Jak wygląda rumień po ukąszeniu pająka?

mgr farm. Jarosław Buczarski

Na szczęście Polska to nie Australia, nasze pająki nie wyglądają jak potwory z horrorów i nie stanowią zagrożenia dla życia! Niemniej jednak ukąszenia niektórych żyjących u nas gatunków potencjalnie mogą być niebezpieczne, a z pewnością bolesne. Jak wygląda ukąszenie pająka? W jaki sposób można łagodzić objawy pojawiające się w miejscu ugryzienia?

Spis treści:

• Jak rozpoznać ukąszenie pająka – charakterystyczny rumień i objawy
• Niebezpieczne ukąszenia pająków – kiedy się niepokoić?
• Pierwsza pomoc i domowe sposoby łagodzenia objawów po ukąszeniu pająka
• Leczenie farmakologiczne ukąszeń pająków

Jak rozpoznać ukąszenie pająka – charakterystyczny rumień i objawy 

Czy wszystkie żyjące w Polsce pająki gryzą? Tak, właściwie każdy pająk z 800 występujących naturalnie w naszym kraju gatunków może ukąsić, ale zwykle nie jest on w stanie zrobić krzywdy. Polskie pająki są niewielkich rozmiarów, a ich aparaty gębowe w większości przypadków nie dają rady przebić skóry. Co więcej, należy wspomnieć, że nawet gdy wstrzykną jad, to jest go na tyle mało, że nie powoduje większych problemów.

Typowy wygląd ukąszenia pająka – rumień, obrzęk i inne cechy charakterystyczne 

Jak wygląda ukąszenie pająka? Najczęściej ślad po ukąszeniu pająka jest dość charakterystyczny. Na skórze można zauważyć dwa małe punkciki oddalone od siebie o około 1-2mm. Pojawia się niewielkie zaczerwienienie i lekki obrzęk, jak również swędzenie i pieczenie, rzadziej ból (czasem bardzo silny). Objawy takie jak rumień po ukąszeniu pająka utrzymują się zazwyczaj nie dłużej niż kilka dni. 

Dodatkowo u osób wrażliwych mogą wystąpić objawy ogólne, a nie tylko miejscowe, m.in. bóle głowy oraz uczucie osłabienia, nudności lub lekka gorączka. To, jak organizm zareaguje, zależy od indywidualnej wrażliwości na toksynę oraz od gatunku pająka, który ukąsił. Na silniejszą i bardziej gwałtowną reakcję organizmu narażone są głównie dzieci i osoby starsze oraz alergicy.

Odróżnianie ukąszeń pająka od innych ukąszeń owadów 

Podstawową różnicą między ukąszeniem pająka a ukąszeniem owadów jest to, że widoczne są dwa małe punkciki – jest to miejsce po wbiciu się szczękoczułek pająka w skórę. Pozostałe objawy takie jak zaczerwienienie, obrzęk, pieczenie i swędzenie nie są specyficzne, pojawiają się właściwie przy ugryzieniach niemal wszystkich owadów.

Zmiany skórne po ukąszeniu różnych gatunków pająków 

Wyżej wymienione objawy dotyczą niegroźnych ukąszeń. W przypadku niektórych gatunków pająków zmiany skórne mogą być nieco bardziej nasilone – guzek oraz rumień w miejscu ugryzienia są większe. Mowa tu głównie o tych pająkach, które można określić jako niebezpieczne, w Polsce do tej kategorii zalicza się tylko kilka gatunków.

Niebezpieczne ukąszenia pająków – kiedy się niepokoić?

Ukąszenia pająków zdarzają się bardzo rzadko, a już takie, które mogą spowodować większe problemy, są ekstremalnie rzadkie. Mimo to trzeba się liczyć z tym, że ukąszenie przez pająka może mieć poważniejsze konsekwencje, a wtedy konieczna jest konsultacja z lekarzem!

Objawy alarmujące wymagające konsultacji lekarskiej 

Z pewnością duży obrzęk po ukąszeniu pająka, utrzymujący się przez dłuższy czas ból i stan zapalny to sygnały, że trzeba się zgłosić do lekarza. Szczególnie niepokojące jest to wtedy, gdy ukąszenie pająka wywołało również objawy ogólne – osłabienie, bóle głowy, dreszcze, trudności w oddychaniu i kołatanie serca. Konsultacja jest też konieczna, gdy rana po ugryzieniu nie goi się prawidłowo lub pojawiły się objawy wskazujące na zakażenie rany (np. ropa).

