Zryw miokloniczny – przyczyny, objawy i sposoby walki z nagłym przebudzeniem

mgr farm. Katarzyna Borowiec

Nie każdy wie, czym jest zryw miokloniczny, ale pewnie każdy choć raz w życiu go doświadczył. Mioklonie przysenne to nagłe i mimowolne skurcze mięśni. Najczęściej pojawiają się podczas zasypiania lub wybudzania. Mówiąc obrazowo, to uczucie szarpnięcia ciała i wrażenie spadania. W większości przypadków są całkowicie niegroźne, choć czasem mioklonie mogą być związane z chorobami neurologicznymi.

Spis treści:

• Czym są zrywy miokloniczne?
• Przyczyny zrywów mioklonicznych
• Objawy towarzyszące miokloniom
• Kiedy zrywy miokloniczne są niepokojące?
• Sposoby walki ze zrywami mioklonicznymi
• Naturalne metody łagodzenia skurczów

Czym są zrywy miokloniczne? 

Zryw miokloniczny podczas zasypiania lub podczas snu (zrywanie mięśniowe), określany także jako mioklonie przysenne lub potocznie zryw ze snu, to dość charakterystyczne uczucie, które może pojawić się np. podczas zasypiania. Mioklonie przysenne są całkowicie fizjologicznym zjawiskiem i nie powinny niepokoić. Trzeba jednak dodać, że są też mioklonie, które są objawem schorzeń neurologicznych lub zaburzeń metabolicznych, mówimy wówczas o miokloniach patologicznych. 

Definicja i mechanizm powstawania 

Co to jest zryw miokloniczny? Jest to nagły, krótkotrwały, mimowolny skurcz mięśni. Najczęściej pojawia się podczas zasypiania lub podczas wybudzania się. Jak objawiają się mioklonie przysenne? Jest to najczęściej: 

• uczucie szarpnięcia ciała

• zryw kończyny

• wrażenie spadania z wysokości lub zapadania się w otchłań

• nagłe przebudzenie 

Skurcze mogą obejmować pojedyncze mięśnie lub grupy mięśniowe. Zwykle dotyczą kończyn. Mimo że skurcz mięśnia jest łagodny (niebolesny), to jest na tyle gwałtowny, że może prowadzić do wybudzenia ze snu. 

Jaki jest mechanizm prowadzący do tego, że człowiek odczuwa zryw miokloniczny podczas zasypiania? Podczas zasypiania układ nerwowy powoli się wycisza, a mózg przechodzi ze stanu czuwania w fazę snu. Jednocześnie dochodzi do nagłego rozluźnienia mięśni, co może być niewłaściwie zinterpretowane przez mózg jako spadanie. Reakcją obronną na to jest wysłanie impulsu do mięśni, co wywołuje ich skurcze i szarpnięcie przed snem. 

Różnice między miokloniami fizjologicznymi a patologicznymi 

Mioklonie są najczęściej niegroźne. Są całkowicie normalną reakcją organizmu, a fizjologiczny mechanizm ich występowania został opisany wyżej. Warto wspomnieć, że oprócz mioklonii przysennych (zryw miokloniczny podczas snu) do mioklonii fizjologicznych zalicza się m.in. czkawkę (skurcze przepony) i zrywania mięśniowe podczas wysiłku. 

Mioklonie patologiczne mogą występować w dzień i w nocy, czasem są wyzwalane przez bodźce świetlne i dźwiękowe. Ze względu na miejsce powstawania dzieli się je na mioklonie: korowe, podkorowe, pniowe, rdzeniowe. Najczęściej mioklonie towarzyszą padaczce i różnym chorobom neurologicznym. Ponadto mogą być objawem zaburzeń metabolicznych, infekcji oraz urazów mózgu. Wyróżnia się też mioklonie idiopatyczne, których przyczyny nie da się ustalić, zwykle są to mioklonie dziedziczne. 

Częstość występowania zjawiska 

Zryw miokloniczny może pojawiać się u większości osób, niezależnie od wieku i płci. Jeśli wrażenie spadania i nagłe przebudzenie występuje sporadycznie, nie ma się czym martwić. Zwiększona częstotliwość i intensywność może świadczyć o zaburzeniach snu lub o padaczce mioklonicznej.

Przyczyny zrywów mioklonicznych 

Dlaczego się podskakuje przed snem? Zrywy miokloniczne, choć są uważane za normalną reakcję organizmu, mogą być przez niektóre osoby odczuwane nieco częściej. Niekoniecznie musi to być związane z poważną chorobą, czasem nasze wybory i tryb życia mogą nasilać mioklonie przysenne. 

Czynniki lifestyle'owe 

Niehigieniczny styl życia ma ogromny wpływ na organizm, jak łatwo się domyślić, nie jest on korzystny. Siedzący tryb życia, brak codziennej dawki ruchu może powodować zaburzenie w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i układu mięśniowego, co może sprzyjać miokloniom przysennym. 

