Wysiłkowe nietrzymanie moczu - czym jest i jak sobie z nim radzić?
05.08.2022Wysiłkowe nietrzymanie moczu to dolegliwość częściej występująca u kobiet niż u mężczyzn. Objawem jest mimowolny wyciek moczu niepoprzedzony parciem na pęcherz wywołany nagłym zwiększeniem ciśnienia w jamie brzusznej. Skąd się biorą problemy z wysiłkowym nietrzymaniem moczu? Jak leczyć to schorzenie? Czy można z nim normalnie funkcjonować?
Z naszego artykułu dowiesz się m.in.:
- Jakie są objawy wysiłkowego nietrzymania moczu?
- Jakie ćwiczenia są skuteczne przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu?
- Jak przebiega diagnostyka i leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu?
Jakie mogą być przyczyny wysiłkowego nietrzymania moczu?
Jednym z najczęstszych rodzajów inkontynencji jest wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNTM). Częściej diagnozuje się je u kobiet niż u mężczyzn. Jako główną przyczynę wymienia się uszkodzenie mechanizmów, które odpowiadają za zamykanie cewki moczowej (osłabione mięśnie dna miednicy za słabo ją zaciskają). Po pierwsze ze względu na niedostateczne podparcie przez dno miednicy mniejszej ruchomość szyjki pęcherza moczowego jest wzmożona, co powoduje zaburzenie transmisji ciśnienia brzusznego i mimowolny wyciek moczu w określonych sytuacjach. Stan ten określa się jako anatomiczne wysiłkowe nietrzymanie moczu. Po drugie wyróżnia się jeszcze zwieraczowe wysiłkowe nietrzymanie moczu, którego przyczyną jest niewydolność mechanizmu zwieraczowego cewki moczowej wynikająca z uszkodzeń powstałych podczas operacji.
Kto jest najbardziej narażony na wysiłkowe nietrzymanie moczu? U kobiet czynnikiem ryzyka jest poród siłami natury, zaburzenia hormonalne (niedobór estrogenu w przebiegu menopauzy), operacje i bezpośrednie urazy. Prawdopodobieństwo rozwoju dolegliwości rośnie w przypadku więcej niż dwóch porodów (także przez cesarskie cięcie), porodu po 42. tygodniu ciąży, porodu wywoływanego oksytocyną, urodzenia dużego dziecka o wadze powyżej 4kg, porodu trwającego dłużej niż dobę. U mężczyzn WNTM zwykle występuje po usunięciu gruczolaka prostaty i po radykalnej prostatektomii. Nie bez znaczenia jest nadwaga, otyłość, zespół Ehlersa-Danlosa, palenie papierosów, neuropatia cukrzycowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc, zaparcia, ciężka praca fizyczna.
Jak objawia się wysiłkowe nietrzymanie moczu?
Wysiłkowe nietrzymanie moczu objawia się mimowolnym (bezwiednym) wyciekiem moczu, co jest spowodowane nagłym zwiększeniem ciśnienia w jamie brzusznej. Wyciek moczu nie jest poprzedzony parciem na pęcherz. Przy wysiłkowym nietrzymaniu moczu nie ma potrzeby częstszych wizyt w toalecie ani w ciągu dnia, ani w ciągu nocy. W początkowym stadium do popuszczania moczu dochodzi tylko przy kichaniu, kaszlu i przy ćwiczeniach fizycznych. Jeśli leczenie nie zostanie rozpoczęte, dolegliwości zaczną pojawiać się również przy minimalnym wysiłku.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu – stopnie
Ze względu na nasilenie objawów wyróżnia się trzy stopnie WNTM. O pierwszym stopniu inkontynencji wysiłkowej mówi się, gdy mocz wycieka wyłącznie wtedy, gdy dochodzi do silnego zwiększenia ciśnienia w jamie brzusznej – przy wybuchu śmiechu, kichnięciu lub kaszlnięciu. Według specjalistów już w przypadku wycieku kilku kropli moczu przy kichnięciu należy skonsultować się z lekarzem. Gdy do niekontrolowanego wycieku moczu dochodzi nawet przy umiarkowanym zwiększeniu ciśnienia w jamie brzusznej, przy średnim wysiłku, np. podczas skakania, biegania, dźwigania, można mówić o drugim stopniu inkontynencji. Trzeci stopień wysiłkowego nietrzymania moczu diagnozuje się, gdy wyciek moczu pojawia się przy lekkim wysiłku i niewielkim zwiększeniu ciśnienia w jamie brzusznej (np. przy wstawaniu z pozycji leżącej do siedzącej), a nawet w spoczynku.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu – diagnostyka i leczenie
Osoby z grupy ryzyka powinny mieć się na baczności, zwracać uwagę na wszystkie epizody nietrzymania moczu i notować, w jakich sytuacjach do nich dochodziło, ile moczu wycieka. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od wywiadu lekarskiego, w którym specjalista pyta o szczegóły związane z pojawianiem się objawów, a także o informacje dotyczące przebytych chorób i stylu życia. Przeprowadzane jest badanie podmiotowe, m.in. USG układu moczowego, badania brzucha, krocza i miednicy, badanie ginekologiczne u kobiet oraz dodatkowo badania laboratoryjne, m.in. badanie ogólne i posiew moczu, oznaczenie zalegania moczu, test kaszlowy, badania urodynamiczne, uretrocystoskopia.
Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu zależy od stopnia inkontynencji. Początkowo wprowadza się leczenie zachowawcze, a także leczenie farmakologicznie, w razie konieczności również operacyjne. Istotnym filarem leczenia WNTM jest zmiana trybu życia, wprowadzenie zdrowych nawyków żywieniowych i wyeliminowanie czynników nasilających objawy (m.in. otyłości, palenia papierosów, alkoholu). Fizjoterapię stosuje się, gdy inkontynencja jest jeszcze łagodnie nasilona, składają się na nią ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy, biofeedback oraz elektrostymulacja. W niektórych przypadkach leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu obejmuje również farmakoterapię (np. estrogeny u kobiet), choć nie zawsze daje ona oczekiwane efekty. Dodatkowo jako wsparcie można stosować dostępne w aptekach bez recepty suplementy diety i leki na schorzenia układu moczowo-płciowego.
Leczenie operacyjne stosuje się przy bardzo nasilonych objawach (inkontynencja trzeciego stopnia) i w przypadku, gdy leczenie zachowawcze i farmakologiczne nie działa. Metodę wybiera się w zależności od typu i przyczyny dolegliwości. Lekarz na podstawie dotychczasowego przebiegu choroby oraz potencjalnych przeciwwskazań dopasuje zabieg, który może zapewnić najlepsze efekty. Trzeba pamiętać, że żadna z metod operacyjnych nie daje 100% gwarancji sukcesu. Jako najskuteczniejsze metody wymienia się metodę TVT, metodę sling, operację Burcha, zabiegi laserowe.
W przypadku osób z WNTM kluczowe dla utrzymania komfortu są odpowiednie produkty chłonne. Przy niewielkim nasileniu objawów wystarczające są wkładki urologiczne, które są bardzo chłonne i dyskretne. Nasilone objawy wymagają mocniejszej ochrony przed przeciekaniem i nieprzyjemnym zapachem. Dla osób aktywnych polecane są majtki na nietrzymanie moczu. Wyglądem przypominają tradycyjną bieliznę, są wygodne i nie odznaczają się pod ubraniem, dodatkowo producenci oferują specjalne majtki dla kobiet i majtki dla mężczyzn.
Dla osób ograniczonych ruchowo lepszym rozwiązaniem mogą być pieluchy dla dorosłych, chronią przed przeciekaniem, utrzymują wilgoć z dala od skóry, zapobiegając podrażnieniom oraz neutralizują nieprzyjemny zapach moczu. Oprócz produktów chłonnych niezbędne są płyny do higieny intymnej. Nietrzymanie moczu może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem infekcji i dyskomfortem spowodowanym zapachem uryny. Płyny zapewniają czystość i odświeżenie, a także pomagają utrzymać prawidłowe pH miejsc intymnych.
Ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu
Rekomendowane ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu to ćwiczenia mięśni Kegla, czyli mięśni dna miednicy. Fizjoterapię należy zacząć pod okiem doświadczonego specjalisty, który nauczy prawidłowej techniki wykonywania ćwiczeń i skoryguje ewentualne błędy. Ćwiczenia mięśni Kegla polegają na zaciskaniu mięśni dna miednicy (to te, dzięki którym podczas oddawania moczu, można przerwać strumień moczu) przez kilka sekund i ich rozluźnianiu w seriach po 5. Wraz ze wzmocnieniem mięśni czas zacisku można wydłużyć, należy także zwiększyć ilość powtórzeń. Co ważne, podczas napinania mięśni dna miednicy nie należy równocześnie zaciskać mięśni brzucha i pośladków, a także nie należy wstrzymywać oddechu.
Ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu trzeba wykonywać systematycznie przynajmniej przez 3 miesiące (trzy razy dziennie po 5 minut). Nawet po uzyskaniu efektów trening Kegla należy kontynuować. Nie jest to trudne, ćwiczyć można gdziekolwiek, w dowolnej pozycji o dowolnej porze dnia. Mięśnie dna miednicy warto trenować, zanim pojawią się objawy nietrzymania moczu, ćwiczenia stanowią bardzo skuteczne działanie prewencyjne, rekomendowane są szczególnie kobietom w ciąży, po porodzie i w okresie menopauzalnym.
Wysiłkowe nietrzymanie moczu może znacząco obniżać komfort życia. Jednak im wcześniej zostanie rozpoczęte leczenie, tym lepsze efekty można uzyskać. Bardzo dobrą skuteczność mają zwłaszcza ćwiczenia na wysiłkowe nietrzymanie moczu. Ćwiczenia mięśni Kegla warto wykonywać prewencyjnie, aby uniknąć problemów z WNTM w przyszłości!