Reakcje alergiczne po ukąszeniu pająka

Niewykluczone jest wystąpienie objawów uczuleniowych po ukąszeniu pająka. Mało tego, możliwe jest wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego w reakcji na jego jad – są to jednak bardzo rzadkie sytuacje. Wstrząs anafilaktyczny może przejawiać się trudnościami w oddychaniu i mówieniu, spadkiem ciśnienia, obrzękami i zaburzeniami świadomości. Należy dodać, że anafilaksja jest zagrożeniem dla zdrowia i życia. Jej objawy są wskazaniem do podania adrenaliny i natychmiastowego wezwania pogotowia!

Czy w Polsce występują niebezpieczne dla zdrowia pająki? 

W Polsce w naturze nie występują takie pająki jak np. tarantula, ptasznik lub czarna wdowa, które mogą spowodować śmierć. Jednakże żyje u nas kilka gatunków jadowitych pająków. Wprawdzie ich ugryzienia nie są aż tak niebezpieczne dla zdrowia, ale mogą być bardzo bolesne. O miano najgroźniejszego pająka w naszym kraju konkuruje kolczak zbrojny oraz sieciarz jaskiniowy. Jak wygląda ukąszenie przez pająka jadowitego? 

• Ukąszenie kolczaka zbrojnego może wywołać objawy zatrucia. Pojawia się piekący ból, odczyn zapalny, rumień, osłabienie, dreszcze i objawy grypopodobne. Objawy te mogą się utrzymywać do dwóch tygodni. Ból, jaki towarzyszy ugryzieniu, jest porównywalny z ukąszeniem szerszenia. 

• Duży ból, opuchlizna i stan zapalny (jak po ukąszeniu szerszenia) może pojawić się po ugryzieniu sieciarza jaskiniowego, w tym przypadku może też dojść do reakcji anafilaktycznej. 

Oprócz tych dwóch pająków można wymienić jeszcze kilka gatunków, których ugryzienia także mogą powodować ból i obrzęk, ale nie aż tak nasilone. Niewielka opuchlizna i miejscowe zaczerwienienie może wystąpić, gdy ugryzie nas krzyżak ogrodowy. Bolesne mogą być też ukąszenia tygrzyka paskowanego. 

A czy groźne jest ukąszenie pająka domowego? Kątnik domowy, bo o nim mowa, może ukąsić, ale wyłącznie w przypadku zagrożenia, zwykle chowa się on przed ludźmi. Ugryzienie przez pająka domowego jest dość bolesne, w dodatku pojawia się swędzenie i zaczerwienienie. Ślad po ukąszeniu pająka utrzymuje się przez kilka dni. Nie niesie to jednak za sobą żadnych konsekwencji zdrowotnych.

Pierwsza pomoc i domowe sposoby łagodzenia objawów po ukąszeniu pająka

Co zrobić po ukąszeniu pająka? Zasadniczo nie ma jakiś specjalnych zaleceń. Jeśli ugryzienie pająka jest niewielkie i nie powoduje żadnych dokuczliwych objawów, to wówczas nie trzeba stosować żadnych maści lub okładów. Miejsce ugryzienia wystarczy jedynie oczyścić wodą z mydłem i zdezynfekować np. preparatem na bazie oktenidyny. A co robić, gdy jednak objawy powodują dyskomfort?

Bezpośrednie działania po ukąszeniu 

Co zrobić po oczyszczeniu i zdezynfekowaniu miejsca ukąszenia? To zależy, jakie objawy się pojawiły. Opuchlizna po ukąszeniu pająka szybciej zniknie, gdy zostanie zastosowany zimny okład. Warto pamiętać, że objawy mogą być bardziej uciążliwe w przypadku dzieci, dlatego u nich trzeba jak najszybciej udzielić pierwszej pomocy. A gdy dolegliwości nie ustępują, należy się zgłosić do lekarza.

Domowe metody łagodzenia swędzenia i bólu

Jako proste domowe sposoby na ukąszenia pająka można wymienić okłady np. z plastrów cebuli lub sody oczyszczonej. Pomogą one zmniejszyć ból i swędzenie. Jeśli nie ma pod ręką takich produktów, wystarczający będzie zimny kompres, np. kostki lodu zawinięte w ściereczkę. Ważne jest, aby jak najszybciej złagodzić swędzenie. Pozwoli to ograniczyć drapanie i jednocześnie zminimalizuje ryzyko ewentualnego zabrudzenia rany i jej zakażenia.

