Uczulenie na słońce - wszystko, co warto wiedzieć o fotodermatozie

Od lat lekarze powtarzają, że trzeba uważać na słońce, a kosmetyki do opalania powinny być stosowane przez cały rok! Wśród zagrożeń związanych z nadmierną ekspozycją na promienie UV najczęściej wymienia się ryzyko rozwoju raka skóry, przebarwienia i poparzenia. Warto jednak wiedzieć, że istnieje też coś takiego jak fotodermatoza. Czym jest alergia na słońce?

Spis treści:

• Czym jest uczulenie na słońce i jak się objawia?
• Jakie rodzaje uczulenia na słońce można wyróżnić?
• Kto jest narażony na wystąpienie fotodermatozy?
• Jakie leki mogą odpowiadać za pojawienie się alergii na słońce?

Czym jest uczulenie na słońce i jak się objawia?

Alergia na słońce, czy też inaczej fotodermatoza lub uczulenie na słońce, to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na promieniowanie emitowane przez słońce wskazująca na nadwrażliwość na światło słoneczne (głównie na promieniowanie UVA). Niestety nie wiadomo, dlaczego układ odpornościowy identyfikuje niektóre składniki zmienionej pod wpływem promieniowania słonecznego skóry jako zagrożenie i aktywuje swoje mechanizmy obronne, przez co pojawiają się objawy reakcji alergicznej. Objawy fotodermatozy mogą wystąpić nawet po krótkiej ekspozycji słonecznej, która na zdrowej skórze nie powoduje żadnej reakcji. Alergii na słońce nie należy mylić z oparzeniami słonecznymi, które są normalną reakcją skóry na nadmierną ekspozycję na promienie UV!

W jaki sposób objawia się uczulenie na słońce? Odczyn alergiczny może pojawić się w ciągu kilku minut lub godzin po wystawieniu skóry na słońce. Objawy zwykle widoczne są na obszarach, które były bezpośrednio nasłonecznione, najczęściej jest to twarz, szyja, dekolt, kark, ramiona, grzbiet dłoni. Nie jest jednak wykluczone, że zmiany skórne pojawią się też w innych miejscach. Wśród objawów alergii na słońce wymienia się zarówno zmiany skórne, jak również objawy ogólne (m.in. ból głowy, gorączka, złe samopoczucie). Odczyny skórne są bardzo zróżnicowane, zależą od wielu czynników – indywidualnej reakcji, rodzaju fotodermatozy oraz czasu spędzonego na słońcu. Alergia na słońce ma zazwyczaj postać czerwonej wysypki, drobnych pęcherzyków, wykwitów grudkowych, rumienia, którym towarzyszy pieczenie i świąd skóry, opuchlizna i łuszczenie się skóry, zaczerwienienie spojówek. Często pojawia się pokrzywka słoneczna – mówi się o niej, gdy zmiany skórne przypominające oparzenie pokrzywą tworzą się na skórze już chwilę po ekspozycji na promienie słoneczne, a także wielopostaciowe osutki świetlne, czyli czerwone plamki, grudki, pęcherzyki i wykwity krwotoczne (pojawiają się głównie w okresie wiosennym).

Jak można łagodzić objawy fotodermatozy? W sytuacji, gdy pojawią się jakiekolwiek alergiczne zmiany skórne, należy jak najszybciej zejść ze słońca. Uczucie pieczenia i swędzenia oraz zaczerwienienie można zmniejszyć, stosując chłodne okłady lub aplikując preparaty na oparzenia słoneczne, np. piankę z panthenolem lub żel z aloesem. W aptece można także kupić krem z hydrokortyzonem, który łagodzi świąd oraz doustne leki na alergię. Jeśli mimo podjętych działań objawy się utrzymują, należy się skonsultować z lekarzem.

Kto jest narażony na wystąpienie fotodermatozy?

Trzeba wiedzieć, że uczulenie na słońce może wystąpić u każdego, choć oczywiście u niektórych ryzyko jest większe. Częściej fotodermatoza pojawia się u niemowląt i dzieci, co ma związek z tym, że dziecięca skóra jest dużo bardziej wrażliwa i delikatna niż skóra osób dorosłych, ponadto nie ma jeszcze zbudowanej tolerancji na promieniowanie słoneczne. Tolerancja na słońce i odporność na oparzenia słoneczne jest wyższa u osób, które mieszkają w cieplejszych krajach niż u osób, które mieszkają na terenach o mniejszym nasłonecznieniu, co za tym idzie, osoby z krajów o chłodniejszym klimacie będą bardziej narażone na uczulenie na słońce. Dodatkowo wskazuje się, że częściej alergia na słońce występuje u kobiet.

