Ugryzienie kleszcza - jak wygląda i co robić po ukąszeniu?

W ostatnich latach sezon na kleszcze w Polsce rozpoczyna się już w lutym, a swoje apogeum osiąga wiosną i latem. Wiedza o tym, jak wygląda ugryzienie przez kleszcza oraz jak wyciągnąć go ze skóry, pomoże uniknąć chorób, które dosłownie mogą zrujnować zdrowie. Jak chronić się przed ukąszeniem? Jak rozpoznać objawy boreliozy?

Z naszego artykułu dowiesz się:

• Jakie skutki niesie za sobą ukąszenie kleszcza?
• Jak wygląda skóra po ugryzieniu przez kleszcza?
• Jakie objawy mogą pojawić się po ukąszeniu przez kleszcza?
• Kiedy należy skonsultować ukąszenie kleszcza z lekarzem?

Czym grozi ukąszenie przez kleszcza?

Niestety ugryzienie kleszcza może skończyć się bardzo źle, np. boreliozą! Na szczęście nie każdy kleszcz jest nosicielem krętków Borrelii, tym samym nie każde ugryzienie przez kleszcza jest równoznaczne z zakażeniem boreliozą. Niemniej jednak ryzyko jest duże, w dodatku z roku na rok rośnie. Borelioza jest wielonarządową chorobą zakaźną, która może prowadzić do zapalenia stawów, zaburzeń neurologicznych i kardiologicznych. Objawy boreliozy są niespecyficzne, co utrudnia diagnozę i leczenie.

Kleszcz w skórze może także spowodować kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Jest to infekcja wirusowa, która atakuje komórki mózgu oraz otaczające go struktury. Obecnie nie ma skutecznego leczenia przyczynowego KZM, jest jednak dostępna skuteczna szczepionka! Innymi chorobami odkleszczowymi są: ludzka anaplazmoza granulocytarna i babeszjoza.

Ze względu na wysokie zagrożenie związane z ukąszeniem kleszcza należy dobrze się przed nimi chronić, np. stosując preparaty na kleszcze z DEET, ikarydyną lub IR3535. Dodatkowo trzeba unikać wchodzenia w zarośla i wysokie trawy, czyli tam, gdzie kleszcze najczęściej czyhają na swoje ofiary. Idąc do lasu, lepiej zakładać jasne ubranie z długimi nogawkami i rękawami, zabudowany strój utrudni kleszczom dostęp do skóry, zaś jasny kolor pozwoli szybciej dostrzec pajęczaka. W ogrodzie należy regularnie kosić trawę, można też posadzić rośliny, których zapach odstrasza kleszcze (np. wrotycz, lawenda).

Po powrocie do domu trzeba dokładnie sprawdzać, czy kleszcz nie chodzi po skórze lub gdzieś się nie wbił. Właściciele psów i wychodzących kotów powinni też oglądać swoje zwierzaki. W ramach profilaktyki przeciwkleszczowej warto stosować ziołowe napary lub suplementy diety. Polecane zioła to: czystek, szczeć pospolita, rdestowiec japoński, brodziuszka wiechowata, koci pazur.

Gdy zostanie zauważony kleszcz u człowieka, należy go jak najszybciej usunąć! Jeśli pajęczak zostanie wyjęty w krótkim czasie po wbiciu, ryzyko zakażenia boreliozą jest naprawdę niewielkie (dochodzi do niego zwykle po 24 godzinach od wkłucia). Jak usunąć kleszcza? Można go wyjąć palcami, pęsetą lub specjalnymi narzędziami do usuwania kleszczy, najważniejsze, aby złapać go możliwie jak najbliżej skóry i zdecydowanym, spokojnym ruchem pociągnąć do góry, a następnie zdezynfekować skórę. Nie należy go wykręcać, wyciskać, smarować tłuszczem lub alkoholem. Jeśli w ciele zostanie kawałek kleszcza, można spróbować usunąć go sterylną igłą, jednak lepiej zostawić go w spokoju i poczekać, aż sam odpadnie wraz ze strupem.

Jak wygląda ugryzienie kleszcza?

Należy zacząć od tego, że samo ukąszenie przez kleszcza jest bezbolesne, co znacząco utrudnia szybką reakcję. Dlatego też należy szczególnie uważnie oglądać miejsca, gdzie kleszcze najczęściej się wbijają, są to zgięcia kolan i łokci, pachy, miejsca za uszami i linia włosów, pachwiny. Kleszcze są pajęczakami o wielkości do kilku milimetrów, w zależności od gatunku lub płci różnią się rozmiarem i kolorem. W dodatku są też nimfy kleszczy, które także przenoszą choroby, przy czym są bardziej niebezpieczne niż dorosłe osobniki, gdyż są prawie niewidoczne.

Dorosły kleszcz u człowieka od razu po wbiciu w skórę jest łatwy do zauważenia, nimfa natomiast przypomina mikroskopijną plamkę lub kropkę zrobioną długopisem. Z czasem żerujący kleszcz i nimfa zwiększają rozmiar, a jak się najedzą, to samoistnie odpadają, niekiedy dzieje się to zupełnie bez wiedzy żywiciela.

Jaki jest ślad po ugryzieniu kleszcza?