Naturalne środki łagodzące rumień i obrzęk 

Obrzęk po ukąszeniu pająka najszybciej zmniejszy zimny okład. Ponadto można na miejsce ugryzienia aplikować olejki o działaniu przeciwzapalnym, łagodzącym i antybakteryjnym, np. olejek lawendowy i olejek z drzewa herbacianego. Dobrze sprawdzi się również maść propolisowa, która przyczynia się do ograniczenia stanu zapalnego. 

Leczenie farmakologiczne ukąszeń pająków 

Jeśli chodzi o lek na ukąszenie pająka, to polecane są popularne preparaty po ugryzieniu przez owady, które łagodzą takie objawy jak zaczerwienienie, świąd i ból (np. Fenistil żel czy ENTIL Ukąszenia). Ponadto pomocne mogą być leki o działaniu przeciwhistaminowym. Takie środki są odpowiednie, gdy jest to ukąszenie pająka krzyżaka lub kolczaka zbrojnego. A jak leczyć ukąszenie pająka egzotycznego? 

Zasadniczo na terenie naszego kraju nie spotkamy w naturze pająków tropikalnych, których jad może być śmiertelnie niebezpieczny. Nie oznacza to, że nie jest możliwe, że przydarzy się takie ugryzienie. W końcu wiele osób hoduje w domu egzotyczne pająki. Ponadto zdarza się, że w transportach żywności do Polski trafiają jadowite pająki, np. pająk bananowy (wałęsak brazylijski). Również zmieniający się klimat wpływa na to, że egzotyczne pająki zaczynają się pojawiać na terenach, na których wcześniej nie występowały, np. w Bieszczadach zauważono jadowitą tarantulę ukraińską. 

Co zrobić, gdy ukąsi egzotyczny jadowity pająk? Od razu trzeba wezwać pogotowie. Osobę poszkodowaną należy położyć na płasko, pozwoli to obniżyć tętno i spowolnić rozprzestrzenianie się jadu po całym organizmie. Warto też zrobić zdjęcie pająka (ewentualnie go złapać), dzięki identyfikacji gatunku, łatwiej będzie podać odpowiednią antytoksynę!

Dostępne bez recepty maści i żele na ukąszenia 

My jednak skupimy się na tym, co na ukąszenie pająka żyjącego w Polsce można stosować. Najczęściej są to typowe preparaty łagodzące objawy ukąszeń owadów, ponadto polecany jest żel z octanowinianem glinu. Dobrym rozwiązaniem jest maść na ukąszenie pająka z hydrokortyzonem, która działa przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, przeciwświądowo. Oczywiście należy unikać drapania w miejscu po ugryzieniu pająka. Może ono prowadzić do uszkodzenia skóry i zwiększenia ryzyka infekcji.

Leki przeciwhistaminowe w łagodzeniu objawów 

Podstawowym lekiem przeciwhistaminowym i przeciwzapalnym do miejscowego stosowania na miejsce ukąszeń owadów jest dimetynden. Zmniejsza on zaczerwienienie i swędzenie oraz redukuje objawy reakcji uczuleniowej. W przypadku silniejszych dolegliwości alergicznych wskazane mogą być doustne leki przeciwhistaminowe.

Kiedy potrzebna jest antybiotykoterapia? 

Choć zagrożenie związane z samym ugryzieniem pająka jest raczej znikome, to należy pamiętać, że jest pewne ryzyko, że dojdzie do zakażenia rany po ukąszeniu pająka. Dzieje się tak, gdy rana jest np. rozdrapywana. Może wówczas dojść do nadkażenia bakteryjnego, a wtedy to potrzebna jest antybiotykoterapia. Należy zatem obserwować miejsce ugryzienia i monitorować stan rany. Jeśli np. nasili się zaczerwienienie lub pojawi się ropna wydzielina, nie można czekać, trzeba się zgłosić do lekarza.

Mimo że ugryzienie pająka to bardzo rzadko spotykany typ rany, warto wiedzieć, co robić, gdy do tego dojdzie. Od razu trzeba podkreślić, że zdecydowanie nie jest to sytuacja, w której trzeba panikować. W większości ukąszenie pająka jest niemalże bezobjawowe, silniejszy ból i świąd może wystąpić po ugryzieniu nielicznych gatunków, np. kolczaka zbrojnego.

Autor wpisu: mgr farm. Jarosław Buczarski Farmaceuta z wykształcenia i zamiłowania, zwolennik rozszerzonej opieki farmaceutycznej. Zainteresowania: medycyna, chemia leków, zdrowie, opieka farmaceutyczna.