Warto też wskazać na znaczenie sposobu odżywiania. Jeśli dieta nie jest zbilansowana i zróżnicowana, może prowadzić do niedoborów – zwłaszcza witamin z grupy B oraz magnezu. Nasilenie mioklonii może wynikać również z gwałtownych wahań poziomu glukozy, które upośledzają aktywność nerwowo-mięśniową. 

Czynnikiem zwiększającym ryzyko zrywów mioklonicznych jest także brak rutyny okołosennej – chodzenie i wstawanie o różnych porach. Niekorzystny wpływ ma też świetlna stymulacja, przez co rozumie się np. oglądanie telewizji lub wpatrywanie się w ekran laptopa i smartfona przy zgaszonym świetle. 

Stres i zmęczenie 

Zbyt intensywny tryb życia, nadmiar obowiązków w pracy i w domu skutkuje ciągłym zmęczeniem i ekspozycją na stres. Jak wygląda zależność – zmęczenie a skurcze? Przewlekłe zmęczenie i brak odpowiedniej ilości snu sprzyja temu, że częściej pojawia się zryw miokloniczny podczas zasypiania. Również kwestia stres a skurcze senne ma tu istotne znaczenie. Mioklonie mogą być „wyzwalane” przez napięcie emocjonalne i długotrwały stres. 

Substancje wpływające na sen 

Zdecydowanie jako przyczyny zrywów mioklonicznych należy wymienić spożywanie niektórych substancji – głównie alkoholu i kofeiny (obie te substancje „wypłukują” magnez). Nadmiar kofeiny może pobudzać układ nerwowy, co zwiększa ryzyko mioklonii. Nasilenie zrywów mioklonicznych można zauważyć też w przypadku nadużywania alkoholu. 

Skoro poruszamy takie kwestie jak kofeina a mioklonie oraz alkohol a skurcze senne, to trzeba też wspomnieć o innych substancjach, które mogą negatywnie wpływać na sen i układ nerwowy. Zryw miokloniczny podczas snu może być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, m.in. leków przeciwdepresyjnych, leków przeciwpsychotycznych i opiatów.

Objawy towarzyszące mioklonio

Gwałtowne szarpnięcie przed snem lub podskakiwanie podczas snu mogą budzić niepokój, ale najczęściej nie oznaczają nic złego. Co innego, gdy wraz z nimi zaczynają się pojawiać również inne dolegliwości. 

Charakterystyczne odczucia 

Typowe dla zrywów mioklonicznych podczas snu jest wrażenie spadania, mimowolne skurcze i drżenia mięśniowe. Są one odczuwane jako szarpnięcie w kończynach, czasem w całym ciele, zwykle powodują nagłe przebudzenie. 

Wpływ na jakość snu 

Zryw miokloniczny może wybudzać ze snu, a to przekłada się na jego jakość. Oznacza to odczuwanie zmęczenia i senności w ciągu dnia oraz drażliwości. Konsekwencją mogą być trudności z koncentracją oraz skupieniem. 

Objawy wymagające konsultacji lekarskiej 

Z lekarzem należy się skonsultować, gdy zrywy miokloniczne się nasilają i pojawiają coraz częściej. O patologicznym charakterze mioklonii mogą świadczyć objawy współtowarzyszące, np. drgawki, napady nieświadomości, utrata przytomności, problemy z koordynacją ruchową, zaburzenia widzenia, mowy i równowagi. 

Kiedy zrywy miokloniczne są niepokojące? 

Dodatkowe objawy, bolesne i częste skurcze mogą świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych, które wymagają konsultacji z lekarzem. W celu rozpoznania przyczyny specjalista powinien rozpocząć diagnostykę, na którą zazwyczaj składają się różnego rodzaju badania neurologiczne i laboratoryjne, EEG, rezonans magnetyczny lub tomografia głowy. 

Mioklonie patologiczne 

Przyczyny zrywów mioklonicznych o charakterze patologicznym są związane z zaburzeniami i uszkodzeniami mózgu i innych struktur układu nerwowego, ponadto mogą być objawem infekcji, zaburzeń metabolicznych (np. nadczynności tarczycy, niewydolności wątroby, hipoglikemii), urazów mózgu, guzów mózgu, zespołów paranowotworowych, zatruć metalami ciężkimi i lekami. 

Związek z chorobami neurologicznymi 

Patologiczne mioklonie mogą być związane z padaczką miokloniczną, która może przybierać postać m.in. młodzieńczej padaczki mioklonicznej, padaczki miokloniczno-astatycznej (zespołu Lennoxa-Gastauta), ciężkiej mioklonicznej padaczki niemowląt (zespołu Dravet), postępującej padaczki mioklonicznej (choroby Unverrichta-Lundborga). 

