Na ból i gorączkę - paracetamol czy ibuprofen? Oto jest pytanie!

Jak ma działać tabletka przeciwbólowa lub przeciwgorączkowa? Szybko! Więcej nas nie interesuje, liczy się efekt, czyli złagodzenie bólu lub obniżenie gorączki. Idąc tym tropem, łatwo domyślić się, że najlepiej sprzedają się środki zawierające w nazwie dopiski typu „Fast”, „Forte” lub „Max”. Mało kto zastanawia się nad substancją czynną, a to duży błąd! Na rynku dostępne są bowiem leki z paracetamolem oraz z substancjami z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które wbrew powszechnej opinii różnią się między sobą działaniem. Oto mały przewodnik po lekach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych.

Kiedy sięgamy po lek przeciwbólowy?

Wskazaniem do stosowania leków o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym jest ból o różnej etiologii z reguły o lekkim lub umiarkowanym nasileniu, gorączka, a w przypadku niektórych substancji czynnych także objawy towarzyszące grypie i przeziębieniu. Każdy farmaceuta potwierdzi, że środki przeciwbólowe dostępne bez recepty to prawdziwy hit sprzedażowy. Tak wielki, że stanowią one również asortyment sklepów spożywczych, kiosków oraz stacji benzynowych. Łatwość, z jaką kupić można leki przeciwbólowe, sprawia, że stają się one poniekąd lekiem na całe zło. W większości przypadków są jednak nadużywane lub źle dawkowane. Zupełnie zapominamy, że lek, mimo iż kupiony przy okazji tankowania, nadal pozostaje lekiem, a jego niewłaściwe stosowanie może mieć poważne zdrowotne konsekwencje!

Czym zwalczać ból i gorączkę?

Zasadniczo wśród leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych dostępnych bez recepty do wyboru są preparaty na bazie paracetamolu oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Choć ich głównym celem jest łagodzenie bólu i gorączki, mechanizmy ich działania różnią się od siebie. Paracetamol działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo, przy czym przypisuje mu się działanie ośrodkowe. Natomiast niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak sama nazwa wskazuje oprócz działania przeciwbólowego i przeciwgorączkowego, wykazują również działanie przeciwzapalne. Są to substancje, które działają w miejscu bólu, hamując aktywność prozapalnych prostaglandyn. Najpopularniejszymi przedstawicielami grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych są: kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, naproksen, metamizol, ketoprofen, deksketoprofen, meloksykam oraz diklofenak.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne

Jest to bardzo zróżnicowana grupa substancji leczniczych, wykazująca szerokie działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe oraz przeciwzapalne. Powszechnie uznaje się je za stosunkowo bezpieczne, jednak ich stosowanie obarczone jest ryzykiem wystąpienia wielu działań niepożądanych. Do najczęstszych należy zaliczyć zaburzenia ze strony układu pokarmowego oraz uszkadzanie błony śluzowej przewodu pokarmowego, ponadto długotrwałe przyjmowanie wysokich dawek NLPZ może przyczyniać się do wzrostu ryzyka wystąpienia udaru mózgu lub zawału serca. Przeciwwskazaniami do stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych jest m.in.: czynna choroba wrzodowa żołądka lub krwawienia z przewodu pokarmowego, astma oskrzelowa w wywiadzie bądź ciężka niewydolność nerek, wątroby lub serca. Warto dodać, że należące do NLPZ substancje czynne różnią się między sobą siłą działania. I tak na przykład diklofenak oraz ketoprofen/deksketoprofen działają silnie przeciwbólowo i przeciwzapalnie, a słabiej przeciwgorączkowo. Należy zaznaczyć, że do niedawna diklofenak czy ketoprofen dostępne były wyłącznie na receptę, ostatnio jednak pojawiają się również w mniejszych dawkach w wersji OTC. Skupmy się jednak na najpopularniejszych NLPZ, czyli na kwasie acetylosalicylowym, ibuprofenie, naproksenie oraz metamizolu.

- kwas acetylosalicylowy

Wykazuje wielokierunkowe działanie – łagodzi ból, zmniejsza gorączkę oraz działa przeciwzapalnie. Kwas acetylosalicylowy to nic innego jak powszechnie znana aspiryna, która jest popularnym środkiem w profilaktyce chorób układu krążenia, co związane jest z jej właściwościami ograniczającymi krzepliwość krwi. Lek działa przeciwbólowo już po 15-30 minutach, efekt ten utrzymuje się do 4-6 godzin. Co warto wiedzieć o kwasie acetylosalicylowym? Nie wolno go podawać dzieciom poniżej 12. roku życia! Ze względu na działanie zmniejszające krzepliwość krwi należy odstawić lek około tydzień przed planowanym zabiegiem chirurgicznym. Kiedy stosować? W przypadku bólów stawów i mięśni, bólów zębów i głowy, a także przy gorączce, przeziębieniu oraz chorobach reumatycznych. Popularne leki z kwasem acetylosalicylowym: Aspiryna, Alka-Selzer, Polopiryna, Etopiryna.

