Zespół jelita drażliwego - przyczyny, objawy, leczenie IBS
07.09.2022Zespół jelita drażliwego (IBS) jest coraz częściej diagnozowanym schorzeniem o nie do końca poznanej etiologii. To przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego objawiająca się m.in. wzdęciami, bólem brzucha oraz zaburzeniami rytmu wypróżnień. Jak radzić sobie z objawami zespołu jelita drażliwego?
Z naszego artykułu dowiesz się m.in.:
- Czym jest IBS i jak się objawia?
- Jakie są przyczyny i jak wygląda leczenie zespołu jelita drażliwego?
- Co powinno znaleźć się w diecie osób cierpiących na IBS?
Zespół jelita drażliwego, czyli IBS – co to za choroba?
IBS, zespół jelita drażliwego, syndrom jelita drażliwego, zespół jelita nadwrażliwego i jelito drażliwe – te wszystkie nazwy określają przewlekłą, nawracającą chorobę jelita cienkiego i grubego. Nie jest to schorzenie zagrażające życiu, jednak ze względu na charakter objawów jest ono wyjątkowo nieprzyjemne i uciążliwe, a odczuwany dyskomfort może negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie.
Niestety zespół jelita drażliwego jest dość powszechnie występującym czynnościowym zaburzeniem układu pokarmowego. Częściej zmagają się z nim kobiety, zwykle dolegliwości ujawniają się około 20.-40. roku życia. Wśród osób zagrożonych wymienia się także osoby wrażliwe oraz podatne na stres. Ze względu na obecność dominującego objawu wyróżnia się m.in. IBS-D (typ biegunkowy), IBS-C (typ zaparciowy), IBS-M (typ mieszany).
Zespół jelita drażliwego – przyczyny
Mechanizm powstawania zespołu jelita drażliwego nie został dokładnie poznany. Dotychczasowe badania wskazują na szereg czynników, które mają wpływ na rozwój IBS, jest to m.in. nadwrażliwość trzewna, zaburzenia motoryki jelit, zaburzenia jelitowego układu nerwowego. Nie bez znaczenia jest wiek i płeć, uwarunkowania genetyczne, zaburzenia hormonalne, infekcje układu pokarmowego, nietolerancje i alergie pokarmowe. Szczególnie istotna w tym kontekście wydaje się genetyka, częstość występowania syndromu jelita drażliwego u osób, u których w rodzinie był on wcześniej diagnozowany, jest znacząco wyższa.
Ryzyko wystąpienia objawów IBS może wzrastać ze względu na niewłaściwą dietę (bogatą m.in. w tłuszcze i żywność wysoko przetworzoną), brak ruchu i siedzący tryb życia, zaburzenia mikroflory jelitowej, nadużywanie alkoholu, przebyte zabiegi operacyjne w obrębie jamy brzusznej. Uważa się, że zespół jelita drażliwego może mieć podłoże psychiczne, jako jedną z głównych przyczyn wywołujących ataki choroby i nasilających objawy uznaje się stres, niepokój, zaburzenia osobowościowe, zaburzenia nerwicowe, zaburzenia lękowe i depresję!
Zespół jelita drażliwego – objawy
Zespół jelita drażliwego jest czynnościowym zaburzeniem żołądkowo-jelitowym objawiającym się bólem brzucha, nudnościami, częstym odbijaniem, uczuciem pełności po posiłku, skurczami jelit, wzdęciami, gazami (które znacząco powiększają obwód talii, tzw. rozdęcie), zaburzeniem rytmu wypróżnień, zaparciami, biegunką (często występującymi naprzemiennie), obecnością śluzu w kale, bobkowatym stolcem, uczuciem niecałkowitego wypróżnienia, częstomoczem, uczuciem przelewania w brzuchu i pieczenia w przełyku.
Dodatkowo mogą pojawiać się objawy niezwiązane bezpośrednio z przewodem pokarmowym jak bóle pleców, ból głowy, bóle mięśniowe, zaburzenia snu, rozdrażnienie, wahania nastroju, stany depresyjne, a u kobiet zaburzenia miesiączkowania. Przebieg choroby może być zróżnicowany pod względem występujących objawów, a także ich nasilenia. Objawy zespołu jelita drażliwego nie mają podłoża organicznego lub biochemicznego, tym samym badania diagnostyczne nie wykazują nieprawidłowości.
Zespół jelita drażliwego – leczenie
Diagnostyka IBS nie jest łatwa ze względu na fakt, że objawy nie są specyficzne i występują również w innych chorobach układu pokarmowego. Rozpoznanie IBS polega w dużej mierze na wykluczeniu innych potencjalnych przyczyn dolegliwości. Osoby z objawami ze strony żołądka i jelit powinny zgłosić się do gastrologa (gastroenterologa). Lekarz po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu może zlecić badania np.: morfologię krwi, CRP, badanie moczu i kału, badania na obecność pasożytów, TSH, badanie w kierunku celiakii, test na tolerancję laktozy, dodatkowo USG jamy brzusznej, kolonoskopię i gastroskopię. W diagnostyce IBS istotne są takie kryteria jak: występowanie bólu brzucha przynajmniej przez trzy dni w miesiącu w ostatnich trzech miesiącach, poprawa samopoczucia następująca po wypróżnieniu, obserwowanie zmian w częstotliwości wypróżnień i zmian w konsystencji stolca.
A jak leczy się zespół jelita drażliwego? Niestety nie jest dostępne leczenie przyczynowe, możliwe jest jedynie łagodzenie poszczególnych objawów. Podejmowane działania i stosowane leki zawsze uzależnione są od indywidualnego przebiegu choroby, przy czym u większości osób wyraźne efekty przynosi zmiana nawyków żywieniowych. Jeśli chodzi o leczenie farmakologiczne, to w aptekach dostępne są różne preparaty kierowane do chorych na jelito drażliwe. Szczególnie polecane są leki wspomagające prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i trawiennego, np. Iberogast. W zależności od dominującego objawu zalecane są leki przeciwbiegunkowe lub leki na zaparcia, ponadto leki rozkurczowe i tabletki na wzdęcia (np. Ibesan).
Stres, napięcie nerwowe, niepokój i stany lękowe powodują nasilenie objawów, dlatego osoby zmagające się z IBS powinny się przed nimi „chronić”. W tym celu zaleca się skorzystać z pomocy psychologa lub psychiatry, a także pracować nad technikami relaksacyjnymi. Pomocne mogą być leki na uspokojenie lub leki przeciwdepresyjne. Lekarze rekomendują również regularną aktywność fizyczną, np. pływanie, jazdę na rowerze, nordic walking czy jogę. Ruch nie tylko wpływa na przyspieszenie perystaltyki jelit oraz ułatwia procesy trawienne, ale także pozwala rozładować negatywne emocje.
W przypadku IBS zalecane jest kompleksowe wsparcie dla jelit, zapewnią je probiotyki – naturalne i te w postaci preparatów aptecznych. Pomagają one utrzymać równowagę mikroflory bakteryjnej, która jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania jelit i całego organizmu. Żywność probiotyczna to przede wszystkim fermentowane produkty mleczne – kefir i maślanka, a także kiszonki i zakwasy – kapusta kiszona, zakwas buraczany. Ponadto można stosować probiotyki z apteki, np. Dicoflor krople. W ostatnim czasie wskazuje się także na wysoką skuteczność suplementacji maślanem sodu (źródło kwasu masłowego) u osób z zespołem jelita drażliwego. Stosowanie takich preparatów jak np. Debutir pomaga zmniejszać nadwrażliwość receptorów jelitowych, tym samym ogranicza dolegliwości bólowe w przebiegu IBS.
Zespół jelita drażliwego – dieta
Dieta w zespole jelita drażliwego wiąże się z pewnymi ograniczeniami, jednak trzeba od razu powiedzieć, że nie będzie ona taka sama dla każdego chorego. Wszystko zależy od typu IBS oraz od występujących objawów. Dlatego też chory powinien obserwować swój organizm, aby dowiedzieć się, które produkty wywołują i nasilają dolegliwości. To je należy w pierwszej kolejności wyrzucić z jadłospisu! Choć dieta dostosowywana jest indywidualnie, zwykle najlepsze efekty przynosi wprowadzenie diety bezglutenowej, diety niskotłuszczowej, diety lekkostrawnej, diety o małej zawartości FODMAP, czyli sacharozy, fruktozy, laktozy i sorbitolu.
Jako uniwersalne zalecenia żywieniowe dla osób z zespołem jelita drażliwego można wymienić m.in. rezygnację z żywności wysoko przetworzonej, produktów bogatych w tłuszcze zwierzęce i tłuszcze trans, słodyczy, dań gotowych, pikantnych przypraw, alkoholu, kawy, słodkich, gazowanych napojów oraz produktów wzdymających np. roślin strączkowych. Należy uważać na spożycie błonnika – zalecany jest błonnik rozpuszczalny, natomiast ilość błonnika nierozpuszczalnego należy ograniczyć. Nie powinno się jeść dań smażonych, potrawy zaleca się gotować na parze lub dusić. Posiłki należy spożywać powoli i dokładnie gryźć. Ważne jest też prawidłowe nawodnienie organizmu.
Obecnie nie ma leków, które pozwoliłyby na całkowite wyleczenie zespołu jelita drażliwego. Jednak przy zachowaniu prawidłowej diety i stosowaniu leczenia objawowego można normalnie funkcjonować. Dodatkowo jako wsparcie zalecane są probiotyki i leki ziołowe, które dobrze działają na kondycję i pracę przewodu pokarmowego.