właściwie na zawarte w nich siarczyny, może wywoływać nudności, wymioty, ból brzucha, rumień, pokrzywkę i świąd skóry. 

Należy też dodać, że biegunka po jedzeniu śliwek może być związana z nietolerancją fruktozy. Wraz z rozwolnieniem może się pojawić ból brzucha oraz wzdęcia. 

Reakcje ogólnoustrojowe 

Jeśli chodzi o objawy uczuleniowe, to nie jest to tylko kwestia śliwki a wysypka lub biegunka. Niewykluczone, choć bardzo rzadkie są reakcje ogólnoustrojowe. U niektórych osób mogą wystąpić trudności w oddychaniu, duszności i obrzęk twarzy, a nawet wstrząs anafilaktyczny.

Diagnostyka alergii na śliwki 

Osoby, które zauważyły u siebie objawy wskazujące na uczulenie na śliwki, powinny się zgłosić do lekarza. Ważne jest wykonanie testów na alergię, jednocześnie lekarz powinien przeprowadzić diagnostykę różnicową. 

Testy skórne i laboratoryjne 

Alergolog po przeprowadzeniu wywiadu zleca standardowe testy na alergię. Jest to badanie krwi. W próbce krwi oznacza się stężenie całkowitego IgE, a także stężenie swoistych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Powszechnie wykonuje się też testy skórne. Badania te można wykonać bezpłatnie w ramach NFZ, wystarczy skierowanie od lekarza. Można też zrobić je prywatnie (koszty różnią się w zależności od wybranego laboratorium). 

Test prowokacyjny z pokarmem 

Testy prowokacyjne są jedną z metod diagnostyki alergii, jednak nie wykonuje się ich często, a to z uwagi na ryzyko, jakie za sobą niosą. Badanie musi być wykonywane w warunkach szpitalnych pod ścisłym nadzorem lekarza. Polega ono na podaniu pacjentowi alergenu w postaci owocu lub soku. W tym czasie stan pacjenta musi być cały czas monitorowany, gdyż możliwe jest wystąpienie reakcji alergicznej. 

Test prowokacyjny pozwala ustalić, czy ktoś faktycznie ma uczulenie na śliwki i to, jak silna reakcja u niego występuje. Zazwyczaj prowokacja jest rekomendowana, gdy wyniki innych badań nie są rozstrzygające. 

Różnicowanie z innymi alergiami 

Diagnostyka alergii wcale nie jest taka prosta, m.in. z powodu reakcji krzyżowych. Lekarz musi brać to pod uwagę, dlatego uczulenie na śliwki trzeba różnicować z alergią na inne owoce, np. brzoskwinie, jabłka, a także z innymi alergiami pokarmowymi oraz z alergią na pyłki brzozy.

Leczenie uczulenia na śliwki 

Podstawą leczenia alergii na śliwki jest stosowanie leków przeciwhistaminowych. Najczęściej wskazane są leki doustne, a ponadto preparaty miejscowe takie jak krople do nosa na alergię. W przypadku nasilonych objawów lekarz może zlecić stosowanie kortykosteroidów. 

Leki przeciwhistaminowe 

Leki przeciwhistaminowe stanowią szeroką grupę środków stosowanych w leczeniu objawów alergii. Skutecznie zmniejszają objawy alergicznego zapalenia nosa i alergicznego zapalenia spojówek, a także zmiany skórne. 

• W aptece można kupić różne tabletki na alergię, a także syropy na alergię, mogą one zawierać takie substancje lecznicze jak np. bilastyna, desloratadyna, cetyryzyna 

• Oprócz doustnych leków przeciwhistaminowych dostępne są także preparaty do stosowania miejscowego – krople do oczu i krople do nosa na alergię 

Wspomagająco warto stosować suplementy diety na alergię oraz zioła do picia. W aptece można kupić m.in. preparaty z kwercetyną, ekstraktem z pachnotki zwyczajnej lub z olejem z nasion czarnuszki. Jeśli chodzi o zioła, to wskazane są np. napary z rumianku i pokrzywy. 

Kortykosteroidy miejscowe i ogólne 

Choć w większości przypadków leki przeciwhistaminowe są wystarczające, czasem konieczne jest podanie kortykosteroidów. Mają one postać leków doustnych działających ogólnoustrojowo, jak również kropli do podania do oka lub do nosa oraz maści i kremów. Należy pamiętać, że tabletki na alergię z kortykosteroidami są wydawane na receptę, jeśli chodzi o środki miejscowe, tylko nieliczne można kupić bez recepty. 

Postępowanie we wstrząsie anafilaktycznym 

Mimo że wstrząs anafilaktyczny po zjedzeniu śliwki jest bardzo rzadką reakcją, to nie można wykluczyć takiej możliwości. Z tego względu każdy alergik powinien wiedzieć, jak trzeba się zachować w przypadku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego. 

Trzy kluczowe kwestie to: 

• wezwanie pogotowia ratunkowego 

• podanie adrenaliny 

• usunięcie czynnika wywołującego wstrząs anafilaktyczny 

Pacjenta należy ułożyć w spokojnym miejscu w bezpiecznej pozycji – zwykle w pozycji leżącej z uniesionymi nogami, ewentualnie bocznej ustalonej. Adrenalinę należy mu podać domięśniowo w udo. Ampułkostrzykawkę z adrenaliną osoba, u której występuje ryzyko anafilaksji, powinna zawsze mieć przy sobie. Stan poszkodowanego należy monitorować aż do przyjazdu ratowników. Jeśli dojdzie do zatrzymania oddechu, należy rozpocząć resuscytację.