- ibuprofen

Działa on podobnie do kwasu acetylosalicylowego, przy czym jego działanie przeciwgorączkowe jest dużo silniejsze. Ibuprofen jest jednym z najlepiej tolerowanych leków z grupy NLPZ. Jako jeden z nielicznych leków przeciwbólowych może być podawany dzieciom już od 3. miesiąca życia! Efekt przeciwbólowy odczuwalny jest po około 30 minutach i utrzymuje się przez 4-6 godzin. Co warto wiedzieć o ibuprofenie? Jego przedawkowanie może przyczynić się do wystąpienia krwawienia z przewodu pokarmowego. Nie wolno go przyjmować w ostatnich miesiącach ciąży. Kiedy stosować? Zaleca się go zażywać w przypadku bólu o większym nasileniu (np. ból głowy, bóle zębów, bóle miesiączkowe) oraz w przypadku gorączki. Jako lek o działaniu przeciwzapalnym sprawdzi się między innymi w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów, stanów zapalnych stawów i mięśni, a także po urazach. Popularne leki z ibuprofenem: Ibufen, Ibuprom, Ibuprom Max, Ibum, Nurofen.

- naproksen

Naproksen to kolejny z dostępnych na rynku niesteroidowych leków przeciwzapalnych, charakteryzuje się silnym i długotrwałym (nawet do 12 godzin!) działaniem przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Co warto wiedzieć o naproksenie? Wchodzi on w interakcję z produktami leczniczymi, które stosowane są w leczeniu cukrzycy. Podobnie jak kwas acetylosalicylowy nie jest wskazany dla osób z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Kiedy stosować? Polecany jest zwłaszcza przy chorobach reumatycznych, bólach migrenowych oraz nerwobólach. Popularne leki z naproksenem: Naxii oraz Aleve.

- metamizol

Z powszechnie dostępnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych metamizol wykazuje najsilniejsze działanie przeciwbólowe. Niestety ze względu na poważne działania niepożądane (m.in. uszkadza szpik kostny) zaleca się go stosować wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach. Co ciekawe, w niektórych państwach (m.in. w USA) metamizol jest całkowicie wycofany ze sprzedaży! Co warto wiedzieć o metamizolu? Maksymalna dawka dobowa to 3g. Metamizolu pod żadnym pozorem nie mogą przyjmować kobiety w okresie ciąży i laktacji, a także dzieci i młodzież poniżej 12. roku życia! Kiedy stosować? Przy bólach o dużym nasileniu m.in. bóle głowy i zębów, kamica nerkowa oraz kolka jelitowa, a także po drobnych zabiegach chirurgicznych. Popularne leki z metamizolem: Pyralgina.

- Paracetamol

W odróżnieniu od niesteroidowych leków przeciwzapalnych działa tylko przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Co ważne, może być stosowany u osób cierpiących z powodu choroby wrzodowej żołądka. Zasadniczo paracetamol uznawany jest (prócz ibuprofenu) za jedną z najbezpieczniejszych substancji o działaniu przeciwbólowym, dlatego też może być podawany dzieciom od pierwszych dni życia, nadaje się także dla astmatyków oraz osób chorujących na cukrzycę lub nadciśnienie. Paracetamol zaczyna działać już po 30 minutach od zażycia, jego działanie przeciwbólowe utrzymuje się około 4-6 godzin, a działanie przeciwgorączkowe nawet do 8 godzin. Co warto wiedzieć o paracetamolu? Przedawkowanie paracetamolu jest bardzo groźne, może zakończyć się ciężką chorobą wątroby! Nie jest wskazany u osób, które nadużywają alkoholu! Kiedy stosować? W przypadku bólów stawowych, mięśniowych, bólu kości, zębów, głowy (również migreny), nerwobólów, bólów miesiączkowych, bólu odczuwanego po zabiegach stomatologicznych lub chirurgicznych oraz w przypadku gorączki. Popularne leki z paracetamolem: Panadol, Apap, Efferalgan czy Paracetamol Polfa Łódź.

Jak uniknąć przedawkowania leków przeciwbólowych i skutków ubocznych?

Niestety często podczas zmagań z bólem i gorączką sięgamy na oślep po kilka leków, aby jak najszybciej odzyskać komfort. Ale taki przypadkowy „koktajl”, zamiast przynieść ukojenie, niesie poważne ryzyko przedawkowania lub wystąpienia groźnych dla zdrowia powikłań. Należy więc zapamiętać, że nie wolno mieszać substancji o takim samym mechanizmie działanie, czyli nie można stosować kilku leków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych równocześnie (np. aspiryny i naproksenu), dopuszczalne jest natomiast łączenie paracetamolu z NLPZ m.in. z ibuprofenem (np. dostępny w sprzedaży lek Metafen)! Dużym zagrożeniem dla zdrowia jest także przedawkowanie paracetamolu, a niestety dochodzi do niego bardzo często. Dlaczego? Ze względu na to, że paracetamol dostępny jest pod różnymi nazwami handlowymi (np. wspomniany Apap lub Panadol), a także jest składnikiem wielu preparatów złożonych, które stosuje się w leczeniu objawów grypy i przeziębienia (np. Fervex, Gripex). Połączenie dwóch lub trzech takich produktów to prosty sposób na przekroczenie maksymalnej dawki paracetamolu! Dodatkowym czynnikiem, który ma tu niebagatelne znaczenie, jest fakt, że leki te dostępne są bez recepty, a co gorsza można kupić je w sklepach i na stacjach paliw, gdzie nikt nie udzieli fachowej pomocy!

Podstawowa znajomość substancji o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym jest bardzo ważna, gdyż pozwala na świadomy wybór odpowiedniego leku. Jednak nawet taka wiedza nie zwalnia z obowiązku przeczytania ulotki! W niej znajdziemy dokładny opis działania leku, schemat dawkowania, a także przeciwwskazania oraz niezbędne środki ostrożności! Podczas samoleczenia środkami przeciwbólowymi należy pamiętać także o tym, że bez konsultacji z lekarzem nie można stosować żadnych leków dłużej niż 3-5 dni!

Autor: Ewa Krulicka, i-Apteka.pl