Jednak nie tylko padaczka może powodować mioklonie. Skurcze mimowolne mogą pojawiać się w przebiegu różnych schorzeń neurologicznych i neurodegeneracyjnych, np. choroby Alzheimera, choroby Parkinsona, choroby Huntingtona, stwardnienia rozsianego, otępienia z ciałami Lewy’ego, otępienia czołowo-skroniowego, choroby Creutzfeldta-Jakoba, choroby Taya-Sachsa, choroby Gauchera, leukodystrofii Krabbego, zespołu Möbiusa, zespołu opsoklonie-mioklonie. 

Sygnały alarmowe 

Jakie objawy wymagają pilnej konsultacji z lekarzem? Silne i częste skurcze mimowolne mogą oznaczać problemy neurologiczne, tak samo jak mioklonie w spoczynku, zaburzenia koordynacji ruchowej, drgawki, zaburzenia mowy, zaburzenia widzenia, utrata przytomności oraz mioklonie wyzwalane przez takie bodźce jak np. dźwięk, światło, ruch.

Sposoby walki ze zrywami mioklonicznymi 

Mioklonie patologiczne wymagają specjalistycznego leczenia, choć trzeba zaznaczyć, że nie zawsze dostępne jest leczenie przyczynowe, czasem można działać wyłącznie objawowo. Są jednak sposoby na to, aby ograniczyć częstość zrywów mioklonicznych, które pojawiają się podczas zasypiania. Trzeba w tym celu po prostu wyzbyć się niezdrowych nawyków i wprowadzić do swojego życia kilka prostych zasad, które pozwolą zadbać o jakość snu. 

Higiena snu i rutyny wieczorne 

Kluczowe jest przede wszystkim wypracowanie i utrzymanie stałego rytmu dobowego oraz zapewnienie odpowiedniej ilości snu. Zaleca się także dbać o rytuały okołosenne. Gdy zbliża się czas snu, należy się wyciszać, trzeba unikać pobudzających substancji oraz czynności, które mogłyby wpłynąć na proces zasypiania i na jakość snu. Wskazane jest też utrzymywanie odpowiedniej temperatury i wilgotności powietrza w sypialni. Jeśli wszystko to zawiedzie, można się skonsultować z lekarzem i poprosić o leki na sen. 

Techniki relaksacyjne 

Trudno jest raz na zawsze wyeliminować z życia stres. Można jednak redukować jego wpływ na organizm. Szczególnie polecane jest praktykowanie technik relaksacyjnych. Nie ma jednej uniwersalnej metody, u niektórych wystarczą proste ćwiczenia oddechowe, inni odczują korzyści dzięki medytacji lub jodze. Pomocniczo warto stosować aromaterapię. Niewykluczone, że konieczna będzie konsultacja z psychologiem lub psychiatrą oraz terapia poznawczo-behawioralna. 

Modyfikacja stylu życia 

Ważne jest podejście holistyczne, co oznacza, że trzeba też wprowadzić zmiany w codziennej diecie i stylu życia. Wskazana jest zróżnicowana, zbilansowana dieta bazująca na produktach wysokiej jakości i żywności nieprzetworzonej. Należy też unikać używek i substancji pobudzających, w tym alkoholu, kofeiny i nikotyny. Warto też zadbać o codzienną aktywność fizyczną.

Naturalne metody łagodzenia skurczów 

Kompleksowe działanie profilaktyczne obejmuje też stosowanie suplementacji, ziół oraz ćwiczeń rozciągających i rozluźniających mięśnie. 

Suplementy i witaminy wspierające 

Główne składniki, które pomagają zadbać o układ mięśniowy i nerwowy, to przede wszystkim magnez, potas, witamina D i witaminy B. Jak działa magnez na skurcze? Wspiera on prawidłową pracę mięśni oraz przewodzenie impulsów nerwowych. Jeśli chodzi o witaminy B, to szczególnie polecana jest witamina B6 i witamina B3. 

Zioła na spokojny sen

Warto też stosować zioła o działaniu relaksującym, rozluźniającym, odprężającym i wspomagającym zdrowy, spokojny sen. Polecana jest melisa, rumianek, lawenda, męczennica cielista i szyszki chmielu. 

Ćwiczenia i stretching 

Wskazane jest codzienne rozciąganie i wzmacnianie mięśni. Jest to ważne, ponieważ pomaga zmniejszyć napięcie mięśniowe oraz poprawić kontrolę ruchową. Rekomendowane są ćwiczenia rozciągające, w tym joga i pilates. Doskonale sprawdzają się także masaże. 

Mioklonie przysenne są fizjologiczną reakcją organizmu. Raz na jakiś czas mogą pojawiać się u każdego z nas. Nie trzeba się nimi przejmować, chyba że nabierają na sile i pojawiają się coraz częściej. Wtedy należy przyjrzeć się swojemu stylowi życia, kilka modyfikacji pomoże je zwalczyć. Jeśli nie daje to efektów i dodatkowo pojawiają się inne objawy, trzeba zgłosić się do lekarza.

Autor wpisu: mgr farm. Katarzyna Borowiec, i-Apteka.pl Farmaceutka z niemałym już doświadczeniem. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia, opieka farmaceutyczna.