Anemia, czyli niedokrwistość - przyczyny, objawy, leczenie

Niedokrwistość, inaczej anemia, to stan związany z obniżonym stężeniem hemoglobiny i niedoborem czerwonych krwinek (erytrocytów). Stan ten zaburza prawidłowy transport tlenu do tkanek. Jak dochodzi do rozwoju niedokrwistości? Jak rozpoznać objawy anemii? Jak leczyć to schorzenie?

Z naszego artykułu dowiesz się m.in.:

• Czym jest anemia?
• Jak objawia się niedokrwistość i co może być jej przyczyną?
• W jaki sposób leczyć anemię i jak się odżywiać przy niedokrwistości?

Czym jest anemia?

Anemia jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń hematologicznych zarówno u dzieci, jak i u dorosłych i osób starszych – częściej niedokrwistość diagnozuje się u kobiet niż u mężczyzn. W grupie ryzyka rozwoju anemii są m.in. kobiety w wieku rozrodczym (w związku z comiesięczną utratą krwi), kobiety w ciąży, wcześniaki, osoby starsze, osoby przewlekle chore (np. na reumatoidalne zapalenie stawów i inne schorzenia autoimmunologiczne, choroby nerek, wątroby, tarczycy), osoby na diecie wegetariańskiej i wegańskiej (ze względu na możliwy niedobór żelaza i witaminy B12), osoby niedożywione.

Zgodnie z definicją WHO anemia to stan, gdy stężenie hemoglobiny spada poniżej normy. Diagnozuje się ją także na podstawie zbyt niskiego poziomu czerwonych krwinek (erytrocytów) lub obniżonego hematokrytu. Hemoglobina odpowiada za prawidłowy transport tlenu w organizmie, co oznacza, że wskutek anemii dochodzi do zaburzenia dystrybucji tlenu, a w efekcie do niedostatecznego utlenowania tkanek i narządów. Niedokrwistość może mieć postać łagodną, umiarkowaną, ciężką i zagrażającą życiu, może być samodzielnym schorzeniem lub objawem innych chorób, np. celiakii, choroby Crohna, marskości wątroby, nowotworów, przewlekłych chorób zapalnych jelit, chorób szpiku.

Jakie są najczęstsze przyczyny anemii?

Zasadniczo wyróżnia się trzy podstawowe przyczyny anemii. Głównie są to przyczyny związane z nieprawidłowościami pojawiającymi się w trakcie procesu produkcji erytrocytów. Mogą one wynikać z niedoboru żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12. Ponadto powodem może być stan, gdy funkcje szpiku kostnego są upośledzone i produkuje on nie w pełni wartościowe krwinki – erytrocyty, granulocyty i krwinki płytkowe.

Przyczyny anemii mogą być związane z przedwczesnym rozpadem czerwonych krwinek, który wynika z ich niewłaściwej budowy, z toczącego się procesu chorobowego lub zaburzonego procesu syntezy prawidłowej hemoglobiny. Dochodzi do tego wskutek chorób genetycznych lub niektórych chorób autoimmunologicznych. Ponadto przyczyną niedokrwistości może być duża utrata krwi w wyniku krwotoków – nagłych lub przewlekłych.

Jakie objawy anemii są charakterystyczne dla tego schorzenia?

Początkowo choroba może mieć bezobjawowy przebieg, z czasem jednak pojawiają się charakterystyczne objawy anemii – bladość skóry i śluzówki jamy ustnej, ogólne osłabienie i zwiększona męczliwość (aktywności dotychczasowo wykonywane bez wysiłku zaczynają sprawiać problemy). Oprócz spadku energii, zmęczenia i senności niedokrwistość może objawiać się kołataniem serca, dusznością, bólami i zawrotami głowy, brakiem koncentracji, niemożnością skupienia się.

Ponadto objawy anemii obejmują uczucie zimna, spłycony oddech, spadek odporności i zwiększoną podatność na infekcje, w ciężkiej postaci niedokrwistości może dochodzić do zasłabnięć i utraty przytomności. U dzieci zaobserwować można łaknienie spaczone (apetyt np. na kredę). Niedobór żelaza i wynikająca z niego anemia powodują nadmierne wypadanie włosów i powstawanie podłużnych prążków na paznokciach. Ponadto pękają kąciki ust (tzw. zajady), skóra jest sucha i szorstka, mogą też krwawić dziąsła.

Jakie są rodzaje anemii?

Są różne typy anemii, ze względu na przyczynę wyróżnia się: niedokrwistość spowodowaną utratą krwi (anemia pokrwotoczna), niedokrwistość spowodowaną obniżoną produkcją erytrocytów lub produkcją nieprawidłowych czerwonych krwinek, niedokrwistość spowodowaną zwiększonym rozpadem czerwonych krwinek. Rodzajem anemii wynikającej z zaburzeń w wytwarzaniu erytrocytów jest: anemia z niedoborów (anemia mikrocytarna, czyli niedokrwistość z niedoboru żelaza, anemia megaloblastyczna, przyczyną której jest niedobór takich składników jak kwas foliowy i witamina B12) i anemia aplastyczna związana z upośledzeniem funkcji szpiku kostnego. Zaburzenia jego pracy mogą być wrodzone lub nabyte (np. związane z chemioterapią lub radioterapią, stosowaniem niektórych leków).