Ślad po ugryzieniu kleszcza może przypominać ślad po ugryzieniu komara. Skóra jest lekko zaczerwieniona i delikatnie obrzęknięta oraz swędzi, co stanowi naturalną reakcję alergiczną na ślinę kleszcza. Po usunięciu kleszcza skóra może być trochę podrażniona, jednak zwykle w ciągu kilku dni wszystko wraca do normy. Niepokojący ślad po kleszczu, tj. nasilenie dotychczasowych zmian skórnych lub pojawianie się po jakimś czasie nowych objawów, może oznaczać, że doszło do zakażenia boreliozą.

Rumień wędrujący po ukąszeniu przez kleszcza

Najbardziej charakterystyczny ślad po ugryzieniu kleszcza to oczywiście rumień wędrujący, który wskazuje na zakażenie boreliozą. Warto jednak wiedzieć, że rumień nie pojawia się zawsze, zaledwie u 40-60% zainfekowanych, może to nastąpić w ciągu 7 dni od ugryzienia pajęczaka, choć zdarza się, że pojawia się dopiero po miesiącu. Rumień wędrujący początkowo jest niewielki, z czasem się rozszerza, tworząc kształt przypominający tarczę strzelniczą. Po rozpoczęciu antybiotykoterapii szybko znika, bez leczenia utrzymuje się zwykle około miesiąca.

Guzek po ukąszeniu przez kleszcza

Rzadkim objawem zakażenia boreliozą jest czerwony lub sinoczerwony guzek. Jest to tzw. chłoniak limfocytowy (borelioza limfocytowa). Guzek może pojawić się do 2 miesięcy od ugryzienia, jest zlokalizowany zwykle na małżowinie usznej, brodawce sutkowej lub na mosznie, jest bezbolesny, nieduży i charakterystycznie odgraniczony od otoczenia skóry. Najczęściej taki guzek występuje u dzieci, dlatego trzeba go wypatrywać, gdy zostanie znaleziony kleszcz u dziecka.

Pęcherz po ugryzieniu przez kleszcza

Kolejny ślad po kleszczu mogący świadczyć o zakażeniu boreliozą to pojawienie się rozległych zmian w postaci drobnych pęcherzyków lub wybroczyn, które tworzą na skórze nieregularne kształty przypominające girlandy. Zmiany te mają tendencję do rozrastania się i długiego utrzymywania na skórze.

Jakie objawy towarzyszą ukąszeniu przez kleszcza?

Oprócz zmian skórnych w miejscu, gdzie nastąpiło ugryzienie kleszcza, mogą pojawiać się także inne objawy. Rumieniowi wędrującemu może towarzyszyć ból głowy, problemy z koncentracją, zmęczenie, osłabienie, gorączka, bóle stawowe i mięśniowe, powiększenie węzłów chłonnych. Zakażenie kleszczowym zapaleniem mózgu początkowo daje objawy grypopodobne z biegunką lub wymiotami, później mogą dołączyć drgawki, sztywność karku, nadwrażliwość na światło, zaburzenia świadomości.

Co robić po ukąszeniu przez kleszcza?

Kluczowa jest obserwacja miejsca ugryzienia oraz monitorowanie stanu zdrowia. Nie wcześniej niż po 3 tygodniach od ukąszenia można sprawdzić, czy nie doszło do zakażenia boreliozą. W aptekach dostępne są proste w użyciu domowe testy diagnostyczne do wykrywania chorób. Jednym z popularniejszych produktów tego typu jest Test Na Boreliozę TIK’ALERT. Cechuje się on wysoką czułością, dobrze sprawdza się do samokontroli.

Zanim będzie można samemu zrobić test na boreliozę, jest możliwość zbadania wyjętego z ciała pajęczaka. Test do wykrywania bakterii boreliozy u kleszcza wykaże, czy kleszcz był nosicielem krętków Borrelii. Jeśli był, trzeba jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i poinformować go potencjalnym zagrożeniu. Należy jednak od razu uspokoić, że nawet jeśli test wykrył u kleszcza krętki boreliozy, wcale nie oznacza to, że doszło do zakażenia!

Czy po ukąszeniu przez kleszcza należy udać się do lekarza?

Nie ma konieczności konsultacji z lekarzem, gdy został znaleziony kleszcz w skórze. Można oczywiście zgłosić się po pomoc, jeśli nie ma możliwości samodzielnego usunięcia kleszcza. Do lekarza należy się udać, gdy ślad po ugryzieniu kleszcza się powiększa lub pojawiły się niepokojące objawy wskazujące na zakażenie chorobą odkleszczową, a także w sytuacji, gdy Test Na Boreliozę TIK’ALERT wyszedł pozytywny. Do lekarza warto się zgłosić, gdy to dziecko zostało pogryzione lub doszło do wielokrotnego pogryzienia.

Kleszczy jest coraz więcej, już nie trzeba iść do lasu, aby spotkać tego groźnego pajęczaka na swojej drodze. Trzeba więc chronić się przed ugryzieniem, podejmując odpowiednie działania zapobiegawcze – np. stosować preparaty na kleszcze i regularnie sprawdzać, czy na ciele nie ma żadnych śladów po tych pajęczakach.

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl