Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, przebieg, leczenie

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to nieswoiste zapalenie jelita o nierozpoznanej etiologii. W przebiegu schorzenia przewlekły proces zapalny obejmuje śluzówkę odbytnicy, czasem także okrężnicy. Pojawiające się objawy są bardzo nieprzyjemne, wśród nich najczęściej wymienia się biegunki i ból brzucha. W jaki sposób leczyć WZJG? Jaką dietę powinny stosować osoby z tym schorzeniem? 

Spis treści:

• Co to jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego i jakie są przyczyny tej choroby?
• Czym objawia się wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
• Jak zdiagnozować wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
• Jak przebiega WZJG?
• Jak leczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego?
• Jaka dieta przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego?

Co to jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego i jakie są przyczyny tej choroby? 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) to schorzenie zaliczane do nieswoistych chorób zapalnych jelit, których etiologia nie jest do końca wyjaśniona. Jest to rozlane, nieswoiste zapalenie błony śluzowej obejmujące najczęściej tylko odbytnicę (najłagodniejsza postać schorzenia), a czasem także i okrężnicę. Wskutek przewlekłego procesu zapalnego dochodzi do uszkodzenia śluzówki jelita i powstawania krwawiących nadżerek i owrzodzeń. Charakterystyczne dla przebiegu choroby są przeplatające się okresy zaostrzeń i remisji. Jeśli chodzi o to, kto najbardziej narażony jest na zachorowanie, to nie ma specjalnej różnicy w liczbie przypadków rozpoznawanych u kobiet i u mężczyzn. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się u osób młodych w wieku od 20. do 40. roku życia. 

Etiologia WZJG nie jest w pełni poznana, choć w genezie schorzenia wskazuje się na udział czynników genetycznych, immunologicznych i środowiskowych. Uważa się, że do rozwoju choroby w dużym stopniu przyczynia się zaburzone funkcjonowanie układu odpornościowego – podczas infekcji bakteryjnych lub wirusowych w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi immunologicznej układ odpornościowy zaczyna atakować komórki przewodu pokarmowego. Należy także wspomnieć, że u osób z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit skład ilościowy i jakościowy mikroflory jelitowej jest inny niż u osób zdrowych. Jako czynniki nasilające dolegliwości wymienia się stres, niewłaściwą dietę, leki przeciwbólowe (głównie niesteroidowe leki przeciwzapalne) i zakażenia wymagające antybiotykoterapii – same w sobie nie stanowią one jednak przyczyn colitis ulcerosa. 

Czym objawia się wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Objawem, który jednoznacznie kojarzy się z WZJG, są biegunki. Faktycznie pojawiają się one u większości chorych. W okresie zaostrzeń przy ciężkim przebiegu u niektórych może występować do 20 wypróżnień na dobę. Często obserwuje się również krew w stolcu. Jeśli stan zapalny zlokalizowany jest tylko w odbytnicy, rytm wypróżnień się nie zmienia (nie ma biegunki), pojawiają się natomiast krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Do objawów wrzodziejącego zapalenia jelita grubego zalicza się też bolesne parcie na stolec, zmianę konsystencji kału, śluz w stolcu, skurcze i ból brzucha (najczęściej w lewym dolnym boku), ból odbytnicy, wzdęcia, ponadto objawy ogólne jak osłabienie, utrata łaknienia, zmniejszenie masy ciała, obniżona odporność, gorączka i niedokrwistość. 

Przebieg wrzodziejącego zapalenia jelita grubego może być wyniszczający dla organizmu, w dodatku schorzenie obciążone jest ryzykiem występowania licznych powikłań. Są to głównie powikłania w obrębie jelit, ale nie tylko. Najczęściej diagnozuje się polipowatość zapalną jelita, ostre rozdęcie okrężnicy, zwężenie światła jelita, przetoki, ropnie, pęknięcie okrężnicy, perforacje i krwotoki. Należy też zwrócić uwagę na to, że wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest jednym z czynników zwiększających ryzyko rozwoju nowotworu jelita grubego (ryzyko rośnie wraz z czasem trwania choroby i rozległością zajętego obszaru jelita). Ponadto powikłania często obejmują układ kostno-stawowy (zapalenie stawów, osteoporoza, osteopenia, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), wątrobę i drogi żółciowe (stwardniające zapalenie dróg żółciowych, stłuszczenie wątroby), narząd wzroku (zapalenie spojówek, twardówki i tęczówki). Często pojawiają się również problemy skórne (rumień guzowaty), niedokrwistość i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa. 