Dieta eliminacyjna i unikanie śliwek 

Alergia na śliwki to rodzaj alergii pokarmowej, więc jak można się spodziewać, należy wprowadzić dietę eliminacyjną. Kluczowe jest unikanie śliwek w każdej postaci, ponadto trzeba też zachować ostrożność w przypadku owoców i warzyw, które potencjalnie mogą wywoływać reakcje krzyżowe. 

Warto jeszcze dwa słowa powiedzieć o tym, kiedy można bezpiecznie wprowadzać śliwki do diety dziecka. Śliwki u niemowląt można po raz pierwszy podawać już na początku rozszerzania diety. Wskazane jest, aby dokładnie je umyć, wyjąć pestkę i obrać. Zaleca się, aby podawać je w formie rozdrobnionej, np. puree. Jeśli chodzi o suszone śliwki, to warto chwilę zaczekać – do około 9 miesiąca życia. Należy je namoczyć przed podaniem dziecku, najlepiej je też zmiksować. 

A czy można jeść śliwki w ciąży? Są one polecane zarówno w wersji surowej, jak i suszonej. Te suszone są szczególnie dobre na zaparcia, na które ciężarne często cierpią. Natomiast kobiety w ciąży, które mają alergię na śliwki, alergię na inne owoce lub alergię na pyłki brzozy nie powinny ich jeść! 

Produkty zawierające śliwki 

Osoby uczulone na śliwki muszą przede wszystkim unikać surowych owoców, a także suszonych, ponadto produktów, w których mogą się one znajdować – soków, syropów, kompotów, dżemów, powideł, ciastek, pierniczków, ciast, drożdżówek, cukierków. 

Konieczne może być też unikanie takich owoców jak jabłka, gruszki, morele, brzoskwinie, kiwi, wiśnie, melony. 

Dodatkowo niektóre osoby muszą uważać na produkty, które są źródłami histaminy, np. na sery dojrzewające, wędliny, truskawki, alkohol. Mogą one nasilać objawy uczulenia. 

Czytanie składów i etykiet 

Czytanie etykiet powinno wejść w krew każdemu alergikowi. Choć śliwki nie są aż tak częstym dodatkiem, to warto dokładnie sprawdzać składy produktów. Szczególne zagrożenie jest związane z dżemami, sokami i kompotami wieloowocowymi lub niektórymi sosami barbecue. 

Alternatywy żywieniowe 

Śliwki nie są kluczowym produktem spożywczym, bez którego jesteśmy zagrożeni ryzykiem rozwoju poważnych niedoborów pokarmowych. Trzeba jednak zaznaczyć, że są one bogatym źródłem m.in. potasu, witaminy K, przeciwutleniaczy oraz błonnika (pektyn). Należy więc zadbać o to, aby dostarczać tych składników z innymi produktami.

Profilaktyka i życie z alergią na śliwki 

Uczulenie na śliwki nie jest częste, ponadto nie są one składnikiem, który producenci „ukrywają” w swoich produktach, więc – w porównaniu z innymi rodzajami alergii – życie z takim uczuleniem nie jest aż tak trudne. Wystarczy mieć świadomość, czego nie można jeść, a także wiedzieć, jak sobie radzić, gdy pojawią się objawy alergii. 

Edukacja rodziny i otoczenia 

O ile osoba dorosła jest w stanie trzymać w ryzach swoją chorobę, tak alergia na śliwki u niemowlaka i dziecka może być wyzwaniem. Na barkach rodziców spoczywa dbanie o dietę wolną od alergenów. Ponadto o uczuleniu powinni oni poinformować wszystkie osoby z najbliższego otoczenia – rodzinę, znajomych, a także opiekunów ze żłobka, przedszkola lub szkoły. 

Warto przygotować listę zakazanych produktów, a także przedstawić krok po kroku, jak postępować w przypadku pojawienia się objawów reakcji alergicznej u dziecka, a zwłaszcza wytłumaczyć, co trzeba zrobić w sytuacji, gdy wystąpią objawy wstrząsu anafilaktycznego. 

Postępowanie w sytuacjach awaryjnych 

Wystąpienie objawów reakcji alergicznej wymaga rozwagi i odpowiedniego postępowania. Należy jak najszybciej przerwać kontakt z alergenem i bezzwłocznie zastosować leki przeciwhistaminowe. Jeśli objawy nie przechodzą, trzeba się zgłosić do lekarza. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego leki przeciwalergiczne nie są wystarczające, należy zadzwonić na numer alarmowy i podać adrenalinę! 

Długoterminowe zarządzanie alergią 

Alergia na śliwki głównie dotyczy dzieci, a większość z nich z niej wyrasta. Oznacza to, że w wieku dorosłym zwykle nie ma przeciwwskazań do jedzenia śliwek. Jeśli jednak uczulenie dotyczy osób dorosłych, to jest wysokie ryzyko, że trzeba będzie do końca życia unikać tych owoców i mieć pod ręką odpowiednie leki na alergię oraz ampułkostrzykawkę z adrenaliną. U niektórych alergików lekarz może zalecić immunoterapię swoistą, czyli odczulanie. 

Uczulenie na śliwki nie zdarza się często. Zazwyczaj daje o sobie znać na przełomie lata i jesieni, kiedy to mamy sezon na te pyszne owoce, choć oczywiście alergia na śliwki może się pojawiać przez cały rok, gdyż powidła śliwkowe lub śliwki w czekoladzie dostępne są w sklepach cały czas. Najskuteczniejszym sposobem na to, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia objawów, jest unikanie spożywania śliwek w każdej postaci.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.