Do wystąpienia uczulenia na słońce mogą przyczynić się czynniki endogenne lub egzogenne. Czynniki endogenne (wewnętrzne) to np. niedobór witamin z grupy B, uwarunkowania genetyczne, zaburzenia metaboliczne, niektóre choroby powodujące nadwrażliwość na światło słoneczne. Czynniki egzogenne pochodzą z zewnątrz, ich obecność warunkuje uruchomienie reakcji alergicznej. Substancjami fotouczulającymi i fototoksycznymi są m.in. niektóre leki i zioła, składniki znajdujące się w kosmetykach i produktach stosowanych miejscowo na skórę, m.in. barwniki, konserwanty, substancje zapachowe i olejki eteryczne (np. cedrowy, cytrusowy, bergamotowy, sandałowy), retinol. W celu znalezienia przyczyny występowania odczynu alergicznego lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad oraz zleca specjalistyczne badania i testy alergiczne. Może się jednak zdarzyć, że nie da się ustalić przyczyny uczulenia, w takich przypadkach mówi się o fotodermatozie idiopatycznej.

Jak można zapobiegać wystąpieniu objawów alergii na słońce? Jeśli znany jest czynnik wywołujący uczulenie na słońce (np. kosmetyk lub lek), należy go unikać. Niezwykle ważne jest ponadto unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce, zwłaszcza w godzinach największego nasłonecznienia. Absolutnie kluczowe są kosmetyki do opalania z wysokim filtrem SPF50 i ochroną UVA. Doskonale sprawdza się też specjalna odzież wzbogacona o filtry przeciwsłoneczne. Profilaktycznie warto stosować suplementy diety, które zawierają takie składniki jak witamina D, witamina B, witamina E, beta-karoten. Zalecana jest też dieta bogata w owoce i warzywa, czyli źródła antyoksydantów.

Jakie rodzaje uczulenia na słońce można wyróżnić?

Najczęstsze rodzaje uczulenia na słońce to pokrzywka słoneczna, erupcja fotoalergiczna i dziedziczny świąd słoneczny. Pokrzywka słoneczna charakteryzuje się występowaniem bąbli pokrzywkowych o różnym natężeniu, które ustępują w ciągu 24 godzin. Erupcja fotoalergiczna to postać alergii słonecznej, do której dochodzi w wyniku reakcji promieni słonecznych na kontakt z substancją chemiczną przyjętą doustnie lub zaaplikowaną miejscowo na skórę. Erupcja fotoalergiczna jest częstym skutkiem przyjmowania popularnych leków, w tym niektórych antybiotyków i niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Wyróżnia się też rodzaje uczulenia na słońce mające podłoże genetyczne, jest nim m.in. dziedziny świąd słoneczny, który spotyka się głównie u rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej, Północnej i Środkowej.

Jakie leki mogą odpowiadać za pojawienie się alergii na słońce?

Przed przyjęciem leku koniecznie trzeba przeczytać jego ulotkę! Nie tylko po to, aby sprawdzić dawkowanie, ale również po to, aby dowiedzieć się, jakie skutki uboczne niesie za sobą jego stosowanie. Jednym z tych działań niepożądanych może być właśnie alergia na słońce. Wśród leków, które wywołują niepożądane reakcje na promienie słoneczne, wymienia się m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne (zwłaszcza ketoprofen, naproksen i ibuprofen), antydepresanty (np. inhibitory MAO, leki trójpierścieniowe), diuretyki (np. furosemid), niektóre antybiotyki (zwłaszcza tetracykliny, fluorochinolony i sulfonamidy), niektóre leki przeciwgrzybicze (np. itrakonazol), leki stabilizujące pracę serca, leki na nadciśnienie, leki antymalaryczne, chemioterapeutyki, izotretinoina, doustne leki antykoncepcyjne, leki przeciwcukrzycowe, pochodne fenotiazyny. Uważać trzeba też na zioła (m.in. na dziurawiec zwyczajny, nawłoć pospolitą, arnikę górską, rutę zwyczajną, nagietek lekarski, rumianek pospolity, wrotycz, bylicę pospolitą).

Słońce to zarówno witamina D i piękna opalenizna, jak i oparzenia, przebarwienia i fotodermatoza. Z promieni słonecznych trzeba korzystać rozważnie i z umiarem, przede wszystkim przez cały rok trzeba aplikować kosmetyki do opalania. Osoby, które stosują substancje fotouczulające i fototoksyczne, aby uchronić się przed objawami alergii, powinny na czas kuracji zrezygnować z ekspozycji na słońce.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.