Jak zdiagnozować wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Rozpoznanie colitis ulcerosa następuje na podstawie badań endoskopowych jelita grubego. Kolonoskopia przeprowadzana jest z pobraniem wycinków do badań histopatologicznych, obraz z badania umożliwia ocenę tego, jak rozległe są zmiany zapalne. W diagnostyce zlecane są również testy laboratoryjne, m.in. CRP, OB, próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP, ALP, bilirubina), żelazo, przeciwciała przeciwko okołojądrowemu antygenowi granulocytów (pANCA). Pomocne mogą być badania USG i RTG jamy brzusznej, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Rozpoczynając proces diagnostyczny, należy wykluczyć m.in. infekcje (bakteryjne, pasożytnicze) oraz chorobę Leśniowskiego-Crohna, rzekomo błoniaste zapalenie jelita grubego i raka odbytnicy. 

Jak przebiega WZJG? 

Bardzo charakterystyczny dla WZJG jest przewlekły charakter choroby oraz naprzemienne występowanie okresów zaostrzeń i remisji. W większości przypadków wrzodziejące zapalenie jelita grubego ma łagodny przebieg z długimi okresami remisji. Leczenie podtrzymujące i unikanie takich czynników jak stres, zakażenia przewodu pokarmowego i niesteroidowe leki przeciwzapalne zapobiega rzutom choroby. Osoby z ciężkim przebiegiem mają o wiele bardziej nasilone objawy, a w rzutach choroby nierzadko konieczna jest hospitalizacja, dodatkowo narażone są one na częstsze nawroty. 

Jak leczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to schorzenie, którego nie da się całkowicie wyleczyć, wszystkie podejmowane wysiłki mają za zadanie łagodzić objawy, wydłużać okresy remisji, zapobiegać nawrotom choroby oraz ograniczać ryzyko powikłań. Oznacza to, że leczenie jest długotrwałe i nie można samodzielnie przerywać terapii, jeśli nastąpi poprawa. Na czym właściwie polega leczenie WZJG? Po postawieniu diagnozy lekarz zaleca leki, których celem jest wygojenie śluzówki i ustąpienie zmian zapalnych. Najczęściej stosowana jest mesalazyna, sulfasalazyna i glikokortykosteroidy, przy ciężkim przebiegu również leki immunosupresyjne – azatiopryna, merkaptopuryna, a także cyklosporyna, takrolimus i leki biologiczne – infliksimab, adalimumab. 

W sytuacji, gdy farmakoterapia jest nieskuteczna, konieczne może być leczenie operacyjne – resekcja części lub całego jelita grubego. Dodatkowo prowadzi się leczenie pomocnicze, np. stosuje się leki na uspokojenie oraz probiotyki (np. Dicoflor krople), a także suplementację kwasami Omega-3, a w przypadku niedoborów również witaminami i minerałami. Ponadto każda zdiagnozowana osoba powinna regularnie wykonywać badania kontrolne, szczególnie ważna jest kolonoskopia ze względu na zwiększone ryzyko raka jelita grubego (co 1-2 lata). 

Jaka dieta przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego? 

Dieta jest ważnym elementem terapii WZJG. Jaki sposób żywienia jest rekomendowany? Wszystko zależy od rodzaju schorzenia oraz od występujących objawów. Dietę należy dobierać indywidualnie dla każdego chorego, powszechnie jednak dobre rezultaty przynosi dieta bez glutenu i laktozy. Wśród zaleceń dla chorych na colitis ulcerosa znajdują się wskazówki będące w zasadzie podstawą szeroko rozumianego zdrowego odżywiania. Ważne jest dbanie o urozmaicenie swojej diety, by dostarczać wszystkich składników odżywczych, a także unikanie żywności wysoko przetworzonej, fast-foodów, słodyczy, słodkich napojów gazowanych. Chorzy powinni uważnie obserwować reakcje organizmu na poszczególne produkty i na bieżąco eliminować te, które nasilają dolegliwości. 

Większe restrykcje obowiązują w przypadku zaostrzenia choroby, wskazane jest wtedy ograniczenie spożycia tłuszczów, unikanie diety bogatoresztkowej, czyli dużej ilości błonnika. Jeśli wskutek choroby nastąpił znaczny spadek wagi i choremu grozi niedożywienie, należy stosować dietę wysokokaloryczną i bogatobiałkową. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego wiąże się także z ryzykiem odwodnienia i zaburzeń równowagi elektrolitowej, dlatego istotne jest dbanie o prawidłową podaż płynów. 

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to diagnoza, której nikt nie chce usłyszeć. Jest to w końcu schorzenie przewlekłe, którego na obecną chwilę nie da się całkowicie wyleczyć. Na szczęście odpowiednia terapia umożliwia długotrwałą remisję choroby, mimo to stale trzeba uważać na czynniki, które mogą prowadzić do nawrotów. Osoby obserwujące u siebie niepokojące objawy powinny jak najszybciej zgłosić się do lekarza!

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.