Anemia wynikająca ze zbyt szybkiego rozpadu erytrocytów nazywana jest anemią hemolityczną, związana jest z innymi chorobami lub jest uwarunkowana genetycznie. Dziedziczną niedokrwistością jest anemia sierpowata. Specyficznym rodzajem niedokrwistości jest anemia w ciąży. Ryzyko niedokrwistości w okresie ciąży jest bardzo wysokie, dlatego ciężarnym zaleca się profilaktyczną suplementację żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12.

Jak przebiega diagnostyka i leczenie anemii?

Mimo że wyróżnia się wiele typów niedokrwistości, które mają odmienne przyczyny, objawy anemii są często podobne. Aby rozpocząć skuteczne leczenie, należy dokonać różnicowania i rozpoznania przyczyn. Podstawą diagnostyki jest wywiad lekarski oraz morfologia krwi z rozmazem, którą uzupełnia się o rozszerzony pakiet badań, m.in. oznaczenie liczby retikulocytów, badanie stężenia żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12, badanie kału i moczu na zawartość krwi utajonej, badanie bilirubiny w moczu.

Osoby, które mają podstawy podejrzewać u siebie niedokrwistość, mogą samodzielnie kontrolować poziom żelaza we krwi, a dokładniej stężenia ferrytyny. W aptece można kupić test do samokontroli (np. FERRI-Check test na niedobór żelaza we krwi (anemia) x 1 sztuka), który jest wiarygodny i łatwy do wykonania. Po uzyskaniu wyniku wskazującego na niedobór żelaza należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza, aby rozpocząć właściwe leczenie. Osoby narażone na niedokrwistość mogą profilaktycznie stosować preparaty żelaza (np. Olimp Chela-Ferr bio-complex x 30 kapsułek, SZELAZO+ SR x 30 kapsułek), przy czym suplementację zaleca się prowadzić pod kontrolą lekarza, monitorując poziom żelaza we krwi. Warto pamiętać, że normy żelaza są różne ze względu na wiek i płeć, dodatkowo poszczególne laboratoria mogą mieć ustalone własne normy, dlatego interpretację wyników należy pozostawić specjalistom!

Leczenie anemii uzależnione jest od przyczyn i zaawansowania niedokrwistości. Jeśli niedokrwistość wynika z niedoborów, podstawą terapii są leki na anemię. Najczęściej diagnozowana jest anemia z niedoboru żelaza, stąd też zalecane jest stosowanie preparatów żelaza. Dodatkowo wykorzystuje się leki i suplementy diety zawierające takie składniki jak kwas foliowy, witamina B, witamina C (zwiększa przyswajanie żelaza) i witamina A (jest ważna dla procesów krwiotwórczych). Jeśli przyczyny anemii są inne, należy dostosować leczenie.

Czy nieleczona anemia może być groźna dla życia?

Powikłania anemii mogą być bardzo poważne. W przebiegu niedokrwistości dochodzi do niedostatecznego dotlenienia tkanek i narządów (w tym mózgu), jeśli leczenie anemii nie zostanie podjęte, może dojść do zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu. Groźne konsekwencje może nieść zlekceważona anemia w ciąży, istnieje ryzyko upośledzenia fizycznego i intelektualnego rozwoju dziecka, przedwczesnego porodu lub urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową.

Co jeść przy anemii?

Dieta w anemii to przede wszystkim dieta bogata w naturalne źródła żelaza, witaminy C i witamin z grupy B, przy równoczesnym ograniczeniu produktów, które obniżają biodostępność żelaza (np. produkty mleczne, kawa, herbata). W diecie powinny się znaleźć produkty zawierające zarówno żelazo hemowe (produkty odzwierzęce – czerwone mięso, podroby, żółtko jaj), jak i żelazo niehemowe (produkty roślinne – produkty zbożowe, nasiona, orzechy, natka pietruszki, szpinak, buraki). Źródła żelaza należy łączyć ze źródłami witaminy C, która zwiększa jego przyswajalność. Odpowiednio prowadzona dieta w anemii pełni ważną funkcję zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu tego schorzenia!

Anemia jest poważną dolegliwością, na szczęście można jej zapobiegać. Zwykle przyczyną niedokrwistości jest niedobór żelaza, dlatego też istotne jest dbanie o to, co trafia na talerz! W diecie powinny znaleźć się zróżnicowane źródła żelaza – zwierzęce i roślinne. Natomiast weganie i wegetarianie powinni stosować odpowiednie suplementy diety, a także regularnie wykonywać morfologię.

Autor wpisu: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl Blogerka z wieloletnim doświadczeniem, z wykształcenia magister kulturoznawstwa. Redaktor bloga jestemmama.pl. Zainteresowania: zdrowie, uroda, naturalne metody leczenia.